Детте, Парламент сессияларын ашады; 29 страница

4. Парламентті йымдастырылуы мен ызметі, оны депутаттарыны ыты жадайы конституциялы замен белгіленеді.

Ескерту. 49-бапа згерту енгізілді - Р 1998.10.07 N 284 Заымен, 49-бапты 2-тармаына тсініктеме берілді - Р Конституциялы Кеесіні 1999.07.14 N 13/2 аулысымен.

Бап

1. Парламент траты негізде жмыс істейтін екі Палатадан: Сенаттан жне Мжілістен трады.

2. Сенат конституциялы зада белгіленген тртіппен р облыстан, республикалы маызы бар аладан жне азастан Республикасыны астанасынан екі адамнан кілдік ететін депутаттардан ралады. Сенатта оамны лтты-мдени жне зге де елеулі мдделеріні білдірілуін амтамасыз ету ажеттілігі ескеріліп, Сенатты он бес депутатын Республика Президенті таайындайды.

3. Мжіліс конституциялы зада белгіленген тртіппен сайланатын жз жеті депутаттан трады.

4. Парламент депутаты бір мезгілде екі Палатаа бірдей мше бола алмайды.

5. Сенат депутаттарыны кілеттік мерзімі - алты жыл, Мжіліс депутаттарыны кілеттік мерзімі - бес жыл.

Ескерту. 50-бапа згерту енгізілді - Р 1998.10.07 N 284 Заымен, 50-бапты 5-тармаына тсініктеме берілді - Р Конституциялы Кеесіні 1999.03.15 N 1/2, 1999.11.29 N 24/2, 2003.02.11 N 1, 50-бапты 3-тармаына тсініктеме берілді - 2004.02.12 N 1 аулыларымен, згерту енгізілді - Р 2007.05.21 N 254 Заымен.

Бап

1. Мжілісті тосан сегіз депутатын сайлау жалпыа бірдей, те жне тте сайлау ыы негізінде жасырын дауыс беру арылы жзеге асырылады. Мжілісті тоыз депутатын азастан халы Ассамблеясы сайлайды. Мжіліс депутаттарыны кезекті сайлауы Парламентті жмыс істеп тран сайланымы кілеттігіні мерзімі аяталардан кемінде екі ай брын ткізіледі.

2. Сенат депутаттары жанама сайлау ыы негізінде жасырын дауыс беру жолымен сайланады. Сайланан Сенат депутаттарыны жартысы рбір ш жыл сайын айта сайланып отырады. Бл орайда оларды кезекті сайлауы бларды кілеттік мерзімі аяталана дейінгі екі айдан кешіктірілмей ткізіледі.

3. Парламент немесе Парламент Мжілісі депутаттарыны кезектен тыс сайлауы тиісінше Парламент немесе Парламент Мжілісіні кілеттігі мерзімінен брын тотатылан кннен бастап екі ай ішінде ткізіледі.

4. азастан Республикасыны азаматтыында тратын жне оны аумаында соы он жылда траты трып жатан адам Парламент депутаты бола алады. Жасы отыза толан, жоары білімі жне кемінде бес жыл жмыс стажы бар, тиісті облысты, республикалы маызы бар аланы не Республика астанасыны аумаында кемінде ш жыл траты трып жатан адам Сенат депутаты бола алады. Жасы жиырма беске толан адам Мжіліс депутаты бола алады.

5. Республика Парламенті депутаттарын сайлау конституциялы замен реттеледі.

6. Парламентті депутаты азастан халына ант береді.

Ескерту. 51-бапа згерту енгізілді - Р 1998.10.07 N 284 Заымен, 51-бапты 4-тармаына тсініктеме берілді - Р Конституциялы Кеесіні 1999.03.18 N 5/2, 51-бапты 2-тармаына тсініктеме берілді - 1999.11.29 N 24/2, 51-бапты 5-тармаына тсініктеме берілді - 2003.02.11 N 1 аулыларымен, згерту енгізілді - Р 2007.05.21 N 254 Заымен.

Бап

Алып тасталды

2. Парламент депутаттары оны жмысына атысуа міндетті. Парламентте депутатты жеке зі ана дауыс береді. Депутатты Палаталар мен оларды органдарыны отырыстарына длелді себептерсіз ш реттен арты атыспауы, сол сияты дауыс беру ыын баса біреуге беруі депутата зада белгіленген жазалау шараларын олдануа кеп соады.

3. Парламент депутатыны баса кілді органны депутаты болуа, оытушылы, ылыми жне зге де шыармашылы ызметтен баса, аы тленетін зге де жмыс атаруа, ксіпкерлікпен шылдануа, коммерциялы йымны басшы органыны немесе байаушы кеесіні рамына кіруге ыы жо. Осы ережені бзылуы депутатты кілеттігін тотатуа кеп соады.

4. Парламент депутатын оны кілеттік мерзімі ішінде ттына алуа, кштеп келуге, сот тртібімен белгіленетін кімшілік жазалау шараларын олдануа, ылмыс стінде сталан немесе ауыр ылмыс жасаан реттерді оспаанда, тиісті Палатаны келісімінсіз ылмысты жауапа тартуа болмайды.

5. Парламент депутатыны кілеттігі орнынан тскен, ол айтыс болан, сотты зады кшіне енген шешімі бойынша депутат іс-рекетке абілетсіз, айтыс болан немесе хабарсыз кеткен деп танылан жадайларда жне Конституция мен конституциялы зада кзделген зге де жадайларда тотатылады.

Парламент депутаты:

1) ол азастаннан тысары жерге траты труа кеткен;

2) оан атысты сотты айыптау кімі зады кшіне енген;

3) азастан Республикасыны азаматтыын жоалтан кезде з мандатынан айырылады.

Парламент Мжілісіні депутаты:

1) депутат конституциялы заа сйкес зін сайлаан саяси партиядан шыан немесе шыарылан;

2) конституциялы заа сйкес депутатты сайлаан саяси партия ызметін тотатан кезде з мандатынан айырылады.

Парламент Сенатыны таайындалан депутаттарыны кілеттігі Республика Президентіні шешімі бойынша мерзімінен брын тотатылуы ммкін.

Парламент жне Парламент Мжілісі депутаттарыны кілеттігі тиісінше Парламент немесе Парламент Мжілісі таратылан жадайларда тотатылады.

6. Депутаттара жазалау шараларын олдануа, оларды осы бапты 3-тармаыны талаптарын, депутатты деп ережелерін сатауына, сондай-а депутаттарды кілеттігін тотатуа жне кілеттігінен рі депутата ешкімні тиіспеуі жніндегі ыынан айыруа байланысты мселелерді зірлеу азастан Республикасыны Орталы сайлау комиссиясына жктеледі.

Ескерту. 52-бапа згерту енгізілді - Р 1998.10.07 N 284 Заымен, 52-бапты 3 жне 5-тарматарына тсініктеме берілді - Р Конституциялы Кеесіні 2001.05.17 N 7/2, 2003.05.12 N 5, 52-бапты 1 жне 5-тарматарына тсініктеме берілді - 2001.12.13 N 19/2, 52-бапты 4-тармаына тсініктеме берілді - 2003.01.30 N 10, 52-бапты 4 жне 5-тарматарына тсініктеме берілді - 2003.02.11 N 1 аулыларымен, згерту енгізілді - Р 2007.05.21 N 254 Заымен.

Бап

Палаталарды бірлескен отырысында Парламент:

1) азастан Республикасы Президентіні сынысы бойынша Конституцияа згерістер мен толытырулар енгізеді;

2) кімет пен Республикалы бюджетті атарылуын баылау жніндегі есеп комитетіні республикалы бюджетті атарылуы туралы есептерін бекітеді. кіметті республикалы бюджетті атарылуы туралы есебін Парламентті бекітпеуі Парламентті кіметке сенімсіздік білдіргенін крсетеді;

3) Президентке оны бастамасы бойынша р Палата депутаттары жалпы саныны штен екісіні даусымен бір жылдан аспайтын мерзімге за шыару кілеттігін беруге хаылы;

4) соыс жне бітім мселелерін шешеді;

5) Республика Президентіні сынысы бойынша бейбітшілік пен ауіпсіздікті сатау жніндегі халыаралы міндеттемелерді орындау шін Республиканы арулы Кштерін пайдалану туралы шешім абылдайды;

6) Конституциялы Кеесті Республикадаы конституциялы задылыты жай-кйі туралы жыл сайыны жолдауын тыдайды;

7) палаталарды бірлескен комиссияларын рады, оларды трааларын сайлайды жне ызметтен босатады, комиссияларды ызметі туралы есептерді тыдайды;

8) Парламентке Конституция жктеген зге де кілеттіктерді жзеге асырады.

Ескерту. 53-бап жаа редакцияда - Р 2007.05.21 N 254 Заымен.

Ескерту. 53-бапты 3) жне 4) тармашаларына тсініктеме берілді - Р Конституциялы Кеесіні 2008.06.26 N 5 Нормативтік аулысы.

Бап

1. Парламент палаталарды блек отырысында мселелерді уелі - Мжілісте, ал содан кейін Сенатта з кезегімен арау арылы конституциялы задар мен задар абылдайды, оны ішінде:

1) республикалы бюджетті бекітеді, оан згерістер мен толытырулар енгізеді;

2) мемлекеттік салытар мен алымдарды белгілейді жне оларды алып тастайды;

3) азастанны кімшілік-ауматы рылысы мселелерін шешу тртібін белгілейді;

4) мемлекеттік наградаларды таайындайды, Республиканы рметті, скери жне зге де ататарын, сыныпты шендерін, дипломатиялы дрежелерін белгілейді, Республиканы мемлекеттік рміздерін айындайды;

5) мемлекеттік заемдар мен Республиканы экономикалы жне зге де кмек крсетуі туралы мселелерді шешеді;

6) раымшылы жасау мселелерін шешеді;

7) Республиканы халыаралы шарттарын ратификациялайды жне оларды кшін жояды.

2. Парламент палаталарды блек отырысында мселелерді уелі - Мжілісте, ал содан кейін Сенатта з кезегімен арау арылы:

1) республикалы бюджетті атарылуы туралы есептерді талылайды;

2) Республика Президентіні арсылыын туызан задар немесе заны баптары бойынша арсылытар жіберілген кннен бастап бір ай мерзім ішінде айталап талылау мен дауыса салуды ткізеді. Бл мерзімні саталмауы Президент арсылытарыны абылдананын білдіреді. Егер Мжіліс пен Сенат р Палата депутаттарыны жалпы саныны штен екі кпшілік даусымен брын абылданан шешімді растайтын болса, Президент бір ай ішінде заа ол ояды. Егер Президентті арсылыын е болмаса палаталарды бірі есермесе, за абылданбайды немесе Президент сынан редакцияда абылданды деп есептеледі. Парламент абылдаан конституциялы задара Мемлекет басшысыны арсылыы осы тармашада кзделген тртіппен аралады. Бл ретте Парламент Президентті конституциялы задара арсылыын р Палата депутаттарыны жалпы саныны кемінде трттен шіні даусымен есереді;

3) республикалы референдум таайындау туралы бастама ктереді.

Ескерту. 54-бап жаа редакцияда - Р 2007.05.21 N 254 Заымен, 54-бабына тсініктеме берілді - Р Конституциялы Кеесіні 2008.10.15 N 8 Нормативтік аулысымен.

Бап

Сенатты ерекше арауына мыналар жатады:

1) азастан Республикасы Президентіні сынуымен Республиканы Жоары Сотыны Траасын жне Жоары Сотыны судьяларын сайлау мен ызметтен босату, оларды анттарын абылдау;

2) Республика Президентіні Республика лтты Банкіні Траасын, Бас прокурорын жне лтты ауіпсіздік комитетіні Траасын таайындауына келісім беру;

3) Республиканы Бас Прокурорын, Жоары Сотыны Траасы мен судьяларын олара ешкімні тиіспеуі жніндегі ыынан айыру;

Алып тасталды

5) Мжілісті кілеттіктері мерзімінен брын тотатылуына байланысты, ол уаытша болмаан кезеде Республика Парламентіні конституциялы задар мен задар абылдау жніндегі функцияларын орындау;

6) Конституциямен Парламент Сенатына жктелген зге де кілеттіктерді жзеге асыру.

Ескерту. 55-бапты 1-тармашасына тсініктеме берілді - Р Конституциялы Кеесіні 2000.07.05 N 11/2 аулысымен, згерту енгізілді - Р 2007.05.21 N 254 Заымен.

Бап

1. Мжілісті ерекше арауына мыналар жатады:

1) Парламентке енгізілген конституциялы задар мен задарды жобаларын арауа абылдау жне осы жобаларды арау;

2) Палата депутаттарыны жалпы саныны кпшілік даусымен Республика Президентіне Республика Премьер-Министрін таайындауа келісім беру;

3) Республика Президентіні кезекті сайлауын хабарлау;

4) Конституциямен Парламент Мжілісіне жктелген зге де кілеттіктерді жзеге асыру.

2. Мжіліс депутаттарыны жалпы саныны кпшілік даусымен, Мжіліс депутаттарыны жалпы саныны кемінде бестен біріні бастамасы бойынша Мжіліс кіметке сенімсіздік білдіруге хаылы.

Ескерту. 56-бап жаа редакцияда - Р 2007.05.21 N 254 Заымен.

Бап

Парламентті р Палатасы дербес, баса Палатаны атысуынсыз:

1) Конституциялы Кеесті екі мшесін ызметке таайындайды; Орталы сайлау комиссиясыны екі мшесін, Республикалы бюджетті атарылуын баылау жніндегі есеп комитетіні ш мшесін бес жыл мерзімге ызметке таайындайды;

2) Конституцияны 47-бабыны 1-тармаында кзделген ретте Парламент ратын комиссия мшелеріні те жартысына кілеттік береді;

3) Палаталарды бірлескен комиссиялары мшелеріні те жартысын сайлайды;

4) Палаталар депутаттарыны кілеттігін тотатады, сондай-а азастан Республикасы Бас Прокурорыны сынуымен олара ешкімні тиіспеуі жніндегі ыынан Палаталарды депутаттарын айыру мселелерін шешеді;

5) з зыретіндегі мселелер бойынша парламенттік тыдаулар ткізеді;

6) Палата депутаттары жалпы саныны кемінде штен біріні бастамасы бойынша Республика кіметі мшелеріні з ызметі мселелері жніндегі есептерін тыдауа хаылы. Есепті тыдау орытындылары бойынша кімет мшесі Республика задарын орындамаан жадайда Палата депутаттары жалпы саныны кпшілік даусымен оны ызметтен босату туралы Республика Президентіне тініш жасауа хаылы. Егер Республика Президенті мндай тінішті абылдамай тастаса, онда депутаттар Палата депутаттары жалпы саныны кпшілік даусымен алашы тініш берілген кннен бастап алты ай ткеннен кейін Республика Президентіні алдына кімет мшесін ызметінен босату туралы мселені айталап оюа хаылы. Мндай жадайда Республика Президенті кімет мшесін ызметінен босатады;

7) Палаталарды йлестіруші жне жмыс органдарын рады;

8) з ызметіні регламентін, Палатаны йымдастыру жне ішкі тртібіне байланысты мселелер бойынша зге де шешімдер абылдайды.

Ескерту. 57-бапа згерту енгізілді - Р 1998.10.07 N 284, 2007.05.21 N 254 Задарымен.

Бап

1. Палаталарды мемлекеттік тілді еркін мегерген з депутаттарыны арасынан Палаталар депутаттары жалпы саныны кпшілік даусымен жасырын дауыс беру арылы Сенат пен Мжіліс сайлаан траалар басарады. Сенат Траасыны ызметіне кандидатураны азастан Республикасыны Президенті сынады. Мжіліс Траасыны ызметіне кандидатураларды Палатаны депутаттары сынады.

2. Палаталарды траалары, егер бл шін Палаталарды депутаттары жалпы саныны кпшілігі дауыс берсе, ызметтен кері шаырылып алынуы ммкін, сондай-а олар з еркімен орнынан тсуге хаылы.

3. Парламент Палаталарыны траалары:

1) Палаталарды отырыстарын шаырып, олара траалы етеді;

2) Палаталарды арауына енгізілетін мселелерді зірлеуге жалпы басшылы жасайды;

3) Палаталар трааларыны орынбасарлары ызметіне сайлау шін Палаталара кандидатуралар сынады;

4) Палаталар ызметінде регламентті саталуын амтамасыз етеді;

5) Палаталарды йлестіру органдарыны ызметіне басшылы жасайды;

6) Палаталар шыаратын актілерге ол ояды;

7) палаталара Конституциялы Кеесті, Орталы сайлау комиссиясыны, Республикалы бюджетті атарылуын баылау жніндегі есеп комитетіні мшесі ызметіне таайындау шін кандидатуралар сынады;

8) здеріне Парламент регламенті жктейтін баса да міндеттерді атарады.

4. Мжіліс Траасы: