Адамгершiлiк-жынысты трбие саясатыны аидалары
азiргi кезде, мектепке дейiнгі бiлiмдi оса аланда, бiлiм беру йымдарыны жйесiнде адамгершiлiк-жынысты трбиені элементтерi енгiзiлiп отыр. Бiлiмнi едуiр клемi жасспiрiмдерге жоары сыныптарда валеология сабатарында, колледждер мен жоары оу орындарыны оушылары мен студенттерiне арнайы курстарда берiледi. Сонымен бiрге адамгершілiк-жынысты трбие саласында бiрыай нысаналы саясат, осы пннi мнi не жне леуметтiк рi медициналы трыдан алай оытылуы тиiс екенiн бiлдiретiн наты айындама жо.
Халыаралы тжiрибе адамгершiлiк-жынысты трбие мселелерiмен трбиешiлер жне педагогтар айналысатындыын крсетедi. Дрiгер трбие процесiне адамгершiлiк-жынысты трбие масатына зiнi кмегi арылы жететiн боланда ана араласуы керек. Медиктердi мiндетi барлы сатыдаы педагогтарды балаларды, жасспiрiмдердi, жастарды психикалы-физиологиялы даму ерекшелiктерiмен жне "акселерация" сияты ымдармен таныстыру болып табылады. Адамгершiлiк-жынысты трбие негiзiне салауатты мiр салты жатады, сондытан адамгершілік-жынысты трбие алыпты адамгершiлiк арым-атынастардан нр алады. рпа тарату жнiндегi аартушылы iсi сексуалды саулы мселелерiнде осалы рл атаруа тиiс. Бiра ата-аналар мен педагогтарды брi бiрдей балаларды сратарына дрыс рi ашы жауап бере алмайтындытан, балаларды, жасспiрiмдердi жне жастарды рпа жаластыруды биологиялы астарларын бiлуi ажет.
Осы айтыландарды негiзге аланда, адамгершiлiк-жынысты трбиенi масаты жас рпаты бойына жынысаралы арым-атынастарда адамгершілiк ндылытарды, зiнi тндiк жне психикалы саулыы мен жынысты мiнез-лы шiн жауаптылыты нысаналы трде сiiру жолымен жеке тланы алыптастыру болып табылады.
Адамгершілік-жынысты трбие мiндеттерiне мыналар жатады:
1. азастан Республикасы азаматы жалпы трбиесiнi бiр блiгi екенiне негiзделген адамгершілiк-жынысты трбие саясатын алыптастыру жне оны денсаулыын сатауына, неке мен отбасын мемлекеттi орауына конституциялы ыын амтамасыз ету;
2. Ата-аналарды, мемлекеттік жне мемлекеттік емес рылымдарды оса аланда, адам-гершiлiк-жынысты трбиенi атысушыларын жне оларды мiндеттерiн анытау;
3. Бiлiм беру йымдарында адамгершiлiк-жынысты трбиенi кезедерiн зiрлеу;
осы жастаы топты жне бкiл оамны арнайы бiлiмдi нерлым олайлы, демек тиiмдi абылдауына жадай жасау;
4. Адамгершiлiк-жынысты трбиені сапасына баылау йымдастыру.
Адамгершiлiк-жынысты трбие аидаттарына мыналар кiредi:
зiн жне басаларды рметтеуге, з мiрiнi балалы шаынан балын жасты арылы ересек кезеiне ауысу сенiмдiлiгiне, болашата салауатты отбасын руа баытталан мемлекеттiк бадарлама шеберiнде оыту ткiзу;
жасспiрiмдер мен жастарды бойына о бадарларды дарыту шiн барлы отайлы жадайды немесе оларды лгiлерiн пайдалану арылы бадарламаны тез мегеру ммкiндiгi;
скеле рпаты даярлау кезедiлiгімен йлесiмдегi нысаналылы жне тте рi керi байланыстар тетiгi;
берiлетiн апаратты соыр сенiмнен жне "ажетсiз сексуалдытан" ада дрыстыы;
ерте басталатын сексуалды тжiрибелердi ктермелемеу, зiн жне згелердi рметтеу, адам сексуалдылыын, сексуалды белсендiлiктi оя труды себептерiн тсiну;
рухани, моральды жне сезiмдiк даму мселелерiн оса аланда, жынысты мiнез-лыты, жнсiз туекел мен тиiстi бастапы алдын алу шараларын наты бiлу арылы трбиеге бiрыай трыдан келу;
оытушы кадрлар даярлау трбиешiнi баланы мiнез-лын еппен баыттауа, оны туындаан мселелерi мен проблемаларын абаймен жне сыпайы шешуге кмектесуге деген ыыласын оятатын бiлiм берудi басару лгiсiн зiрлеу;
бала даралыы мен оны дниетанымыны алыптасу кезеiне жатызылатын пннi апараттылыы, ол жетiмділігі жне айындыы;
сiмталды проблемаларын шынайылыпен баяндау кезiнде сексуалды штарлыты оздырмау, керiсiнше, осы процестi артында тран моральды астарларды, отбасын ру мен бала тууды маыздылыын кре бiлуге икемдеу;
жнсiз туекелдi (жктiлiк, ЖЖБА жне т.б.) алдын алу.
Аталан аидаттарды iске асыруды маызды нтижесi жасспiрiмдер бойында жынысаралы зара арым-атынастарда адамгершiлiк дадыа айналатындай моральды асиеттердi трбиелеу болуы тиiс.
Негiзгi баыттар
Бiлiм беруді р кезеi - бастауыш, негiзгi жне орта мектептерде немесе ксiптiк бастауыш, орта жне жоары бiлiм алан кезде - адамгершiлiк-жынысты трбие жнiндегi бiлiмдi мегеруге жне жетiлдiруге з лесiн осуы тиiс.
Бiлiм беру йымдарында оитындар:
1. сезiмге жне зара арым-атынаса байланысты естiгендерiн талылау кезiнде зiне сенiмдi болуа;
2. жынысты жетiлу кезеiне дайын болуа;
3. зорлы атерi тнген кезде лкендердi кмегi мен олдауын срауа дайын болуа;
4. жасспiрiмдердi шешiмдерiн, пайымдауларын жне мiнез-лын
айындайтын о ндылытар мен моральды шеберлер алыптастыруа тиiстi. Бiлiм беру йымдары: жасспiрiмдердi жынысты мiнез-лыты ынуа, кездейсо жынысты байланыстан тартынуды пайдасын жне ауiпсiз секстi артышылыын тсiнуге йретуге; отбасын рудаы з рлiн тануды йретуге; туекелге баруды (жнсiз жктiлiк, АТ/ЖТБ-ны оса) алдын алу жнiнде апарат беруге жне дадыларды дарытуа; жнсiз немесе ауiптi секске арсы тра білудi йретуге; сексуалды саулы мселелерiнде олдау мен кмек беретiн ызметтер мен йымдар туралы бiлiм беруге; ауiпсiз жынысты мінез-лыты ыты мселелері бойынша білiм беруге; адам сiмталдыыны негiздерi жнiнде бiлiм беруге; адам азасына жынысты жолмен берiлетiн микробтар мен вирустарды андай зиян тигiзетiнi туралы бiлiм беруге; сiмталды рдiсiне гормональды атысу туралы бiлiм беруге; азаны орану уаты туралы бiлiм беруге тиiстi.
4. Иллюстрациялы материалдар:слайд
5.дебиет:
Аза тілінде
Негізгі:
1. Кучма, В. Р.Балалар мен жасспірімдер гигиенасы: оулы. - М. : ГЭОТАР - Медиа, 2014. - 464 бет.
2. Приз, В. Н.Балалар мен жасспірімдерді денсаулы жадайын жне сыраттанушылыын баалау: оу ралы. - Алматы : Эверо, 2013
осымша:
1.Блешов М..Балалар мен жасспірімдер гигиенасы:оулы-Эверо,2015
2.ЕрмановаС.А.Балалар мен жасспірімдер гигиенасы.-А-нр,2014
3.Ордабеков, С. О. Жас ерекшелік анатомиясы, физиологиясы жне гигиенасы: оу ралы - араанды : ЖК "А Нр", 2012.
4.Блешов М.. Балалар мен жасспірімдер гигиенасы.- Алматы: Эверо, 2010.
5.Денсаулы сатау саласын дамытуды «Денсаулы» 2016-2020 жылдара арналан мемлекеттік бадарламасы.
6.орытынды сратар:
1. Салауатты мір салты тсінігі.
2. Балалар мен жасспірімдерді салауатты мір салтыны андай негізі аидаларын білесіз?
3. Жынысты трбиелеудіаспектілері андай?