Табиат орау шаралары
Табиат орау шаралары - оршаан табиат ортасына жаымсыз серді азайтуа, жоюа, елді табиат-ресурсты леуетін сатауа, жасартуа жне тымды пайдалануа баытталан шаруашылы ызмет трлері. Табиат орау масатындаы жобаланатын жне жоспарланатын шаралар кешені ндірісті дамытумен жне демографиялы ахуалмен байланысты перспективалы згерістерді ескере отырып адамдарды денсаулыын орау жне оршаан ортаны орау мдделеріне сай келетін алыпты талаптарды саталуын амтамасыз етуге, оршаан ортаны жадайын жасартудан, табиат ресурстарын немдеуден жне нерлым толы пайдаланудан барынша тиімді экономикалы нтиже алуды кздейді. Шаруашылы ызметті жоспарлау кезінде оны экологиялы талаптармен ата трде байланыстырылуы ажет[2].
Микроорганизмдерді морфологиясы жне экологиясы[деу]
Микробиологияны дамуыны негізгі кезедері. Микроб лемін тануды физиологиялы жне морфологиялы кезедері, микроорганизмдерді ашылуы. Биология жне медицина ылымыны блігі ретінде микробиологияны азіргі заманы даму кезедері; жетістіктері жне оны рі арай дамуыны негізгі баыттары. Микроорганизмдерді классификациясы жне жйелілігі туралы тсінік. Прокариоттар лемі, номенклатуралы сипаттамасы. Тр-микроорганизмдерді жйелігіні негізгі бірлігі ретінде. Штамдар, таза сінді, клондар туралы тсінік. Микроорганизмдерді негізгі морфологиялы формалары: кокктар, таяшалар, исы варианттар; оларды сипаттамалары. Бактериалды жасуша рылысы, оны негізгі рылымды элементтері. Жасуша ішілік пайда болуларды, цитоплазмалы мембраналарды жне жасуша абырасыны химиялы рамы мен рылысы. Бактериалды жасушаны траты жне траты емес рылымды компоненттері (капсула, споралар, жіпшелер, осындылар). Сферопластар, протопластар. Цитоплазманы йымдасуы. Капсула, оны химиялы рамы, бояу дістері, атаратын ызметі. Споралар, оларды физиологиялы рлі, химиялы рамы, бояу дістері, табиаттаы рлі; микробтарды мірсруіндегі ызметі. Бактериалды осындылар сипаттамасы, волютиндік дндер, оларды физиологиялы рлі, бояу дістері. Спирохеталар, актиномицеттер, микоплазмалар, риккетсиялар жне хламидиялар. Жасуша ішілік рылымны морфологиялы ерекшеліктері, оларды бояу дістері. Оларды негізгі биологиялы асиеттері. Адам патологиясындаы маызы. Антибиотик ндірісінде актиномицеттер жне саыраулатарды атаратын рлі. Категориясы бойынша туыс саны[1]:
| Категория | — Саны |
| Туыс жалпы саны | |
| Бактериялар | |
| Мицелиалді саырауулатар | |
| Ашытылар | |
| Актиномицеттер |
Nazik ktl.
Категориясы бойынша тр саны[1]:
| Категория | — Саны |
| Туыс жалпы саны | |
| Бактериялар | |
| Мицелиалді саырауулатар | |
| Ашытылар | |
| Актиномицеттер |
Категориясы бойынша штаммдар саны[1]:
| Категория | — Саны |
| Туыс жалпы саны | |
| Бактериялар | |
| Мицелиалді саырауулатар | |
| Ашытылар | |
| Актиномицеттер |
лгілерді саны[1]:
| Категория | — Саны |
| Туыс жалпы саны | |
| Бактериялар | |
| Мицелиалді саырауулатар | |
| Ашытылар | |
| Актиномицеттер |
Микроорганизмдерді экологиясы. Экожйелер, экологиялы уыстар. Популяция, биотоп, микробиоценоз. Симбиотикалы бірігулер ретіндегі микроорганизмдер: мутуализм, комменсализм, паразитизм, антагонизм. Топыра, ауа, су микрофлорасы. Адам организміні алыпты микрофлорасыны негізгі блімі ретінде - траты (туліктік) жне кездейсо (транзиторлы) микрофлора болып табылады. Топыра, су, ауаа микроорганизмдерді санитарлы крсеткіштері; биологиялы асиеттері, анытау дістері. Ст жне ст німдеріні микрофлорасы; ет жне шжы німдеріні микрофлорасы; сусындар мен шырынны микрофлора.
Микроорганизмдер, микробтар – тек ана микроскоппен круге болатын те са организмдер. Бларды алаш рет 17 асырда голланд алымы А.В. Левенгук ашан. Микроорганизмдер арасында прокариоттар жне эукариоттар тобына жататындары бар. Кейде Микроорганизмдерге вирустарды да жатызады. Микроорганизмдер млшері жаынан тым са боландытан, оларды табии субстраттардан ошаулап алуда (таза даыл кйінде), сіруде жне зерттеуде ерекше тсілдерді олдауды ажет етеді. Микроорганизмдерді зерттейтін ылым саласы – микробиология. Микроорганизмдерді басым кпшілігі бір клеткалы организмдер. Олар, кбінесе, арапайым бліну арылы тез кбейеді. Кп клеткалы организмдерге тн те крделі жынысты кбею процессі бларды кбінде болмайды.
Ротавирус
Микроорганизмдер физиологиялы жне биохимиялы асиеттері жаынан ртрлі. Оларды кейбіреулері баса организмдер ніп-се алмайтын ортада тіршілік етуге бейімделген. Мысалы, 70 – 1050С ыстыта, жоары дегейдегі радиацияда жне концентрациясы те кшті ышылды (pH<1,0) немесе сілтілі (рН 9,0 болатын, кейде одан да жоары) орталарда, NaCl-ды жоары концентрациясында (25 – 30%), оттек жо жерде (анаэробты жадайда) тіршілік ете алатын микроорганизмдер белгілі. Олар те тмен температурада да, рашылы ортада да кбейе алады. Кейбір бактериялар мен балдырлар з клеткасына ажетті барлы заттарды синтездеу шін СО2-ні пайдаланады, бларды автотрофтар деп атайды. Бларды ішіндегі кейбіреулері (мысысалы, ст ышылы бактериялары жне арапайымдылар) здеріні дамуына ажетті су факторларын, яни дайын витаминдер, амин ышылдары немесе т.б. органикалы заттарды здері синтездей алмайды. Мндай микроорганизмдерді – ауксотрофтар деп атайды. Кптеген микроорганизмдер те крделі органикалы осылыстарын (ауыздар, кмірсулар, соны ішінде целлюлоза, липидтер, нуклеин ышылдары, кмірсутектер) ыдыратса, кейбіреуі адамдарды жне жануарларды уландыратын (метанол, кміртотыы, ккіртсутек, нитриттер) заттарды пайдалана алады, ал кейбір трлері табии емес осылыстарды ыдырата алады (ксенобиотиктер). Микроорганизмдер табиатта – топырата, суда, ауада ке таралан, биосферадаы зат айналымына белсене атысады. Микроорганизмдер фотосинтез процесі кезінде трлі осылыстарды минералдануына жадай туызып, атмосферадаы СО2 орыны болуын амтамасыз етеді, сондай-а топыра пен ауаа біратар биогендік элементтерді айтарады. Микроорганизмдер ауадаымолекулары азотты сііруге де (азотфиксация) белсене атысады. Тау жыныстары мен топыра тзілу процесін ыдыратып, кейбір пайдалы азбаларды (мысысалы, сульфидтер мен ккірт) тзілуіне сер етеді. Микроорганизмдерді практикалы маызы зор. Оларды кпшілігі нерксіпті ртрлі саласында (мал азыты белокты тзу, шарап жасау, нан пісіру, ст ышылы таамдарын ндіру кезінде антибиотиктер, витаминдер, амин ышылдары, кейбір ферменттер, т.б.), адам шауашылыында (срлем даярлауда, сімдіктерді биологиялы жолмен орауда) кеінен олданылады. Сондай-а Микроорганизмдер лас суларды тазартуда, жанар газ – метанды тзуде пайдаланылады. Біратар микроорганизмдер адамдар, жануарлар жне сімдіктерді патогені болып саналады. Микроорганизмдерді кейбір трлері топыраты нарсыздандырып, кптеген адам шаруашылыы німдерін блдіреді, металдарды коррозияа шырауына ыпал етеді. Микроорганизмдер биологияны кптеген мселелерін шешуде маызды зерттеу нысаны болып саналады. Соны нтижесінде кптеген биологиялы задылытар ашылып, биотехнологияны негізі аланды