рметті азастандытар!
Мемлекет басшысы Н.Назарбаевты азастан халына жолдауы. 2017 жылы 31 атар
«азастанны шінші жаыруы: жаанды бсекеге абілеттілік»
Рметті азастандытар!
Мен азастан халына жаа дуір арсаында сз арнап отырмын.
Еліміз зіні 25 жылды даму кезеінен абыроймен тті. Біз елімізді матан ттамыз. Табыстарымыз бен жетістіктеріміз туралы Туелсіздігімізді 25 жылды мерейтойында атап ттік. Оларды бкіл лем біледі жне жоары баалайды.
2017 жылды басынан бастап азастан Біріккен лттар йымы ауіпсіздік Кеесіні мшесі болды.
Биыл Астанада «ЭКСПО-2017» халыаралы крмесі теді. Мндай те маызды лемдік дегейдегі іс-шараны біз ТМД жне Орталы Азия елдеріні арасында бірінші болып ткіземіз.
Алматыда Универсиада-2017 спорт ойындары тіп жатыр. Оан 57 мемлекеттен 2 мынан астам спортшы мен делегация мшелері атысуда.
Осыны барлыы азастанны халыаралы аренада жоары беделге ие боланын жне саясатымызды дрыстыын крсетеді.
азастан 2050 жыла арай лемдегі е алдыы атарлы 30 мемлекетті атарына осылуа тиіс. Біз осы масата арай табандылыпен ілгерілей береміз.
Жаанды бсекелестікті суі жне лемдегі трасызды жадайында, 2012 жылы халыма сынан «азастан-2050» стратегиясыны зектілігі арта тседі. Біз иындытарды уатылы болжай алды.
«Нрлы жол» экономикалы саясатыны жне «100 наты адам» лт жоспарыны нтижесінде осынау иын, жаанды трансформацияны алашы кезеінен лайыты тіп келеміз. Тек 2014-2016 жылдар аралыында біз экономиканы олдауа осымша 1,7 триллион теге жмсады. Мны барлыы экономикалы сімді жне бизнесті олдауа, 200 мынан астам жаа жмыс орындарын ашуа ммкіндік берді.
Нтижесінде, 2016 жылы біз ішкі жалпы німні 1% сімін амтамасыз еттік. Бл азіргі крделі жадайда айтарлытай маызды.
лем арынды трде згеріп келеді.
Бл – жаа жаанды болмыс, оны біз абылдауа тиіспіз.
Ымбатты отандастар!
Болашаын айындап, сын-атерлерді ктіп отырмастан, оан табанды трде арсы тра алатын халы ана жеіске жетеді.
лемде кезекті, Тртінші нерксіптік революция басталды.
Экономиканы жаппай цифрландыру ттас саланы жойылуына жне млде жаа саланы пайда болуына алып келеді. Бізді кз алдымызда болып жатан лы згерістер – рі тарихи сын-атер, рі лта берілген ммкіндік.
Бгін мен азастанды шінші жаырту жнінде міндет ойып отырмын. Елді жаанды бсекеге абілеттілігін амтамасыз ететін экономикалы сімні жаа моделін ру ажет.
азіргі кезде кптеген елдер осындай міндетті орындауа мтылуда. сімні жаа моделіне кшу тсілі р жерде р трлі екеніне сенімдімін. Біз зімізді мыты тстарымызды пайдаланып, Туелсіздігімізді 25 жылында бірге алыптастыран леуетімізді жоалтып алмауымыз керек ой.
азастанны Бірінші жаыруы брімізді есімізде. 25 жыл брын КСРО-ны ирандысынан шыып, з жолымызды алай бастаанымыз жадымызда тр. Сол кезде бізді буын іргетасынан бастап ола алып, лем картасында болмаан жаа мемлекет рды.
Жоспарлы экономикадан нарыты экономикаа кшу жзеге асырылды. Бізді бріміз бірлесіп, сол кезде елімізді кйреуге, азамат соысына, экономикалы кйзеліске шыратпаанымыз мен шін те маызды. азастан бл кезеде аз шыын шыарып, зор жетістіктерге ол жеткізді.
Екінші жаыру «азастан-2030» стратегиясыны абылдануымен жне жаа елорда – Астананы салынумен басталды. Оны нтижелі боланы дау тудырмайды. Еліміз экономикалы трыдан артта алан айматан шыып, лемдегі экономикасы бсекеге абілетті 50 мемлекетті атарына кірді.
Табысты ткен екі жаыру арылы баа жетпес тжірибе жинатады. Біз енді ала батыл адам басып, шінші жаыруды бастауа тиіспіз.
Бл жаыру – азіргі жаанды сын-атерлермен крес жоспары емес, болашаа, «азастан-2050» стратегиясы масаттарына бастайтын сенімді кпір болма. Ол лт жоспары – «100 наты адам» базасында ткізіледі.
Мен оны бес негізгі басымдыын кріп отырмын. Олар экономиканы лемдік сіміні орта дегейден жоары арынын амтамасыз етуге жне 30 озы елді атарына арай траты трде ілгерілеуге лайыталан.
Бірінші басымды – экономиканы жеделдетілген технологиялы жаыртылуы.
Біз цифрлы технологияны олдану арылы рылатын жаа индустрияларды ркендетуге тиіспіз. Бл – маызды кешенді міндет.
Елде 3D-принтинг, онлайн-сауда, мобильді банкинг, цифрлы ызмет крсету секілді денсаулы сатау, білім беру ісінде олданылатын жне баса да перспективалы салаларды дамыту керек. Бл индустриялар азірді зінде дамыан елдерді экономикаларыны рылымын згертіп, дстрлі салалара жаа сапа дарытты.
Осыан орай, кіметке «Цифрлы азастан» жеке бадарламасын зірлеуді жне абылдауды тапсырамын.
Бізді занамамызды жаа жадайа бейімдеу керек.
Коммуникацияны дамуы мен оптикалы-талшыты инфрарылыма жаппай олжетімділікті де амтамасыз ету керек. Цифрлы индустрияны дамыту баса барлы салалара серпін береді. Сондытан кімет ІТ саласын дамыту мселесін ерекше баылауда стауа тиіс.
Жаа индустриялар алыптастыруды маызды шарты инновацияны олдау жне оларды ндіріске тезірек енгізу болып саналады.
кіметке «ЭКСПО-2017» нысандарыны біріні базасында IT-стартаптар халыаралы технопаркін руды тапсырамын. Ол лемні барлы елінен ксіпкерлер мен инвесторлар тартуды платформасы болуа тиіс. Бл шін тиісті инфрарылым жне салы жеілдіктерін, оайлатылан виза мен ебек режімін оса аланда, олайлы жадай керек.
Біз жоары оу орындары, Назарбаев Университеті жне «Алатау» иннновациялы технологиялар паркі базасында зімізді ылыми жне инновациялы леуетімізді дамытуымыз керек.
Екінші кешенді міндет. Жаа индустриялар румен атар дстрлі базалы салаларды дамытуа серпін беруіміз керек.
Бл – нерксіп, агронерксіптік кешен, клік пен логистика, рылыс секторы жне баса салалар.
Бірінші. Ебек німділігін айтарлытай арттыру керек.
Бл жердегі негізгі фактор Тртінші нерксіптік революция элементтерін жаппай енгізу болуа тиіс.
Бл – автоматтандыру, роботтандыру, жасанды интеллект, «ауымды мліметтер» алмасу, таы баса міндеттер.
кіметке бизнес кілдерімен бірге 2025 жыла дейін базалы салаларды технологиялы трыдан айта жаратандыруды кешенді шараларын зірлеуді тапсырамын.
Екінші. Басымдыы бар салалардаы бсекеге абілетті экспортты ндірісті дамытуды кздейтін индустрияландыруды жаластыру керек.
кімет алдында азірді зінде 2025 жыла арай шикізатты емес экспортты 2 есе лайту міндеті тр.
Бл баыттаы жмысты жандандыру шін экспортты дамыту мен ілгерілету тетіктерін бір ведомстоваа шоырландыру ажет. Экспорттаушылара «бір терезе» аидаты бойынша ірлерде де олдау крсету керек.
кімет жанынан Экспорт саясаты жніндегі кеес руды тапсырамын. Оан бизнес оамдастыыны кілдері кіруге тиіс.
Биылы 1 ыркйекке дейін кімет кімдермен жне бизнес кілдерімен бірлесіп, Бірыай экспорт стретегиясын зірлеуі керек.
азастан шетел инвестицияларын тарту ісіндегі кшбасшылыын сатап алуы ажет. «Астана» халыаралы аржы орталыы ел экономикасына аржы ресурстарын тартуда маызды рл атаруа тиіс.
Біз тауар ндіру мен ткізу, ызмет крсету ісін жаанды желіге бейімдеуіміз керек. Мны, е алдымен, транслтты компанияларды тарту арылы жасаан жн.
азастанда ндірістер ашу жніндегі ытаймен бірлескен инвестициялы бадарламаны тиімді жзеге асыру керек. ытай тарапымен уадаластыа ол жеткізілді. Нысандар белгіленді. Наты жмыс істеу ажет.
Бл азастандытар шін 20 мы жаа жмыс орнын ашатын заманауи ндіріс болма. азір 6 жоба жзеге асырыла бастады, ал 2 жоба іске осылды. Соны бірі – гибридтік жне толытай электрлі JAC автомобильдерін ірі рылылардан растыратын зауыт.
ажетті инфрарылым алыптастыру жайын ескеріп, экспорта бадарланан электромобиль ндірісін одан рі дамыту мселесін пысытауды тапсырамын.
Ттастай аланда, азастанны з Инвестициялы стратегиясы болуа тиіс. кімет оны биылы 1 ыркйекке дейін зірлеуі керек.
Халыаралы ынтыматасты аясында лтты экономикалы мдделерді орап, ілгерілету ажет. Бл, е алдымен, ЕАЭО, ШЫ ішінде Жібек жолы Экономикалы белдеуімен штасатын жмыстара атысты. Ол шін экономикалы дипломатия жмысын айта рып, жандандыра тсу ажет.
шінші. Экономикалы сімні тратылыы шін елді тау-кен металлургиясы мен мнай-газ кешендері зіні стратегиялы маызын сатауа тиіс.
лемдік сраныс бседеп кеткен кезде жаа нарытара шыып, нім жеткізу аумаын кеейту керек. Минералды-шикізатты базаны кеейтуге баса назар аударылуа тиіс. Геологиялы барлау жмыстарын белсенді жргізу керек.
Бл салаларды одан рі дамыту ісі шикізатты кешенді трде айта деуді тередете тсумен берік штастырылуы тиіс.
Жыл соына дейін Жер ойнауы туралы жаа кодексті абылдап, салы занамаларына ажетті згерістер енгізуді тапсырамын.
*****
Тртінші. Аграрлы сектор экономиканы жаа драйверіне айналуы керек.
азастанны агронерксіп кешеніні болашаы зор.
Кптеген позициялар бойынша біз лемде ірі аграрлы экспортты нім ндірушілерді бірі бола аламыз. Бл, сіресе, экологиялы таза таамдара атысты. «Made in Kazakhstan» бренді сондай німдерді эталоны болуа тиіс.
Сонымен атар, асты німдері бойынша біз Еуразияда «нан крзекесі» болуымыз керек. Шикізат ндірісінен сапалы делген нім шыаруа кшу ажет. Тек сонда ана біз халыаралы нарытарда бсекеге абілетті бола аламыз.
Осы масаттара ол жеткізу шін кімет пен кімдерге мынадай тапсырмалар беремін:
біріншіден, субсидияларды блу аидаларын айта арастырып, біртіндеп німді сатандыруа кшу ажет;
екіншіден, бес жыл ішінде 500 мынан астам жеке й шаруашылытары мен шаын фермерлерді кооперативтерге тартуа ммкіндік беретін жадай жасау керек;
шіншіден, німні деу сапасын жасартып, тауарларды сатауды, тасымалдауды жне ткізуді тиімді жйесін ру ажет;
тртіншіден, ебек німділігін белсенді трде арттырып, ндіріс шыындарын тмендету керек;
бесіншіден, жерді пайдалану тиімділігін арттыруа тиіспіз. Суармалы егіс алаын 5 жыл ішінде 40%-а кеейтіп, 2 миллион гектара жеткізу ажет;
алтыншыдан, ндірісте сраныса ие аграрлы ылыми зерттеулерге салынатын инвестиция клемін арттыру керек.
Ауыл шаруашылыын ртараптандырып, 2021 жыла арай азы-тлік тауары экспортын 40%-а кбейтуді тапсырамын.
Бл міндеттер агронерксіп кешенін дамытуды жаа мемлекеттік бадарламасы аясында іске асырылуы ажет.
*****
Бесінші. Жаа еуразиялы логистикалы инфрарылымды дамыту – маызды басымдытарды бірі.
Оан азірді зінде оматы инвестиция жмсалды. Енді одан экономикалы айтарым ала бастау ажет.
кіметке 2020 жыла арай транзиттік тасымалды жылды клемін:
- контейнерлермен тасымалданатын жктер шін 7 есе – 2 миллион контейнерге дейін;
- жолаушыларды уе клігімен тасымалдауды 4 есе – 1,6 миллион транзиттік жолаушыа дейін арттыруды тапсырамын.
Транзиттік тасымалдаудан тсетін табысты 5,5 есе – жылына 4 миллиард доллара дейін кбейту ажет.
2015 жылы мен «Нрлы жол» инфрарылымды даму бадарламасын сындым. ткен 2 жыл ішінде бадарлама зін толы атады.
Биыл республикалы маызы бар 4400 шаырым автожол рылысы мен айта жаырту жмыстары жргізіледі. Жыл соына дейін соны кем дегенде 600 шаырымы пайдалануа беріліп, кезе-кезеімен аылы жйе енгізіледі.
Елімізді клік жне транзит леуетін толы ашу шін крші елдермен йлесімді іс-имыл ажет. Жктерді еркін транзитін, клік дліздерін ру мен оларды жаырту ісін амтамасыз ету керек. Клік инфрарылымын басаруа, ызмет крсету дегейін арттыруа жне кімшілік кедергілерді жоюа ерекше кіл аудару ажет.
Транскаспий длізі бойынша тасымалдау клеміні лаюына байланысты ры портын салуды екінші кезеі – автомобиль ткелі рылысын іске асыруа кірісу ажет.
Алтыншы. Урбанизация дерісі рылыс секторын дамыту ажеттігін ала тартып отыр. Ол отанды экономиканы толыанды драйверіне айналуа тиіс.
Жол, трын й жне баса да инфрарылым рылысына инвестиция сала отырып, біз алаларымызды за жылдара дейін сырты жне технологиялы келбетін айындайтынымызды мытпаанымыз жн. Сондытан рылыса да, рылыс материалдарын ндіру саласына да жаа технологияларды енгізу керек. Ол шін бізде азір жасы ммкіндіктер бар.
Мені тапсырмам бойынша биыл «Нрлы жер» трын й бадарламасы іске асырыла бастайды. Ол аса маызды міндетті орындауа – алдаы 15 жылда 1,5 миллион отбасын трын ймен амтамасыз етуге баытталан.
Бадарламада трын й нарыын дамытуды кешенді шаралары крініс тапан. Соны бірі – «Даму» акционерлік оамы арылы мемлекетті субсидия беруі есебінен рылыс салушылар шін банк несиесін арзандату. Трындар шін «азастан ипотекалы компаниясы» акционерлік оамы арылы банктер беретін ипотекалы несиені субсидиялау жзеге асырылады. «Трын й рылыс жина банкі» салымшылары шін кімдіктерді несиелік трын й салуы жаласады. Оан ілгеріде блінген аржы «револьвер» аидаты бойынша айта пайдаланылады.
кімдіктер халыты леуметтік лсіз топтары шін сатып алу ыынсыз арендалы трын й блу ісін дамыта беретін болады. Жаппай трын й рылысы шін кімдер тиісті жер телімдерін блуге тиіс.
Біз алаларда жеке трын йлерді бірыай сулет стилінде салынуына мн беретін боламыз. Бл шін мемлекет ажетті инфрарылым трысынан кмек крсетеді.
кімет кімдермен бірлесіп, лкен алаларды іргелес орналасан елді мекендермен клік байланысын дамыту жнінде шаралар абылдауы ажет.
шінші кешенді міндет – ебек нарыын жаырту.
Жаа технологияларды енгізілуіне байланысты дстрлі салаларда ебек ресурстары босап алатын болады. Сонымен бірге, жаа индустрия рып, дамыту жмыспен амтуды жне азаматтарды наты табысын сіруді осымша ммкіндігі болуа тиіс.
кімет пен кімдерге ебеккерлерді баса салалара басару аясында ауысуы шін жадай жасауды тапсырамын.
Бізді ірі ксіпорындар кімдіктермен бірлесе отырып, тиісті жол карталарын зірлеуі керек. Онда ысартылатын жмысшыларды айта даярлау, оларды рі арай жмыспен амту шін бірлесіп инвестиция салу жайы арастырылуы ажет. Басы арты жмыс кші бар ірлерден баса жерлерге, сондай-а, ауылдардан алалара жмыс кшін тымдылыпен тартуа олдау крсету керек.
кімет жмыспен амту орталытарын реформалап, барлы бос жмыс орындары мен бкіл елді мекендерде бірыай онлайн платформа алыптастыруы ажет.
Екінші басымды – бизнес-ортаны тбегейлі жасарту жне кеейту.
Бізді стратегиялы масатымызды бірі – елді ішкі жалпы німіндегі шаын жне орта бизнесті лесі 2050 жыла арай кем дегенде 50% болуын амтамасыз ету.
Бл – те ршіл масат, біра оан ол жеткізуге болады. Оны орындау шін азіргі кезеде мынадай адамдар жасалуы ажет.
Бірінші. Мені тапсырмам бойынша кімет биылдан бастап Нтижелі жмыспен амту жне жаппай ксіпкерлікті дамыту бадарламасын іске асыруа кірісіп кетті.
Бдан былай азастан азаматтары з бизнесін жргізу шін ауылда да, алада да 16 миллион тегеге дейін шаын несие ала алады.
Шаын несие беру аясын кеейтіп, ксіпкерлерге кепілдік жасау жне ызмет крсету тетіктерін белсенді пайдалану керек. Бл шараларды бизнес жргізу жне аржылы сауаттылыа йрету ісін йымдастырумен атар атару керек.
Жаппай ксіпкерлікті олдау тетіктерін одан рі жетілдіру керек. азастанны р ірі жаппай ксіпкерлікті, соны ішінде отбасылы ксіпкерлікті дамыту баытында кешенді шаралар сынуа тиіс.
Жаадан ашылан жмыс орындарыны саны – брыныша кімет пен кімдер ызметіні тиімділігін баалауды негізгі критерийіні бірі болма.
Екінші. кімет «Атамекен» лтты ксіпкерлер палатасымен (КП) бірлесіп, бизнесті барлы шыынын жаппай азайту жнінде шаралар абылдауы ажет. Бл сіресе энергетика, клік жне логистика, сондай-а, трын й-коммуналды шаруашылы салаларындаы ызмет крсету нына атысты.
Мемлекеттік ызметтер крсету дерісі мейлінше отайландырылуа тиіс. жаттарды мерзімі мен тізбесін ысартып, айталанатын рсімдерді жою керек. Бл орайда адамны зіні баруын ажетсінбейтін толы электронды формата кшіру керек.
Сондай-а, бизнесті азіргі олданыстаы реттеушілік жктемесі сімні жаа моделін жасау міндетімен йлеспейді.
кімет пен кімдерге биылы 1 шілдеге дейін бизнесті айта реттеу жніндегі жйелі шаралар зірлеу міндетін жктеймін.
Дамыан елдерді озы стандарттары мен тжірибесін енгізу керек.
Бл жмысты сіресе ірлік дегейде атару маызды.
кімдер кіметпен бірлесіп, Дниежзілік банк рейтингі негізінде ірлерде бизнес жргізу шін жадайды жасарту жнінде наты жоспарлар зірлеу керек.
Елімізде бизнес жргізуді жеілдету жнінен ірлер мен алалар рейтингін енгізу ажет. Біз здіктер шін арнаулы сыйлы таайындаймыз. Оны жылына бір рет, Индустрияландыру кнінде табыс етеміз.
шінші. Мемлекетті экономикадаы лесін ішкі жалпы німні 15%-ына дейін, Экономикалы ынтыматасты жне даму йымы (ЭЫД) елдері дегейіне дейін тмендету экономикалы сімге ты серпін беруге тиіс.
Бдан брын 2020 жыла дейін жекешелендірілетін 800-ге жуы ксіпорынды амтитын тізбе жасалан болатын. Тиісті жмыстар атарылуда.
кіметке сол тізбедегі ксіпорындарды жекешелендіруді тездетіп, оны 2018 жылды соына дейін аятауды тапсырамын.
Ірі компанияларымызды ІРО-а дайындау жне оан бейімдеу ісін де жеделдету керек. Yellow Pages аидаттарын енгізу мемлекет шін экономикадаы ызмет трлерін 47%-а (652-ден 346-а) ысартуа ммкіндік берді.
Келесі кезеде осы аидаттара сай келмейтін мемлекет меншігіндегі барлы ксіпорындар мен йымдарды 2020 жыла дейін жеке сектора беру немесе жою ажет. Ал ондай ксіпорындар саны бірнеше мы болады.
рбір бадарлама немесе тапсырмаа орай зады тлалар ру тжірибесі бдан былай тотатылуа тиіс.
Жекешелендіруді жариялылыы мен тиімділігін амтамасыз ету ажет. Сондай-а мемлекеттік холдингтер рлін айта арастыру керек.
кіметке «Самры-азына» холдингін сапалы трде трансформациялау ісін жзеге асыруды тапсырамын.
Басарушылы жне ндірістік бизнес дерістерін толы ревизия мен отайландырудан ткізу ажет. Нтижесінде ол тиімділігі жоары, жинаы жне ксіби холдингке айналуа тиіс. Менеджмент пен корпоративті басару сапасын халыаралы дегейге жеткізу керек.
Мемлекетке андай маызды секторларда, атысу лесіні андай млшерімен жне не алдыратынымызды наты анытап алуымыз керек.
Табии монополияларды жне стратегиялы маызы бар, соны ішінде Транслтты компаниялар атысатын жобаларды іске асыру міндетін мемлекетке алдыру керек. Бл жобалар мультипликативті нтиже беруге тиіс.
«Бйтерек» жне «азАгро» холдингтерін де айта ру ажет. Олар мемлекеттік даму бадарламаларын іске асыру жніндегі операторлар болуа тиіс. Соан орай оларды функцияларын отайландыру керек. Жеке сектор жзеге асыра алатын нрсені барлыы бизнеске берілуі ажет.
Сондай-а, олара бадарламаларды іске асыру шін мемлекеттік емес аржы кздері арылы ор алыптастырумен айналысу керек.
Тртінші. Ксіпкерлікті дамытуа мемлекет-жекеменшік серіктестігі аясын кеейту зор ммкіндік береді. Бл жерде гіме біратар мемлекеттік ызметтер крсету міндетін бизнеске беру ісіне атысты болып отыр.
Бізде азірді зінде оларды мектепке дейінгі білім беру ісіне тарту саласында жасы нтижелер бар. ткен 3 жылда мемлекет 40 мы орына арналан 189 балабаша салса, жекеменшік сектор 100 мы орына арналан 1300 балабаша ашты. Жекеменшік балабашаларды е кбі Отстік азастан (397), Алматы (221), ызылорда (181) облыстарында ашылды.
Мен шін осы сектордаы мемлекет-жекеменшік серіктестігіні лгісі те маызды. Бл аса маызды жалпылтты міндеттерді бірі – 3-6 жас аралыындаы балаларды мектепке дейінгі білім берумен 2020 жыла арай жз пайыз амту мселесін мемлекет пен бизнес бірлесе шешіп отыранын крсетеді.
Мемлекет-жекеменшік серіктестігін дамыту кімдерді наты жне ксіби жмысына байланысты.
Жекеменшік капитал тарту шін мемлекет-жекеменшік серіктестігіні ытимал барлы трі мен нысанын пайдалану ажет. Олар – мемлекеттік млікті сенімді басару, ызмет крсету келісімшарттары, таы басалар. Бл ретте келісімні барлы рсімдерін, сіресе шаын жобалара атысты рсімдерді мейлінше жеілдету жне жеделдету ажет.
Мемлекет-жекеменшік серіктестігі инфрарылымды, соны ішінде леуметтік инфрарылымды дамытуды негізгі тетігіне айналуа тиіс.
Трын й-коммуналды шаруашылы нысандарын жаырту шін бдан рі жекешелендіру ммкіндігін арастыра отырып, басаруа жне концессияа беру ажет. кімет бір орынды шиырлай беруді доарсын. Бл баытта жмысты жандандыра тсу керек.
Бесінші. Баа мен тариф бойынша ымыраласуа жол бермеу ажет.
кіметке «Атамекен» КП-мен бірлесіп, бсекелестікке кедергі келтіретін нормаларды анытауа атысты барлы занамаа «ревизия» жасауды тапсырамын.
шінші басымды – макроэкономикалы тратылы.
Мндаы басты міндет – аша-несие саясатыны ынталандырушы рлін алыпа келтіру жне экономиканы аржыландыруа жекеменшік капитал тарту.
Бірінші. Бгінде лтты банк алдында инфляциялы таргеттеу режімін дамыту жніндегі маызды міндет тр. Орта мерзім ішінде инфляция дегейін кезе-кеземен 3-4%-а дейін тмендетуге ол жеткізуіміз керек.
Екінші. Елімізді аржы секторын «айта жаырту» ажет.
лтты банкке банк секторын алыпа келтіру жнінде шаралар кешенін зірлеуді тапсырамын. Банктерді балансын тиімсіз несиелерден арылту жмысын жеделдетіп, ажет болан жадайда оларды капиталын акционерлер тарапынан арттыруды амтамасыз ету керек. Банктерді ахуалына жедел баылау орнату шін лтты банкке кбірек ы берген жн. лтты банк банктерді ателік жіберуін ктпей, олара ыпал ететін шаралар абылдау шін формальді кзарастан ытимал атерлерге жол бермейтін адамдара кшуге тиіс.
Сондай-а, аудиторлы компанияларды жауапкершілігін арттырып, акционерлерді ашытыын амтамасыз ету, жымды басаруды жасарту ажет. Осыны брін занамалы дегейде бекіту керек.
Экономикадаы аражат жетіспеушілігі жне несиелер бойынша жоары млшерлеме тйткілдерін шешу масатымен лтты банк пен кіметке теге трінде олжетімді орта жне за мерзімге арналан ор алыптастыруды амтамасыз ету жнінде кешенді шаралар абылдауды тапсырамын.
лтты банк инфляция ана емес, сонымен атар кіметпен бірге экономиканы суі шін де жауапты болуа тиіс.
шінші. ор нарыын одан рі дамыту.
Жекешелендіру оны дамуына серпін беруге тиіс. Мен жоарыда айтып ткендей, ор нарыына «Самры-азына» оры компанияларыны акцияларын орналастыру керек. Халыты жинаан з аражатын е алдымен трлі баалы ааздара инвестициялау ммкіндігін одан рі арттыру ажет.
Біз 2016 жылды соында задастыру науанын аятады. Оан елімізді 140 мынан астам азаматы атысты. Нтижесінде 5,7 триллион теге, оны ішінде аражат трінде 4,1 триллион теге задастырылды.
кіметті міндеті – бл аражатты экономикаа, соны ішінде жекешелендіруге атысу арылы пайда беруін амтамасыз ету. Сонымен бірге, азастанны жекеменшік ксіпорындарыны облигация шыарылымдарын субсидиялау мселесін пысытау ажет.
кіметке лтты банкпен бірлесіп, отанды ор нарыын жандандыруа баытталан шаралар абылдауды тапсырамын.
Келесі шешуші міндет – салы-бюджет саясатын жаа экономикалы жадайа бейімдеу.
Бірінші. Бюджет шыыстарыны тиімділігін тбегейлі арттыру ажет.
Біз 2017 жылы мемлекеттік даму бадарламаларын ажетті ресурстармен толытай амтамасыз еттік. Министрліктер мен ведомстволарды аражатты игеруіні тиімділігін тексеру ажет.
Республикалы бюджетті 40%-дан астамын райтын Денсаулы сатау, Ебек жне халыты леуметтік орау, Білім жне ылым министрліктерінен бастау керек. Оны орытындысы бойынша маан баяндалсын.
Тиімсіз бадарламаларды аражатын шінші жаырту міндеттерін іске асыруды амтамасыз ететін бадарламалара айта блу ажет. Сондай-а, аражатты наты экономикаа нерлым тезірек рі тиімдірек жеткізу шін бюджеттік рсімдерді жеілдеткен жн.
Біз фискалды орталысыздандыру саясатын жаластыруымыз керек. ткен жылдарда орталытан жергілікті жерлерге кптеген функциялар мен кілеттіктер берілді. Енді оларды жеткілікті аржылы дербестігін бекемдей тсу ажет. Сонымен бірге, аржы шыысы жніндегі кілеттіктерді облысты дегейде шоырлануына жол бермеу маызды. Оларды рі арай ауданды жне ауылды жерлерге беру керек. кімдер ірлік жне жергілікті маызы бар мселерді шешуге тиіс, ал кімет жалпымемлекеттік мселелерге ден оюы ажет.
Екінші. лтты ор аражатын пайдалануа тымдылы трысынан араан жн.
лтты ордан алынан кепілдендірілген трансферт клемі 2020 жыла арай кезе-кезе бойынша 2 триллион тегеге ысартылуа тиіс.
Салы саясатын бизнесті «клекеден» шыуына бейімдеп, шикізатты емес сектордаы салыты базаны кеейтуге баыттау керек. азіргі салы жеілдіктерін отайландыру ажет. Жалпыа орта декларациялау арсаында арнаулы салы режімін жааша арастыру керек.
Салыты кімшілендіру тетіктері жетілдіруді талап етеді. Е алдымен, мны осымша н салыын жинауа атысы бар.
шінші. кімет квазимемлекеттік секторды сырты жне ішкі арыздарына мониторинг жргізу мен баылау жасау жйесін алыптастырып, онда тртіп орнату керек.
*****
Тртінші басымды – адами капитал сапасын жасарту.
Бірінші. Е алдымен, білім беру жйесіні рлі згеруге тиіс. Бізді міндетіміз – білім беруді экономикалы суді жаа моделіні орталы буынына айналдыру. Оыту бадарламаларын сыни ойлау абілетін жне з бетімен іздену дадыларын дамытуа баыттау ажет.
Сонымен бірге, IT-білімді, аржылы сауаттылыты алыптастыруа, лтжандылыты дамытуа баса кіл блу керек. ала мен ауыл мектептері арасындаы білім беру сапасыны алшатыын азайту ажет.
кіметке тиісті сыныстар беруді тапсырамын.
Атап айтанда, ш тілді оуа кезе-кеземен кшу мселесі бойынша сыныстар зірленсін.
аза тіліні басымдыы саталады. Оны рі арай дамуына зор кіл блінеді. Сонымен атар, бгінде аылшын тілі – жаа технология, жаа индустрия, жаа экономика тілі. азіргі кезде 90% апарат аылшын тілінде жарияланады. рбір екі жыл сайын оларды клемі 2 есе лайып отырады. Аылшын тілін мегермей, азастан жалпы лтты прогреске жете алмайды.
2019 жылдан бастап 10-11 сыныптарда кейбір пндерді аылшын тілінде оытатын боламыз. Бл мселені тиянаты ойланып, аылмен шешу ажет.
Мектептерді жне малімдерді дегейі, сіресе ауыл мен алада ртрлі. Білікті педагогтарды жетіспеу проблемасы да бар. Сондытан, осыны барлыын ескеріп, аылшын тілін кезе-кеземен енгізуіміз керек.
Тиісті сыныстар беруді тапсырамын.
Мені бастамам бойынша биыл «Баршаа арналан тегін ксіптік-техникалы білім беру» жобасы іске асырыла бастады.
Тегін оытумен е уелі жмыссыз жне зін зі тиімсіз жмыспен амтыан жастар, сондай-а ксіптік білімі жо ересек адамдар амтылуы тиіс. Ксіптік білім беру жйесінде, мен айтандай, экономикадаы жаа ндірістер шін мамандар дайындауа ден ою керек.
Ол шін ксіптік стандарттар ебек нарыыны талаптарына жне е здік лемдік оу-ндірістік тжірибелерге сйкес жаартылуы ажет.
Сонымен атар, жоары білім беру жйесі сапасына ерекше назар аударылады. Жоары оу орындарыны кадрлы рамына, материалды-техникалы жабдыталу дегейіне, білім беру бадарламаларына атысты баылау мен талап кшейтілуі ажет.
*****
Екінші. Білім беру жйесімен атар денсаулы сатау жйесі де згеруге тиіс.
Биылы 1 шілдеден мемлекетті, жмыс берушілерді, азаматтарды орта жауапкершілігіне негізделген міндетті медициналы сатандыру жйесі (ММСЖ) енгізіле бастайды. Бл жйені тиімділігі лемдік тжірибе арылы длелденген.
Медициналы сатандыру жйесіне атысушылара ке ауымдаы медициналы ызметтер сынылады. Оан халыты леуметтік лсіз топтарыны атысуына мемлекеттік олдау крсетіледі.
кімет ажетті дегейде денсаулы сатау саласын апараттандыруы керек. Бсекелестікті дамыту шін жеке меншіктегі медицина мекемелеріне ММСЖ жйесі аясында те жадай туызу керек.
кіметке жне кімдерге ке ауымды апаратты-тсіндіру жмысын жргізуді тапсырамын.
Сондай-а, занамалы трыдан барлы дрі-дрмекті баасын реттеуді енгізу ажет.
шінші. леуметтік амтамасыз ету саласына атысты.
Мені тапсырмам бойынша 2017 жылы 1 шілдеден бастап 2,1 миллион зейнеткер шін зейнетаы 2016 жылы дегейден 20%-а дейін арттырылады.
Бдан блек, базалы зейнетаы таайындау 2018 жылы 1 шілдеден бастап жаа дістеме бойынша жзеге асырылады. Оны клемі зейнетаы жйесіне атысу тіліне байланысты белгіленеді.
Осы сімні барлыы 2018 жылы базалы зейнетаыны жаа млшерін 2017 жылмен салыстыранда 1,8 есе арттыруа ммкіндік береді.
Елімізде жыл сайын 400 мыа жуы бала туады, бл – 1999 жылы дегейден 2 есе дерлік жоары. Мндай жасы рдісті алдаы уаытта да сатау керек.
Мені тапсырмам бойынша 2017 жылы 1 шілдеден бастап бала туанда берілетін бір реттік жрдемаы клемі 20%-а сіріледі.
Е тменгі кнкріс шегін де айта арастыру керек. Ол азастандытарды наты ттынушылы шыыстарына сйкес келуге тиіс. Бл адам 2018 жылы 1 атардан бастап базалы зейнетаы, мгедектерге жне асыраушысынан айрылан отбасылара арналан жрдемаы, мгедек бала трбиелеп отырандара берілетін атаулы кмек пен жрдемаы клемін 3 миллион адам шін сіруге ммкіндік береді.
2018 жылы 1 атардан бастап атаулы леуметтік кмек крсету шегін е тменгі кнкріс шегіні 40%-ынан 50%-а дейін сіріп, оны жаа форматын енгізу керек. Бл ретте жмыс істеуге абілетті адамны брі тек жмыспен амту бадарламасына атысу шарты арылы ана олдауа ие болуа тиіс.
Бесінші басымды – институционалды згерістерге, ауіпсіздікке жне сыбайлас жеморлыпен креске атысты.
Бірінші. кімет шінші жаырту аясында ЭЫД-ны озы тжірибелері мен сынымдарын имплементациялау жмысын амтамасыз етуге тиіс.
Екінші. Біз жеке меншікті орауа, ы стемдігіне жне баршаны за алдында тедігін амтамасыз етуге баытталан реформалар жргізудеміз. Бл жмысты жаластыру керек.
кіметке «Атамекен» КП-мен жне азаматты оамдастыпен бірлесіп, жеке меншік ыын орауды кшейтуге атысты бкіл занама ревизиясын жргізуді тапсырамын.
Сонымен атар, кімшілік жне ылмысты занаманы ізгілендірген жн. кімшілік айыпплдар ділетті жне ы бзу дегейіне сйкес болуа тиіс.
Ксіпкерлік саласында ы бзаны шін салынатын санкцияны тмендету жмысын одан рі жргізе беру керек. оама ауіптілігі жоары емес экономикалы ылмыс рамын криминалды сипаттан арылту керек.
Сот жйесіне деген сенімні артуына ол жеткізу ажет. Судьяларды жмысына занан тыс кез келген ыпалды жою маызды.
шінші. ауіпсіздік ахуалы уатты жне рекет ете алатын мемлекетті лшеміне айналып келеді.
азіргі заманда адамзат терроризмні беле алуымен бетпе-бет келіп отыр. Бл ретте деструктивті кштерді аржыландыратындара, шетелдік террористік йымдармен байланыс жасайтындара арсы крес жргізу ісі негізгі мселе болып саналады.
Діни экстремизмді насихаттауды алдын алу, сіресе интернет пен леуметтік желіде оны жолын кесу жмысын жргізу керек. оамда, сіресе, діни арым-атынас саласындаы радикалды кзараса байланысты кез келген рекетке «млде тзбеушілікті» алыптастыру керек.
Бас бостандыынан айыру орындарында сотталандарды теологиялы трыдан сауаттандыру ызметтеріні масатты жмысы йымдастырылуа тиіс. скеле рпаты рухани-адамгершілік рухында трбиелеу шін осымша адамдар жасау керек.
Бл іске мемлекеттік емес секторды жне діни бірлестіктерді белсенді трде тарту ажет.
Осы шараны брі мені тапсырмам бойынша зірленіп жатан, 2017-2020 жылдара арналан Діни экстремизм мен терроризмге арсы рекет жніндегі мемлекеттік бадарламада ескерілуге тиіс.
Киберылмыспен кресті зектілігі баран сайын арта тсуде.
кімет пен лтты ауіпсіздік комитетіне «азастан кибераланы» жйесін алыптастыру шараларын абылдауды тапсырамын.
Тртінші. Біз елдегі сыбайлас жеморлы дегейін тмендету баытында елеулі адамдар жасады. Алайда, басты назар кбіне сыбайлас жеморлыты салдарларымен кресуге аударылып отыр.
Сыбайлас жеморлыты себептері мен алышарттарын анытап, оларды жою жмысын кшейту ажет.
Маызды мселені бірі – сатып алу саласын жетілдіру.
кіметке мемлекеттік сатып алу жйесін орталытандырылан ызмет аидаты бойынша енгізуді тапсырамын.
Квазимемлекеттік секторда, табии монополия жне жер ойнауын пайдалану салаларында да сатып алу шараларын ткізу дістерін тбегейлі айта арастыру керек.
Сыбайлас жеморлыпен кресте кп нрсе бкіл оамны белсене атсалысуына байланысты. леуметтік желіні, зге де медиа-ресурстарды дамуы жадайында, сыбайлас жеморлыа арсы іс-рекет барысында оны жалпы жртшылыты жек круі кресті уатты ралына айналуа тиіс.
рметті азастандытар!
Осы Жолдау арылы елімізді р азаматына жаа жадайдаы даму баытымыз жніндегі з кзарасымды жеткізгім келді.
кіметке «азастанны лтты технологиялы бастамасы» деп аталатын Елді шінші жаырту жніндегі 2025 жыла дейінгі дамуды стратегиялы жоспарын зірлеуді тапсырамын.
Бізде уаыт талабын лайыты абыл алып, елімізді одан рі жаырту жніндегі міндеттерді орындаудан баса жол жо.
Бізді лы халымыз бірегей тарихи ммкіндікті толытай пайдалана алатынына сенемін.
Ымбатты достар!
азастан – жас, кп лтты, болашаына сенімді жне арынды дамып келе жатан мемлекет! Біз туелсіз азастанны 25 жылды даму жолынан ттік. Алдаы 25 жылда бдан да биік белестер ктіп тр.
Мемлекет ру жолында тедессіз, мол тжірибе жинап, жаа кезеге адам басып отырмыз. Алдымызда андай иындытар кездессе де, оларды есере алатынымыза сенімдімін. Бізді басты кшіміз – бірлікте.
азастанды кейінгі рпа шін бдан да сіп-ркендеген елге айналдырамыз!