Масаты: Студенттерге балалар мен жасспірімдерді таматануыны гигиеналы аидалары туралы тсінік беру.
3. Дріс тезисі:
Балалар мен жасспірімдерді таматануына байланысты Академик А. А. Покровский "млшерленген таматану концепциясын" жасады, басаша айтанда, адамны таамды заттара ажеттілігін оу туралы негізгі ым, адама алыпты міp сру шін тек таматы млшері мен уаты ана емес, сонымен атар оны амтамасыз ету шін зат алмастыруды icкe асыратын да таамдар керек. ciп келе жатан азаа бл ерекше маызды болып келеді жасына, жынысына, тратын жеріне байланысты балалар мен жасспірімдерді таам рамы млшерленген болуы керек.
Таамны ндылыына, ауызды аминокислотты рамына, май млшеріне жіне сімдік, минералды тздар мен витаминдерге кп кіл блінеді. Таамны млшері мен сапасы ciп келе жатан аза ажетлігіне сйкес келуі керек, ceбeбi ciп келе жатан аза таам жетіспеушілігіне жне артышылыына сезімтал болады.
Млшерленген таматану ымы туралы Таамтану Институты балалар мен жасспірімдерді физиологиялы ажеттілігіні млшерін оларды жасы мен жынысына арай растырады. Онда отустік жне солтустік аудандара арап згертулер жасалды. Сол сияты млшерлерден айырмашылыы Денсаулы Сатау Министрігі брын да абылданан, лдар мен ыздара айырмашылытары мен млшерлері енгізілген, 11 жастан ас асандара жануар тектестерді ауызы жне сімдік майы, таы басалар кп млшерде бepiлyi арастырылан.
Балаларды дрыс таматануы тек оны тртібін дрыс йымдастыранда ана ммкін. Оны ережелері:
1. Таматануды уаыттары мен оларды араларындаы зілістерді атал сатау;
2. Таматануды аралы физиологиялы дрыс уаыты;
З. Таматы блек-блек уаыттардаы саны жне сапасы бойынша дрыс блінуі;
4. Балаларды тама ішуді жне тртібіні шарттары. 1-7 жас аралыындаы балалар шін арасында 3,5-4 саат зіліспен кніне 4-5 рет таматану е дрысы болып есептеледі. Одан арты некем таматану тиімсіз. Таматану уаыты траты болу керек. Бл асазанны дрыс сл блуіне кмектеседі. Арасындаы зілістерде балалара ешандай ас бермей жне соы ас йы алдында кемінде 2 саат брын болу керек. Бл талаптар орындалмаан жадайда тбеті бзылып, ас орытылуы нашарлайды. Бір кндік ас млшері рбір мерзіндерде дрыс блінуі керек. Таматанулар санына байланысты таы ас пен кешкі ас біркндік млшерді 20-25%-ын, тскі ас - 30-35%, 2-ші тстем кейінгі ас - 10-15% райды. Кейбір жадайларда 5% млшерінде ауытулар болуы ммкін. Физикалы жне сезімталды жктеме асазан слдеріні блінуін тмендетеді. Сол себепті таматану алдында балалара міндегті трде 30 минутты демалыс болу керек. Таматануды затыы да реттелуі керек. Таы ас пен кешкі ас шін затыы - 15-20 мин., тскі ас шін - 20-25мин.
Санитарлы дрігер таам трлерін ранда тиісті негізгі шарттарды міндетті трде білу керек.
1. Таам млшеріні уаттылыы балаларды жасыдаы ажеттіліктеріне жне пайдалы заттар жаынан жыл мезгіліне, физикалы жктемеге жне климата байланысты сйкес болуы керек. Жазы мезгілде энергия шыымы кбейетіндіктен таамны ндылыын 10% - а арттыру керек.
2. Балалар мекемесіні жмыс істеу затылыына байланысты таам трлері 3 -5 реттік таматануа дайындалады.
3. Таам трлері рбір балалар жне жасспірімдер мекемелері шін таайындалан азы - тліктерден жасалады. Ет пен балытан жасалан таамды таы ас пен тскі аса осу керек, кешкі аска ст, ккніс жне слы таамдары сынылады.
Кнделікті млшерде ет, балы, май, ккніс жне нан болуы тиісті,
4. Таам трлері р алуан болуы керек. Кні бойы таматар айталанбауы тиіс.
5. Кез-келген балалар мекемесінде екі апталы лгіде таам трлері жасалады, оны негізінде Таматану институтыны жергілікті жадайы мен сынысы бойынша лгілі тама трлері алынады. Жне де траты "жазы" жне "ысы" екі таам трлері рылады. Таамды млшерді ндылыы мен химиялы рамын анытау арнайы кестелер мен балалар таматануыны басшыларыны кмегімен жргізіледі.
6. Кн ара лгіге тама трлері негізінде жинаталатын таам трлері рылады, онда рбір таматанудаы таамны барлы порцияларыны жне жеке азы - тліктерді салмаы нсалан тізімі болуы керек. Тама трлерінде таам ішетін балалар мен ызметкерлерді санын да осады. (МДБМ. ызметкерлері - 3 трлі таам ішеді.
7. Таам трлеріне осылан жне керекті азы-тліктер жо болса, оларды баса химиялы рамы сас тааммен алмастыру керек, ол шін сйкес алмастыру кестесін олдану керек.
8. Балалар таматарыны трінде нарсыз таамдар (боьа трлері ара бидай наны) белсенді тама орытуына себепкер болатын "В" тобыны друмендері болу керек.
9. Таматану трлерінде блінген ауыз салмаы барлы жыл мезгілдерінде траты болуы тиіс.
4. Иллюстрациялы материалдар:слайдтар
5.дебиет:
Аза тілінде
Негізгі:
1. Кучма, В. Р.Балалар мен жасспірімдер гигиенасы: оулы. - М. : ГЭОТАР - Медиа, 2014. - 464 бет.
2. Приз, В. Н.Балалар мен жасспірімдерді денсаулы жадайын жне сыраттанушылыын баалау: оу ралы. - Алматы : Эверо, 2013
осымша:
1.Блешов М..Балалар мен жасспірімдер гигиенасы:оулы-Эверо,2015
2.ЕрмановаС.А.Балалар мен жасспірімдер гигиенасы.-А-нр,2014
3.Ордабеков, С. О. Жас ерекшелік анатомиясы, физиологиясы жне гигиенасы: оу ралы - араанды : ЖК "А Нр", 2012.
4.Блешов М.. Балалар мен жасспірімдер гигиенасы.- Алматы: Эверо, 2010.
5.Денсаулы сатау саласын дамытуды «Денсаулы» 2016-2020 жылдара арналан мемлекеттік бадарламасы.
6.орытынды сратары:
1. Балалар таамындаы ауыз, майлар мен кмірсуды маызы андай?
2. Бірінші кнен бастап баланы негізгі тама трі болып табылады не?
3. Ас мзірін дайындауа андай гигиеналы талаптар ойлады?
4. Балаларды неше жастан бастап з бетінше тама жеуге йрету керек?
№6
1.Таырыбы: Балалар мекемелеріні жиаздарына, рал- жабдытарына ойылатын гигиеналы тарлаптар
2.Масаты:Студенттердібалалар мекемелеріні жиаздарына, рал- жабдытарына ойылатын гигиеналы тарлаптарментаныстыру.
3. Дріс тезисі:
Балалар мен жасспірімдерді жиаздарына ойылатын гигиеналы талаптар
Жиаздарды млшері баланы бой зындыына сйкес болуы керек. Сол шін балаларды бой зындытары топтара блінген, яни жиаздарды белгілі топтары белгілі бой зындыыны топтарына сйкес келуі керек. Сби жасындаы балалар мен мектеп жасындаы балаларды бой зындытарыны 6 тобы бар (80см - ден бастап 90см аралыпен 100см-ге дейін), соан сйкес жиаздарды да ріппен белгіленген 6 тобы бар А, , Б, В, Г, Д. Мектеп оушылары шін бой зындыыны 5 тобы бар (130см бастап 15 см аралыпен) жне жиаздарды ріптерімен белгіленген 5 тобы бар: А, , Б, В, Г. Жиаздарды рбір тобына цифрмен немесе ртрлі бояулармен белгі салынады. Цифр белгісі болшекпен крсетіледі (блінгіште жиаз топтары, бой зындыы жне ол жиазды томенгі бетіне жазылады). Трлі-тсті белгіні жиазды бйір жаына, диаметрі 20мм дгелекпен, жиаз млшеріне сйкес трмен бояп жазады.
Бірдей жас топтарындаы бой зындытарыны ауытуларын есепке
алан кезде, рбір сыныпта екі топты жиаздары болуы керек. Кптегензерттеулер, бтіндей аланда (1-10 сыныптарда) жиаздарды «А» тобына10%, «», «Б», «В» - топтарына 25-30% жне «Г» тобына 5% келетінін крсетеді.
Жиазды дрыс тадап алу шін рбір сыныптаы мектеп оушыларыны бойы лшенеді. Ол шін рбір сыныпта есікті жанында бой лшегіш таяша болуы керек, онда бой зындыыны рбір топтары кедігі 15см трлі-тсті жола арылы жиаздарды белгісіне сйкес белгіленеді. Мндай жадайда мектеп оушылары здеріне ажетті жиаз топтарын здері анытай алады.
Мектепке дейінгі мекемелерде 1 жастан 4 жаса дейінгі балалар шін 4 орынды стелдер болуы керек, ал ересек балалара тама ішетін кезде, екі орынды стелдерді олдануа рсат етіледі. Трт орынды стелдерді екі атардан, ал, екі орынды стелдерді 3 атардан арты орналастыруа болмайды.
Мектепті жазу ралдар (алам, дптер, сия) балаларды кору мшелері мен осы жастарында те лсіз келетін олдарыны са булшы еттеріне те кп жктеме тсірмеуі керек. Сондытан жуан немесе те жіішке аламдарды олдану ріптерді дрыс жазылуына кедергі келтіреді. зегі шариктен тратын немесе сиясы автоматты трде берілетін аламдарды зындыы 142-150 мм, диаметрі 8-10 мм, салмаы 10 граммнан арты болмауы керек. Осындай аламдарды олдану ыайлы болып келетінігигиенист, зерттеулер нтижесінде длелденген Гигиеналы трыдан
аланда аттылыы орташа (М,ТМ) зындыы 170-180мм, диаметрі 7-8ммарындаштар масата сйкес келеді Мектеп жасына дейінгі жне мектепжасындаы балалара кырлы арындаштарды олденуа болмайды.
азіргі олданып жрген ГОСТ бойынша мектеп дптеріні ені 170мм, зындыы 250мм болып келеді.Дптерді беттеріне тзу жолатар салынады жне ені 25-30мм жиектік жола алдырады. иаштау келген исы сызытар олды са блшы еттеріні ызметін жеілдетеді жне жазу жылдамдыыны азаюына ммкіндік жасайды деп есептеледі.
4. Иллюстрациялы материалдар:слайд
5.дебиет:
Аза тілінде
Негізгі:
1. Кучма, В. Р.Балалар мен жасспірімдер гигиенасы: оулы. - М. : ГЭОТАР - Медиа, 2014. - 464 бет.
2. Приз, В. Н.Балалар мен жасспірімдерді денсаулы жадайын жне сыраттанушылыын баалау: оу ралы. - Алматы : Эверо, 2013
осымша:
1.Блешов М..Балалар мен жасспірімдер гигиенасы:оулы-Эверо,2015
2.ЕрмановаС.А.Балалар мен жасспірімдер гигиенасы.-А-нр,2014
3.Ордабеков, С. О. Жас ерекшелік анатомиясы, физиологиясы жне гигиенасы: оу ралы - араанды : ЖК "А Нр", 2012.
4.Блешов М.. Балалар мен жасспірімдер гигиенасы.- Алматы: Эверо, 2010.
5.Денсаулы сатау саласын дамытуды «Денсаулы» 2016-2020 жылдара арналан мемлекеттік бадарламасы.
6.орытынды сратары:
1. Балалар жиhаздарыны табалануына (маркировка) ойылатын негізгі талаптарды атаыз?
2. Блмені техникалы жарытануы жайлы айтыыз?
3. Жиhаздар алай белгілену керек?
4. азіргі кезде мектеп блмелерінде татаны неше трін олданады?
5. Балалар киіміні физикалы-гигиеналы материалдарыны жне растырылуыны неге сйкес болу керек?
Кредит
№7
1.Таырыбы: Жасспірімдерге дрігерлік-ксіптік кеес жне ксіптік бадар беру. Оушылара ксіптік бадар беруді медико- физиологиялы аспектілері.
2. Масаты: Жасспірімдерге дрігерлік-ксіптік кеес жне ксіптік бадар берумен, оушылара ксіптік бадар беруді медико- физиологиялы аспектілерімен таныстыру.
3.Дріс тезисі: Мамандыа баыт беру мектеп оушыларыны тілегі, денсаулы жадайын, жеке басыны ерекшеліктерін, сонымен атар, оама ажеттігін ескере отырып, оушылара маманды тадауа кмек крсету шін ылыми негізделген кп аспектілі жйесі.
Бізді оамда жасспірімдерге маманды тадауа еркіндік берілген, біра, сол мамандатарды азіргі тізімі 50 мынан астам атаулардан трады. Мнда, мектеп оушыларыны кейбіреуі денсаулыына байланысты немесе азаны жеке ерекшеліктеріне байланысты тізімде крсетілген біратар мамандытара жарамсыз болады. Сондытан маманды тандау ерікті болып ана оймай, сонымен бірге салалы трде негізделген болуы керек.
(Мектеп оушылары халыты баса контингенттеріне араанда, осы жастаы ерекшеліктеріне:
1.зіні кші мен ммкіндігін арты баалау;
2.ртрлі мамандытарды азаны оятын талап-тары туралы білімні болмауы;
3.Денсаулы жадайларындаы ауытуларды елеп-ескермеу т.б. жадайлара байланысты маманды тадау шін медициналы ызметкерлерді баыт беруін ажет етеді.
Оушылар мндай сратара кмеісті мектеп педиаторларынан, балалар емханасынан дрігерінен, ересектер емханасыны жасспірімдер блмелерінен; сонымен атар балалар мен жасспірімдер гигиенасы бліміні санитар дрігерінен алады.
Мектеп оушылары шін маманды тадау оларды болашатаы мір жолын, оны ішінде денсаулы жадаиын да анытайтын маызды адамдары болып саналады.
Біра, жасспірімдерді кбі осы сра туралы аны пікір айта алмайды. Мысалы, Мскеу аласында жргізілген зерттеулер тек бітірушілерді 20% ана зіні болаша мамандыын тадай аландыы, 50% маманды тадамаандары, ал 30% кейбір тілектері болса да оны алай іске асыруды білмейтіндігін корсетті. Жасспірімдерді осы 80% маманды тадау кезінде маыздылыы томен негіздерді басшылыа алатындытан ателікке кп шырайтындыы аныталды. Мндай негіздерге, кбінесе, жолдастарына кзсіз еліктеушілік, немесе "модадаы" мамандытара еліктеушіліктер жатызуа болады.
Сонымен атар, дрыс тадалмаан мамандытар елеулі ателіктерге келіп соады, сіресе жасоспірімдерді денсаулыына кері сер етуі ммкін
Кейінгі жылдардаы зерттеулер бойынша 8-10 класс оушыларыны 40%- ке жуыыны денсаулыынан ауытулар байалады, яни, бл оушыларды еркін Маманды тадауа ммкіндіктері жо. Бл жадайларды ескермеу аурулардыасындырып, соынан мгедектгікке сотыруы ммкін. Егер тадап алынан маманды оушыларды жеке зі ерекшеліктерге сикес келмесе, онда ол жйке-психикалы бзылулара, тіпті осматикалы аурулара шырауы ммкін. Мамандыа жарамсызды ндірістердегі апаттарды жеке жарааттануларды себептерді бірі ретінде болады Ебек сапасыны тмен болуы, мамандарды тратамауы осыны салдарынан оама материалды зиян келтіру сияты дрыс тадалмаан мамандыты зады нтижесі болып саналады. Жоарыда крсетілгендерді есепке ала отырып, мамандыа баыт беруді мселесінде 3 негізгі аспектілерді блуге болады:
1.Психофизиологиялы – жасспірімдерді жеке басыны ерекшеліктері, оны абілеті, жеке психо-физиологиялы ерекшеліктері ескеріледі.
2.Медициналы - оушыны денсаулы жадайы ескеріледі.
3.леуметтік- экономикалы - оама ртрлі мамандыты ажеттілігі ескеріледі;
4. Иллюстрациялы материалдар:слайд
5.дебиет:
Аза тілінде
Негізгі:
1. Кучма, В. Р.Балалар мен жасспірімдер гигиенасы: оулы. - М. : ГЭОТАР - Медиа, 2014. - 464 бет.
2. Приз, В. Н.Балалар мен жасспірімдерді денсаулы жадайын жне сыраттанушылыын баалау: оу ралы. - Алматы : Эверо, 2013
осымша:
1.Блешов М..Балалар мен жасспірімдер гигиенасы:оулы-Эверо,2015
2.ЕрмановаС.А.Балалар мен жасспірімдер гигиенасы.-А-нр,2014
3.Ордабеков, С. О. Жас ерекшелік анатомиясы, физиологиясы жне гигиенасы: оу ралы - араанды : ЖК "А Нр", 2012.
4.Блешов М.. Балалар мен жасспірімдер гигиенасы.- Алматы: Эверо, 2010.
5.Денсаулы сатау саласын дамытуды «Денсаулы» 2016-2020 жылдара арналан мемлекеттік бадарламасы.
6.орытынды сратары:
1.Ксіби баыттандыру дегеніміз не?
2.Ксіби іріктеу дегеніміз не?
3.Ксіби кеес беру дегеніміз не?
4.Балалара ай жастан бастап ксіптік-бадарлау жмысы жргізіледі?
5.Ксіптік жарамдылыты анытамасын берііз.
№8
1.Дрісті таырыбы: Балалар мен жасспірімдер мекемелерін жобалаумен салуа ойылатын гигиеналы талаптар.
2. Масаты: Студенттерге балалар мен жасспірімдер мекемелерін жобалаумен салуа ойылатын гигиеналы талаптар туралы тсінік беру.
Дріс тезисі.
Балалар мен жасспірімдер мекемелерінде саты санитарлы баылау жмысын дрыс жргізгенде ана балаларды сіп, дамуына ажетті олайлы жадаи жасауа болады. Ол шін аланы жалпы жоспарын деп, келісу жне трын аудандар мен ышам аудандарды жобаларын жеке талдап арау жмыстарын міндетті трде санитарлы ызметті атысуымен жасаан кезде ана дрыс нтижеге жетуге болады.
аланы жалпы жоспарын деу кезінде СЭС, балалар мен жасспірімдер мекемелеріні азіргі жадайлары туралы санитарлы сипаттамалар негізінде санитарлы жоспар-тапсырма жасайды. Бл тапсырмада міндетті трде орындалуы ажет (мысалы, бала-башаны ндіріс орныны санитарлы ораныс зонасынан шыару, немесе материалды- техникалы базасы санитарлы-гигиеналы талаптара сйкес келмейтін мектептерді айта салу т.с.с).аланы жалпы жоспарын келісімге салу кезеінде е алдымен елді мекеніні балалар мен жасспірімдер мекемелерімен амтамасыз етілу жадайы туралы сраты шешу ажет. 2.07.01-87 «алалы жне ауылды елді мекендердегі рылыстарды жоспарлау», рылыс нормалары мен ережелері (НменЕ) бойынша мектепке дейінгі балалар мекемелеріні (МДМ) саны, алалы демографиялы. рылысына байланысты болады жне халыты МДМ амтамасыз ету дегейі 85% млшерінде алынады (жалпы трдегі - 70% , арнаулы трдегі - 3% жне салауаттандыру трі -12%). Демографиялы мліметтер болмаан жадайда, жаадан салынатын елді мекендерге бл крсеткіш 1000 адама - 180 орын есебінен алынады жне рылыс салынып жатан трын территориясында -1000 адама 100 орыннан арты болмауы керек. Мектеп ажеттілігі мектеп жасындаы балаларды толы емес орта мектеппен (1-9 сыныптар) 100% жне толы орта мектеппен (10-11 сыныптар) 75% дейін амтамасыз ету есебінен алынады Жаадан салынатын елді мекендерде -1000 адама 180 орыннан кем болмауы керек. Балалар мен жасспірімдер мекемелерін орналастыру туралы сратар да (трын айматарды жобалау, жер учаскесімен амтамасыз ету) осы кезеде арастырылады. Сонымен атар, санитарлы-гигиеналы корсеткіштері бойынша немесе ала салу жадайына байланысты айта салуды ажет ететін объектілер аныталады. Санитарлы тапсырманы барлы шарттарыны орындалу барысы тексеріледі. Саты санитарлы баылауды келесі кезеі трын айматы жобасыны детальды жоспарын санэпид ызметімен талдап келісу болып табылады. Мнда есепке алынан халыты санына объектілерді жеткіліктілігі, оларды ышам ауданда орналасуы, ызмет ету ауданы жер учаскесіні ауданы, имаратты баытталуы, баса имараттардан' ара ашытыы, крылыс салу мерзімі соы рет дрыстап тексеріледі Осы жњмыстарды жасауда тменде крсетілген млшерлік талаптар саталуы керек:
ызмет ету ауданы крсетілген млшерден жоары болмауы керек-1.аладаы мектепке дейінгі мекемелерде - 300 м ., кішкене алалар мен ауылды жерлердегі мектепке дейінгі балалар мекемелерінде - 500 уг жалпы білім беру мектептерінде -750м, бастауыш сыныптара арналан жалпы білім беру мектептерінде 500м.
2.Жер учаскесінде ауданы 1 орына : Мектепке дейнгі мекемелерді сыйымдылыы: 100 орына боланда 40м 100 орынан жоары боланда 35 м 500 орынан жоары боланда 30м Жалпы білім беру мектептеріні сыйымдылыы:
-40-тан 400 орына дейін - 50 м2 600-ден 800 орына дейін - 40 м2
-800-ден 1100 орына дейін - 16 м2
3.имарат пен оны учаскесіні ара ашытыы:
-алада, ызыл сызыа дейін - 25 м
-ауылды жерде, ызыл сызыа дейін - 10 м
-трын йлерге дейінгі ара кашыты инсоляция, жарытандыру млшері
бойынша.
4.Санитарлы млшер мен ережелер бойынша мектеп жасына дейінгі мекемелерд, жалпы білім беру мектептеріні, мектеп-интернатгарды имараттарыны орналастырылуы мен баытталуы болмелерде здіксіз ш саатты инсоляция затыын амтамасыз етуі керек. Жобаны детальды жоспарлануы негізінде ышамаудан рылысыны жобасы деледі Осыдан со саты санитарлы баылау жмысы бірінен кейін бірі жретін негізгі трт кезенен трады:
1. Жер учаскесін бліп алуды келісу. 2 рылыс жобасын арау. 3.рылыса баылау жргізу.4.Объектіні абылдап алу.
4. Иллюстрациялы материалдар:слайд
5.дебиет:
Аза тілінде
Негізгі:
1. Кучма, В. Р.Балалар мен жасспірімдер гигиенасы: оулы. - М. : ГЭОТАР - Медиа, 2014. - 464 бет.
2. Приз, В. Н.Балалар мен жасспірімдерді денсаулы жадайын жне сыраттанушылыын баалау: оу ралы. - Алматы : Эверо, 2013
осымша:
1.Блешов М..Балалар мен жасспірімдер гигиенасы:оулы-Эверо,2015
2.ЕрмановаС.А.Балалар мен жасспірімдер гигиенасы.-А-нр,2014
3.Ордабеков, С. О. Жас ерекшелік анатомиясы, физиологиясы жне гигиенасы: оу ралы - араанды : ЖК "А Нр", 2012.
4.Блешов М.. Балалар мен жасспірімдер гигиенасы.- Алматы: Эверо, 2010.
5.Денсаулы сатау саласын дамытуды «Денсаулы» 2016-2020 жылдара арналан мемлекеттік бадарламасы.
6.орытынды сратары:
1. ай маман ескертпелі санитарлы адаалауды жргізеді?
2. Балалар мекемесіне андай гигиеналы талап ойылады?
3. Балалар мен жасспірімдер мекемелерін жайландыруа андай гигиеналы айдалар бар?
4. Балалар мекемесіні аймаын неге негіздеп кгалдандырады?
5. Балалар мекемесіні аумаын анша пайыз кгалдандыру керек?
№9
1.Таырыбы: Балаларды сауытыру лагерлеріні жоспарлануы мен абаттандыруына ойылатын гигиеналы талаптар. Балалар мен жасспірімдер жымдарында жазы сауытандыру жмыстарын йымдастыруды гигиеналы срактары.
2. Масаты:Балаларды сауытыру лагерлеріні жоспарлануы мен абаттандыруына ойылатын гигиеналы талаптара тсінік беру, балалар мен жасспірімдер жазы сауытандыру йымдарыны жмыстарымен тансу.
3. Дріс тезисі:
Жазы мезгіл жас балалара, блдіршіндерге жне барлы суші талаптаылара сауытыру жмыстарын жргізуге те олайлы екені белгілі Негізгі санитарлы жмысты йымдастыру тртібі барлы жазы салауаттандыру лагеріне ойылады. Барлы салынып жатан жазы салауаттандыру орындарды санитарлы талаптар мен ережелерге сйенуі жне имаратты жабдытауы шін керек. Барлы жазы салауаттандыру лагерлерде айтадан салу кезінде азастан Республикасыны рсат еткен барлы талаптары бойынша полимерлік материалдарды олдануы ажет,уаытша салынан имаратты жазы салауаттандыру лагеріне олданылатын болса, оныо аймаында немесе аладарында млшерлік жаттан ауытулар болса, онда оны сол жерді санитарлы эдидемиологиялы ызметкерлері шешуге тиісті. Жазы салауаттандыру лагерлері жаз айында жне жыл бойы олданылуы ммкін. Жыл бойы олданылатын жазы салауаттандыру орындары балаларды демалуына оиылатын талапа сай болуы керек.жымны басшылары балалар лагеріні санитарлы- эпидемиологиялы ызметіні имараттар жоспары бойынша барлы талаптарын орындауы керек. Балалар салауаттандыру лагерлері екі топка блінеді:
1.сыйымдылыы 330 балалара арналан жеке лагерь;
2.сыйымдылыы 690 балалара арналан топты лагерь;
6-9 жастаы (25 баладан аспауы керек) 10-14 жастаы'(30 баладан аспауы керек)
Жазы салауаттандыру лагерлері ашылмастан брыш арнаулы комиссия рылады. Комиссия рамында санитарлы эпидемиологиялы станцияны дрігері, орт сондіру техникалы жне шаруашылы иымдарыны ызметкерлері бірігіп акт толтырады. Лагерь аумаына санитарлы эпидемиологиялы ызметіні рсатынсыз кіруге тиым салынады, 317/у жатында корсетілген. Салауаттандыру аймаында ызметкерлерді трын й, жеке колік тотайтын автоаялдамалар арналан аима болып блінеді. Негізгі рылыс аймаы томендегідей функционалды аладардан трады: трын-й, мдени -трмыс, денешынытыру- салауаттандыру, кімшілік-шаруашылы, техникалы. Негізгі рылыс аимаы биіктігі 0,9м-ден кем болмайтын оранмен оршалып, оан кіретін екі жол - негізгі жне шаруашылы жолдары арастырылады.ызмет етуге арналан аймата азанды, кір жуатын орын, жеке тазарту быры бар клік траы, кекніс сатайтын орын, оймалар шеберханалар, ыста сімдік сіретін орын орналасады. Айма негізгі рылыстын жел жаында орналасып, айналасы оршалан жне балалар бара алмайтындай болуы керек. Жасыл желектерді ауданы негізгі рылысты 60%-нан кем болмауы керек жне барлы функционалды аладар біркелкі кгалдандырылады. Тікені бар бталы сімдіктерді сіруге тыиым салынады.
Негізгі рылыс аймаыны ауданын 1 орына 150-200м2 есебіненалады. _ Аимата денешынытыру-салауаттандыру алаы арастырыладыоны ішінде міндетті трде волейбол бадминтон, стол теннисі жеілатлетика, зындыа жне биіктікке секіретін аладар, жгіретін жолдарболуы керек. Оан осымша футбол, теннистік спорт, спорт ойындарынаарналан аладар жне т.б. орналастыруа болады.
Спорт жне ойыналадарында тмендегі ережелерді сатау ажет: а) балалар міндетті трдеспортты киімде болуы; б) балаларды спорт заттары мен ралдарын дрыспаидалануды, ауіпсіздік ережелерін сатау жадайын жасы білуі- в) ауа-раиы ра кездерде, аладара саба басталардан 20 минут брын cv шашып шаын басу.
Негізгі рылыс аймаында 100 балаа 1 кран есебінде су ішетін фонтандар болуы керек.оыс жинастыру шін арнаулы бетондалан аланшалар белініп оан бетінде апаы бар оыс салыш ойылады.
Суа тсетін жерді алаын тадау, балаларды салауаттандыру лагерлеріне арналан 1997 ж. Санитарлы талаптара сйкес жргізіледі Бл аима порттардан, шлюздерден, ГЭС-дан аулата жне лас су осылатын жерлерден 500м жоарыда орналасуы керек. Суа тсетін орындарды су кздеріні жне ондіріс орындарыны санитарлы- ораныш аумаыны бірінші белдеулерінде орналастыруа тыйым салынады. Суа тсуге арналан орынны жаасы тмпешік, шырлары жо, жазы болады. Балалар тсетін суды тередігі 1,3 м, су аысыны жылдамдыы 0,5м/сек-тен жоары болмауы керек. Суды кбі откір заттардан, тастардан осімдіктерден, ааш тбірлерінен тазартылан, таза мды болуы тиіс Жаасына кн кезінен тасада орынды, ааш тсектер орналастырылады.Суа тсетін орынны ауданы 1 адама 4м2, ал жалпы ауданы лагерь сыиымдылыыны 50%-ын амтиды. Аймаы киім ауыстыруа арналган кабиналармен (50 адама 1 кабина), дретханалармен (суа тсетін жерден 20 м ашытыта орналасан), дене жуатын кабиналармен (40 адама 1 кабина), су пнуге арналан фонтанмен жабдыталынып, одан аатын суды биікті 15-20см аралыында, ал суды сапасы ауыз суа арналан 3.01.067- 97 СанТменЕ-ге сйкес болуы керек.
Бассейндегі су траты трде тазартылып, залалсыздандырылып отырады жне ондаы коли-индекс 10-нан, жалпы микробтарды саны 100- ден, тотыу жадайы 4мг/л жне аммиак саталу 0,05мг/л-ден жоары болмауы тиіс.Суа тсетін жерді пайдалану кезінде негізгі хлорды концентрациясыны дегейі 0,5 мг/л -ден аспауы керек, тнде 1,5 мг/л дейін жоарылатуа болады. Ауыз уысыны кілегейлі абатына заым келтірмеитіндіктен суды бромдау тсілін пайдалануа болады. Осы масат шін 5,5-диметил мен 1,3 дибромгидонтоинді пайдалану сынылады. алды бромны концентрациясы 0,7-1,2 мг/л дегейінде болуы керек, ал тнгі уаытта 2,0 мг/л ктеруге болады.
Лагерь имараты мен бырларына ойылатын санитарлы талаптар-
1. Трын й имараты 2 абаттан жоары болмауы тиіс. Демалыс аиматарда санитарлы эпидемиологиялы ызмет орындары мен рт баылау жымдарыны келісімімен лагерьді 3 абатты етіп жобалауа
2. имаратты трын блмелеріні терезелерін ккжиекті солтстік аимаыны 70-200 дейінгі кеістігіне баыттау ажет. Палаталы блмелерге лагерді жалпы сыйымдылыыны 20% -ны есебінен алынан ересек жастаы балалар орналастырылады.
3. Бір имарата 4 топ орналаса отырылып, оны райсысы ажетблмелерді жиынтыын толы амтамасыз етіліп аймаа шыатын жеке есіктері болуы ажет.
4. Лагерьде міндетті трле медициналы ызмет корсету орны мен ошаулатыш жмыс істеуі керек. Медициналы ызмет корсету орнында дрігерді блмесі, тіс дрігеріні болмесі, егу белмесі мен дретхана арастырылады. Ошауланан палатадаы тсек саны лагерьді жалпы сыиымдылыыны 20%-ы есебінен алынады.
5. Лагерьді асхана орны барлы балаларды бір мезгілде таматандыруа есептелінеді, біра есептелген орынны саны 120-дан аспауы керек.
6. Лагерь имараты шаруашылы су, ауыз су жне ысты су, тазалау быры жиелерімен амтамасыз етілуі тиіс. Ауыз су 3.01. 067-97 СанТмЕ-не сай болуы керек. Су шыыныны млшері тулігіне бір орына 130 лесебінен. оны ішінде 40 лысты суа есептелінеді.
Орталытындырылан тазалау быры болмаса лас суларды, тазартып шыаратын жеке жйелер орналастыруа болады. Су ткізбейтін тере шыры бар аулалы дретханаларды трын й мен асханадан 50 м ашытыта орналастырылады жне 75 балаа бір орын есебінен алынады
7. Лагерьді негізгі блмелеріні бріне табии жары тсуі тиіс Асхана оамды мдени блмелеріндегі табии жары коэффициент 1%, ал трын болмелерде 0,5%-дан кем болмауы керек. Жасанды жары ретінде люминисцентті шамдарды пайдалану сынылады.
8. Блмені тобесі, абыра, едені ылалды тазартулар жргізугезалалсыздандыруа кететіндей тегіс болады. Негізгі блмелерді жарыберетін ашы тстермен бояп, ал ндірістік оймалара арналанблмелерді 1,5-1,8м биіктікке дейін су откізбейтін материалдармен аптаиды.
Лагерьді рал-жабдытары, жиаздары балаларды жас бой ерекшеліктеріне сйкес келуі тиіс. йытауа арналган болмелерді осалы тсектермен жабдытауа тыйым салынады.
4. Иллюстрациялы материалдар:слайд
5.дебиет:
Аза тілінде
Негізгі:
1. Кучма, В. Р.Балалар мен жасспірімдер гигиенасы: оулы. - М. : ГЭОТАР - Медиа, 2014. - 464 бет.
2. Приз, В. Н.Балалар мен жасспірімдерді денсаулы жадайын жне сыраттанушылыын баалау: оу ралы. - Алматы : Эверо, 2013
осымша:
1.Блешов М..Балалар мен жасспірімдер гигиенасы:оулы-Эверо,2015
2.ЕрмановаС.А.Балалар мен жасспірімдер гигиенасы.-А-нр,2014
3.Ордабеков, С. О. Жас ерекшелік анатомиясы, физиологиясы жне гигиенасы: оу ралы - араанды : ЖК "А Нр", 2012.
4.Блешов М.. Балалар мен жасспірімдер гигиенасы.- Алматы: Эверо, 2010.
5.Денсаулы сатау саласын дамытуды «Денсаулы» 2016-2020 жылдара арналан мемлекеттік бадарламасы.
6. орытынды сратары:
1. Лагерге абылдауды андай мамандар жргізеді?
2. Балаларды сауытыру лагерлеріні трлері андай?
3. Жер участкесіне андай талаптар ойылады?
4. Балаларды физикалы трбиелеуді негізгі шаралары андай?
№10
Таырып: Балалар мен жасспірімдерді салауатты мір салтын алыптастыруды аидалары. Балалар мен жасспірімдерді жынысты трбиелеуді гигиеналы аспектілері.
2. Масаты:Балалар мен жасспірімдерді салауатты мір салтын алыптастыруды аидаларымен жне балалар мен жасспірімдерді жынысты трбиелеуді гигиеналы аспектілерімен таныстыру.
3. Дріс тезисі:
оамны басым мiндеттерiнi бiрi - балаларды, жасспiрiмдердi жне жастарды мiрi мен оуы шiн салауатты да ауiпсiз жадай жасау, санаткерлiк, рухани жне дене кшiн дамытуды амтамасыз ету, адамгершiлiктi берiк негiзiн рi салауатты мiр салтын алып- тастыру болып табылады.
азiргi уаытта республикада балаларды, жасспiрiмдердi жне жастарды денсаулыына жне адамгершiлiк мiнез-лына байланысты олайсыз жадай алыптасты, оларды негiзгi себептерi мыналар:
1. жынысты арым-атынас аясында адамгершiлiктi аяа басылуы;
2. денсаулыты сатау мен ныайту жнiндегi ажеттi бiлiмнi болмауы;
3. лкендердi кмек крсетуге абiлетсiздiгi жне рбiр жасспiрiмні, жасты алдында туындаан сратара жауап бере алмауы;
4. жынысты жолмен берiлетiн аурулар саныны кбеюi;
5. кмелетке толмаандар жктілiгiнi суi, оны салдары-аборт немесе кбiнесе баладан безiну мен леуметтiк жетiмдiкке, келiп сотыратын жастай ана болу;
6. кмелетке толмаандарды жезкшелiгiнi суi.
Соы он жылда жынысты жолмен берiлетiн аурулармен (бдан рi - ЖЖБА) ауру крт стi жне індет сипатына ие болды. Бан бiр саяси, экономикалы жйеден екiншiсiне кшу кезеi, оамды басаруды идеологиялы тетiктерiнi лсiреуi, жмыссызды дегейiнi суi, брын-нан бар мраттар мен моральды аидаттарды бзылуы, жынысты мiнез-лы нормалары-ны згеруi ыпал еттi.
Е алдымен скеле рпаа адамгершiлiк-жынысты трбие беру жнiнде мемлекеттiк жне оамды сипатта шыл шаралар олдану оларды бойында жаымды-белсендi тланы алып-тастыру, жасспiрiмдерде болашата берiк отбасылы арым-атынаса баытталан белсендi жеке станымды орнытыру, тндiк жне психикалы саулыа мтылу ажеттігi туындайды. ЖТБ-ны оса аланда, ЖЖБА-ны (жынысты жолмен берiлетiн аурулар) алдын-алу, жнсiз жктілiк, жынысты ылмыстар мселелерi оса шешілуi тиiс.
Бл баыттаы ызмет мемлекеттi з азаматтарыны денсаулыын орау саласындаы басты басымдытарыны бiрi болып табылады.
Адамгершілік-жынысты трбие тжырымдамасы жастара бiлiм берумен байланысты мселелердi реттеуге ыпал етуi тиiс.
2.Проблеманы азiргi жай-кйін талдау
Барлы халыты сiмтал жне сексуалды саулыын баалау жнiндегі крсеткiш топтарды бiрi балалар, жасспірiмдер жне жастар болып табылады.
15-17 жасар жасспiрiмдер, Алматы аласыны 20 мектебi мен лицейiнi 9-11-сынып оушылары арасында жргiзiлген жасырын сауалдаманы талдау срау салынан жасспiрiмдердi 33,6%-ны жынысты байланыстан тжiрибесi бар екенiн, оларды 61,2%-ны траты жынысты атынас жасайтынын крсеттi. Сраландарды 0,8%-ны 12 жаса дейiн жынысты байланыстарда тжiрибесi болса, жасспiрiмдердi 12,6%-ы оан 15 жаса дейiн ие болан.
Жасспiрiмдер жезкшелiгi едуiр етек алды, жынысты атынас жасайтын срау салынандарды 40%-ы сексуалды ызметi шiн сыйаы алан немесе алады.
Срау салынандарды 0,5%-ы здерiнi алыптасан гомосексуалды бадарларын хабарласа, 1,3%-ы здерiнi бадарларын бисексуалды деп баалайды, 7,3%-ы жынысты штарлыыны баытын белгiлей алмаан. Сралан жасспiрiмдердi 23,3%-ы айына 2-3 рет жне одан да жиi iшiмдiктi, 4,3%-ы есiрткiнi пайдаланады.
Жасспiрiмдердi 24,8%-ы здерiнi мерезбен ауырандарын зорлаумен байланыстырады, сонымен бiрге срау салынандарды 10%-ы алашы жынысты атынасыны зорлау арылы жасаланын айтады.
Жынысты атынаса тскен жасспiрiмдердi 14%-ы венерологиялы аурулармен ауыран. Мндай жадайда оларды бiреуi ана арнаулы мекемеде емделген, ал 9-ы (64%) медициналы емес рылымдарды ызметiн пайдалануды немесе зiне-зi ем олдануды арты крген. Республикада ауру проблемаларыны саталуы мен кшеюiне жне оны сипаттарыны нашарлауына байланысты мерезбен ауруды дегейi жоарылааны: з еркiмен медициналы кмекке жгiнушiлердi аз лесi; атысты адамдарды табу мен жауапа тартуды азаюы; туа бiткен мерездi суi; аладаы сияты ауылда да 14 жаса дейiнгi балалар арасында мерезбен ауру дегейiні бiртiндеп суi байалады.
0-ден 14 жаса дейiнгi топта туа бiткен мерезді барлы жадайы тiркелетiнiн, ал клиникаа негiзiнен 10-нан 14 жаса дейiнгi мерезбен ауыран балалар тсетiнiн, оларды тек 12%-ы ана сексуалды жаынан белсендi екенiн ескерсек, 10-14 жастаыларды ауру дегейiн сипаттайтын арынды крсеткiштер бдан да лая тседi. Былайша айтанда, 10-нан 14 жаса дейiнгi балаларды саны 1620,6 мыды райды, оларды 12%-ы сексуалды жаынан белсендi немесе 194,5 мы, ал ауруды арынды крсеткiшi 100 мы халыа 239,6-дан келедi. Осы есептен аланда сексуалды жаынан белсендi мы баланы рбiр екiншiсi мерезбен ауыран.
Ер балалардан грi ыз балалар ауруыны суi аладатады, бл сiресе 15-17 жасар жасспiрiмдер топтарынан байалады. Шын мнiнде жасспiрiм ыздарды ауруы жасспiрiм ер балаларды осындай крсеткiштерiнен 2 есе асып тседi. 14 жастан жоары жасспiрiмдер тобындаы ыз балаларды тiркелген мерез аурулары саныны бел алуы сексуалды арым-атынасты коммерциялануымен байланысты.