Детте, Парламент сессияларын ашады; 27 страница
2) мемлекеттік ызметтер крсету сапасыны оамды мониторингі барысында аныталан азастан Республикасыны мемлекеттік ызметтер крсету саласындаы занамасыны саталмау фактілерін жою жніндегі сынымдарды;
3) мемлекеттік ызметтер крсету сапасын арттыру жніндегі сыныстарды;
4) мемлекеттік крсетілетін ызметтер стандарттарына згерістер мен толытырулар енгізу жніндегі сыныстарды амтиды.
4. Орталы мемлекеттік органдар, облыстарды, республикалы маызы бар алаларды, астананы, аудандарды, облысты маызы бар алаларды жергілікті атарушы органдары, аладаы аудандарды, ауданды маызы бар алаларды, кенттерді, ауылдарды, ауылды округтерді кімдері, Мемлекеттік корпорация, сондай-а крсетілетін ызметті берушілер мемлекеттік ызметтер крсету сапасына оамды мониторинг орытындысын ескере отырып, мемлекеттік ызметтер крсету сапасын арттыру жнінде шаралар абылдайды.
Ескерту. 29-бапа згеріс енгізілді - Р 17.11.2015 № 408-V Заымен (01.03.2016 бастап олданыса енгізіледі).
6-тарау. ОРЫТЫНДЫ ЕРЕЖЕЛЕР
30-бап. азастан Республикасыны мемлекеттік ызметтер крсету саласындаы занамасын бзаны шін жауаптылы
азастан Республикасыны мемлекеттік ызметтер крсету саласындаы занамасын бзу азастан Республикасыны задарында белгіленген жауаптылыа кеп соады.
31-бап. Осы Зады олданыса енгізу тртібі
Осы За алашы ресми жариялананынан кейін кнтізбелік отыз кн ткен со олданыса енгізіледі.
Р Конституциясы
Бап
1. азастан Республикасы зін демократиялы, зайырлы, ыты жне леуметтік мемлекет ретінде орнытырады, оны е ымбат азынасы - адам жне адамны мірі, ытары мен бостандытары.
2. Республика ызметіні тбегейлі принциптері: оамды татулы пен саяси тратылы; бкіл халыты игілігін кздейтін экономикалы даму; азастанды патриотизм; мемлекет міріні аса маызды мселелерін демократиялы дістермен, оны ішінде республикалы референдумда немесе Парламентте дауыс беру арылы шешу.
Ескерту. 1-бапты 1-тармаына тсініктеме берілді - Р Конституциялы Кеесіні 2001.12.21 N 18/2 аулысымен.
Бап
1. азастан Республикасы - президенттік басару нысанындаы бірттас мемлекет.
2. Республиканы егемендігі оны бкіл аумаын амтиды. Мемлекет з аумаыны ттастыын, ол сылмауын жне блінбеуін амтамасыз етеді.
3. Республиканы кімшілік-ауматы рылысы, оны елордасыны мртебесі замен белгіленеді. азастанны елордасы Астана аласы болып табылады.
4. азастан Республикасы жне азастан атауларыны мні барабар.
Ескерту. 2-бапты 2-тармаына тсініктеме берілді - Р Конституциялы Кеесіні 2003.04.23 N 4 аулысымен, згерту енгізілді - Р 2007.05.21 N 254 Заымен.
Бап
1. Мемлекеттік билікті бірден-бір бастауы - халы.
2. Халы билікті тікелей республикалы референдум жне еркін сайлау арылы жзеге асырады, сондай-а з билігін жзеге асыруды мемлекеттік органдара береді.
3. азастан Республикасында билікті ешкім де иемденіп кете алмайды. Билікті иемденіп кетушілік за бойынша удаланады.
Халы пен мемлекет атынан билік жргізуге Республика Президентіні, сондай-а зіні конституциялы кілеттігі шегінде Парламентті ыы бар. Республика кіметі мен зге де мемлекеттік органдар мемлекет атынан олара берілген кілеттіктері шегінде ана билік жргізеді.
4. Республикада мемлекеттік билік бірттас, ол Конституция мен задар негізінде за шыарушы, атарушы жне сот тарматарына бліну, оларды тежемелік рі тепе-тедік жйесін пайдалану арылы, зара іс-имыл жасау принципіне сйкес жзеге асырылады.
Ескерту. 3-бапты 3-тармаына тсініктеме берілді - Р Конституциялы Кеесіні 2001.04.12 N 1/2 аулысымен.
Бап
1. азастан Республикасында олданылатын ы Конституцияны, соан сйкес задарды, зге де нормативтік ыты актілерді, халыаралы шарттары мен Республиканы баса да міндеттемелеріні, сондай-а Республика Конституциялы Кеесіні жне Жоары Соты нормативтік аулыларыны нормалары болып табылады.
2. Конституцияны е жоары зады кші бар жне Республиканы бкіл аумаында ол тікелей олданылады.
3. Республика бекіткен халыаралы шарттарды республика задарынан басымдыы болады жне халыаралы шарт бойынша оны олдану шін за шыару талап етілетін жадайдан баса реттерде, тікелей олданылады.
4. Барлы задар, Республика атысушысы болып табылатын халыаралы шарттар жарияланады. Азаматтарды ытарына, бостандытары мен міндеттеріне атысты нормативтік ыты актілерді ресми трде жариялау оларды олдануды міндетті шарты болып табылады.
Ескерту. 4-бапты 3-тармаына тсініктеме берілді - Р Конституциялы Кеесіні 2000.10.11 N 18/2, 4-бапа тсіндірме берілді - Р Конституциялы Кеесіні 2009.11.05 N 6 аулыларымен.
Бап
1. азастан Республикасында идеологиялы жне саяси р-алуандылы танылады. Мемлекеттік органдарда партия йымдарын руа жол берілмейді.
2. оамды бірлестіктер за алдында бірдей. оамды бірлестіктер ісіне мемлекетті жне мемлекет ісіне оамды бірлестіктерді засыз араласуына, оамды бірлестіктерге мемлекеттік органдарды ызметін жктеуге жол берілмейді.
3. Масаты немесе іс-рекеті Республиканы конституциялы рылысын кштеп згертуге, оны ттастыын бзуа, мемлекет ауіпсіздігіне нсан келтіруге, леуметтік, нсілдік, лтты, діни, тектік-топты жне рулы араздыты оздыруа баытталан оамды бірлестіктер руа жне оларды ызметіне, сондай-а задарда кзделмеген скерилендірілген рамалар руа тыйым салынады.
4. Республикада баса мемлекеттерді саяси партиялары мен ксіптік одатарыны ызметіне, діни негіздегі партиялара, сондай-а саяси партиялар мен ксіптік одатарды шетелдік зады тлалар мен азаматтарды, шет мемлекеттер мен халыаралы йымдарды аржыландыруына жол берілмейді.
5. Шетелдік діни бірлестіктерді Республика аумаындаы ызметі, сондай-а шетелдік діни орталытарды Республикадаы діни бірлестіктер басшыларын таайындауы Республиканы тиісті мемлекеттік органдарымен келісу арылы жзеге асырылады.
Ескерту. 5-бапты 4-тармаына тсініктеме берілді - Р Конституциялы Кеесіні 2000.06.07 N 4/2 аулысымен, згерту енгізілді - Р 2007.05.21 N 254 Заымен.
Бап
1. азастан Республикасында мемлекеттік меншік пен жеке меншік танылады жне бірдей оралады.
2. Меншік міндет жктейді, оны пайдалану сонымен атар оам игілігіне де ызмет етуге тиіс. Меншік субъектілері мен объектілері, меншік иелеріні з ытарын жзеге асыру клемі мен шектері, оларды орау кепілдіктері замен белгіленеді.
3. Жер жне оны ойнауы, су кздері, сімдіктер мен жануарлар дниесі, баса да табии ресурстар мемлекет меншігінде болады. Жер, сондай-а зада белгіленген негіздерде, шарттар мен шектерде жеке меншікте де болуы ммкін.
Ескерту. 6-бапты 2-тармаына тсініктеме берілді - Р Конституциялы Кеесіні 1999.11.03 N 19/2, 6-бапты 3-тармаына тсініктеме берілді - Р Конституциялы Кеесіні 2000.04.13 N 2/2, 2003.04.23 N 4, 6-бапты 1-тармаына тсініктеме берілді - Р Конституциялы Кеесіні 2001.04.12 N 1/2 аулыларымен.
Бап
1. азастан Республикасындаы мемлекеттік тіл - аза тілі.
2. Мемлекеттік йымдарда жне жергілікті зін-зі басару органдарында орыс тілі ресми трде аза тілімен те олданылады.
3. Мемлекет азастан халыны тілдерін йрену мен дамыту шін жадай туызуа аморлы жасайды.
Бап
азастан Республикасы халыаралы ыты принциптері мен нормаларын рметтейді, мемлекеттер арасында ынтыматасты пен тату кршілік арым-атынас жасау, оларды тедігі мен бір-біріні ішкі істеріне араласпау, халыаралы дауларды бейбіт жолмен шешу саясатын жргізеді, арулы кшті бірінші болып олданудан бас тартады.
Ескерту. 8-бапа тсініктеме берілді - Р Конституциялы Кеесіні 2001.04.12 N 1/2 аулысымен.
Бап
азастан Республикасыны мемлекеттік рміздері - Туы, Елтабасы жне Гимні бар. Оларды сипаттамасы жне ресми пайдаланылу тртібі конституциялы замен белгіленеді.
Ескерту. 9-бапа згерту енгізілді - Р 2007.05.21 N 254 Заымен.
II блім
АДАМ ЖНЕ АЗАМАТ
Бап
1. азастан Республикасыны азаматтыы заа сйкес алынады жне тотатылады, ол андай негізде алынанына арамастан, бірыай жне те болып табылады.
2. Республиканы азаматын ешандай жадайда азаматтыынан, зіні азаматтыын згерту ыынан айыруа, сондай-а оны азастаннан тыс жерлерге аластауа болмайды.
3. Республика азаматыны баса мемлекетті азаматтыында болуы танылмайды.
Ескерту. 10-бапа тсініктеме берілді - Р Конституциялы Кеесіні 2003.12.01 N 12 аулысымен.
Бап
1. Республиканы халыаралы шарттарында згеше белгіленбесе, азастан Республикасыны азаматын шет мемлекетке беруге болмайды.
2. Республика зіні одан тыс жерлерде жрген азаматтарын орауа жне олара аморлы жасауа кепілдік береді.
Бап
1. азастан Республикасында Конституцияа сйкес адам ытары мен бостандытары танылады жне олара кепілдік беріледі.
2. Адам ытары мен бостандытары ркімге тумысынан жазылан, олар абсолютті деп танылады, олардан ешкім айыра алмайды, задар мен зге де нормативтік ыты актілерді мазмны мен олданылуы осыан арай аныталады.
3. Республиканы азаматы зіні азаматтыына орай ытара ие болып, міндеттер атарады.
4. Конституцияда, задарда жне халыаралы шарттарда згеше кзделмесе, шетелдіктер мен азаматтыы жо адамдар Республикада азаматтар шін белгіленген ытар мен бостандытарды пайдаланады, сондай-а міндеттер атарады.
5. Адамны жне азаматты з ытары мен бостандытарын жзеге асыруы баса адамдарды ытары мен бостандытарын бзбауа, конституциялы рылыс пен оамды имандылыа нсан келтірмеуге тиіс.
Ескерту. 12-бапа тсініктеме берілді - Р Конституциялы Кеесіні 2003.12.01 N 12, 2007.04.18 N 4 аулыларымен.
Бап
1. ркімні ы субъектісі ретінде танылуына ыы бар жне зіні ытары мен бостандытарын, ажетті оранысты оса аланда, заа айшы келмейтін барлы тсілдермен орауа хаылы.
2. ркімні з ытары мен бостандытарыны сот арылы оралуына ыы бар.
3. ркімні білікті за кмегін алуа ыы бар. Зада кзделген реттерде за кмегі тегін крсетіледі.
Ескерту. 13-бапты 2-тармаына тсініктеме берілді - Р Конституциялы Кеесіні 1999.03.22 N 7/2, 2002.02.15 N 1 аулыларымен.
Бап
1. За мен сот алдында жртты брі те.
2. Тегіне, леуметтік, лауазымды жне мліктік жадайына, жынысына, нсіліне, лтына, тіліне, дінге кзарасына, нанымына, трылыты жеріне байланысты немесе кез келген зге жадаяттар бойынша ешкімді ешандай кемсітуге болмайды.
Ескерту. 14-бапты 1 жне 2-тарматарына тсініктеме берілді - Р Конституциялы Кеесіні 1999.03.10 N 2/2, 14-бапты 1-тармаына тсініктеме берілді - Р Конституциялы Кеесіні 1999.03.22 N 7/2 аулыларымен.
Бап
1. ркімні мір сруге ыы бар.
2. Ешкімні з бетінше адам мірін июа хаысы жо. лім жазасы адамдарды аза болуымен байланысты террористік ылмыстар жасааны шін, сондай-а соыс уаытында ерекше ауыр ылмыстар жасааны шін е ауыр жаза ретінде замен белгіленеді, ондай жазаа кесілген адамны кешірім жасау туралы тініш ету хаы бар.
Ескерту. 15-бапты 2-тармаына тсініктеме берілді - Р Конституциялы Кеесіні 2003.01.30 N 10 аулысымен, згерту енгізілді - Р 2007.05.21 N 254 Заымен.
Бап
1. ркім зіні жеке басыны бостандыына ыы бар.
2. Зада кзделген реттерде ана жне тек ана сотты санкциясымен ттындауа жне амауда стауа болады, ттындалан адама шаымдану ыы беріледі. Сотты санкциясынсыз адамды жетпіс екі сааттан аспайтын мерзімге стауа болады.
3. сталан, ттындалан, ылмыс жасады деп айып таылан рбір адам сол сталан, ттындалан немесе айып таылан кезден бастап адвокатты (ораушыны) кмегін пайдалануа ылы.
Ескерту. 16-бапа тсініктеме берілді - Р Конституциялы Кеесіні 2003.12.31 N 13 аулысымен, згерту енгізілді - Р 2007.05.21 N 254 Заымен.
Бап
1. Адамны адір-асиетіне ол сылмайды.
2. Ешкімді азаптауа, оан зорлы-зомбылы жасауа, басадай атыгездік немесе адамды адір-асиетін орлайтындай жбір крсетуге не жазалауа болмайды.
Бап
1. ркімні жеке міріне ол сылмауына, зіні жне отбасыны пиясы болуына, ар-намысы мен абыройлы атыны оралуына ыы бар.
2. ркім зіні жеке салымдары мен жинаан аражатыны, жазысан хаттарыны, телефон арылы сйлескен сздеріні, почта, телеграф арылы жне баса жолдармен алысан хабарларыны пиялылыы саталуына ыы бар. Бл ыты шектеуге зада тікелей белгіленген реттер мен тртіп бойынша ана жол беріледі.
3. Мемлекеттік органдар, оамды бірлестіктер, лауазымды адамдар жне баралы апарат ралдары рбір азамата зіні ытары мен мдделеріне атысты жаттармен, шешімдермен жне апарат кздерімен танысу ммкіндігін амтамасыз етуге міндетті.
Ескерту. 18-бабы 2-тармаына тсініктеме берілді - Р Конститутциялы Кеесіні 2009.08.20 N 5 Нормативтік аулысы
Бап
1. ркім зіні ай лта, ай партияа жне ай дінге жататынын зі анытауа жне оны крсету-крсетпеуге хаылы.
2. ркімні ана тілі мен тл мдениетін пайдалануа, арым-атынас, трбие, оу жне шыармашылы тілін еркін тадап алуа ыы бар.
Бап
1. Сз бен шыармашылы еркіндігіне кепілдік беріледі. Цензураа тыйым салынады.
2. ркімні за жзінде тыйым салынбаан кез келген тсілмен еркін апарат алуа жне таратуа ыы бар. азастан Республикасыны мемлекеттік пиясы болып табылатын мліметтер тізбесі замен белгіленеді.
3. Республиканы конституциялы рылысын кштеп згертуді, оны ттастыын бзуды, мемлекет ауіпсіздігіне нсан келтіруді, соысты, леуметтік, нсілдік, лтты, діни, тектік-топты жне рулы астамшылыты, сондай-а атыгездік пен зорлы-зомбылыа бас руды насихаттауа немесе гіттеуге жол берілмейді.
Бап
1. азастан Республикасы аумаында зады трде жрген рбір адам, зада крсетілгеннен баса реттерде, оны аумаында еркін жріп-труа жне трылыты мекенді з алауынша тадап алуа ыы бар.
2. ркімні Республикадан тыс жерлерге кетуіне ыы бар. Республика азаматтарыны Республикаа кедергісіз айтып оралуына ыы бар.
Бап
1. ркімні ар-ождан бостандыына ыы бар.
2. Ар-ождан бостандыы ыын жзеге асыру жалпы адамды жне азаматты ытар мен мемлекет алдындаы міндеттерге байланысты болмауа немесе оларды шектемеуге тиіс.
Бап
1. азастан Республикасы азаматтарыны бірлесу бостандыына ыы бар. оамды бірлестіктерді ызметі замен реттеледі.
2. скери ызметшілер, лтты ауіпсіздік органдарыны, ы орау органдарыны ызметкерлері мен судьялар партияларда, ксіптік одатарда болмауа, андай да бір саяси партияны олдап сйлемеуге тиіс.
Ескерту. 23-бапты 2-тармаына тсініктеме берілді - Р Конституциялы Кеесіні 2000.07.05 N 13/2 аулысымен.
Бап
1. ркімні ебек ету бостандыына, ызмет пен ксіп трін еркін тадауына ыы бар. Еріксіз ебекке сотты кімі бойынша не ттенше жадайда немесе соыс жадайында ана жол беріледі.
2. ркімні ауіпсіздік пен тазалы талаптарына сай ебек ету жадайына, ебегі шін нендей бір кемсітусіз сыйаы алуына, сондай-а жмыссыздытан леуметтік оралуа ыы бар.
3. Ереуіл жасау ыын оса аланда, замен белгіленген тсілдерді олдана отырып, жеке жне жымды ебек дауларын шешу ыы мойындалады.
4. ркімні тыныу ыы бар. Ебек шарты бойынша, жмыс істейтіндерге замен белгіленген жмыс уаытыны затыына, демалыс жне мереке кндеріне, жыл сайыны аылы демалыса кепілдік беріледі.
Ескерту. 24-бапты 2-тармаына тсініктеме берілді - Р Конституциялы Кеесіні 1999.03.10 N 2/2 аулысымен.
Бап
1. Трын йге ол сылмайды. Сотты шешімінсіз трын йден айыруа жол берілмейді. Трын йге басып кіруге, оны тексеруге жне тінтуге замен белгіленген реттер мен тртіп бойынша ана жол беріледі.
2. азастан Республикасында азаматтарды трын ймен амтамасыз ету шін жадайлар жасалады. Зада крсетілген санаттаы мтаж азаматтара трын й замен белгіленген нормалара сйкес мемлекеттік трын й орларынан оларды шама-шары ктеретін аыа беріледі.
Бап
1. азастан Республикасыны азаматтары зады трде алан андай да болсын млкін жеке меншігінде стай алады.
2. Меншік, оны ішінде мрагерлік ыына замен кепілдік беріледі.
3. Сотты шешімінсіз ешкімді де з млкінен айыруа болмайды. Замен кзделген ерекше жадайларда мемлекет мтажы шін мліктен кштеп айыру оны ны те баамен телген кезде жргізілуі ммкін.
4. ркімні ксіпкерлік ызмет еркіндігіне, з млкін кез келген зады ксіпкерлік ызмет шін еркін пайдалануа ыы бар. Монополистік ызмет замен реттеледі рі шектеледі. Жосысыз бсекеге тыйым салынады.
Ескерту. 26-бапты 3-тармаына тсініктеме берілді - Р Конституциялы Кеесіні 2000.06.16 N 6/2, 2000.12.20 N 21/2, 2005.07.01 N 4, 2007.05.28 N 5 аулыларымен.
Бап
1. Неке мен отбасы, ана мен ке жне бала мемлекетті орауында болады.
2. Балаларына аморлы жасау жне оларды трбиелеу - ата-ананы етене ыы рі міндеті.
3. Кмелетке толан ебекке абілетті балалар ебекке жарамсыз ата-анасына аморлы жасауа міндетті.