Жмыссыздыты крсеткіштері, дегейі

Осы уаыта дейін бізді елімізде ебек нарыы болмады. Мамандарды айта дайындауды тым арапайым жйесіні болуы – трындарды толы, біра тиімсіз трде жмыспен амтуа жадай туызды, мір сру ресурстарын блуде тегермешілдікке жол берді, ал ол белгілі бір дрежеде оамны ндіргіш кштеріні дамуын тежеді. кімшілдік - міршілдік басару жйесі жадайында мемлекет, жмыспен толы амту мселесін ндіргіш кштерді орналастыру бадарламасына сйкес орталытанан жоспар бойынша ндіріс салалары мен айматарына блу арылы шешіп отырды. Жаа жмыс орындарын жасау ебек етуге абілеті бар трындарды санына асып кетіп отырды, ал ол, з кезегінде жмыс кшіні тапшылыын тудырды. Бл ардарлы интенсивті типтігі шаруашылы механизмінен олдау тауып отырды: ксіпорынны жалаы оры жмыскерлерді санынан туелді болды, оларды саныны згеріп отыруы ебек німділігіні тмендегіні жне жмыскерлерді ндірістегі негізгі жмыстарынан ауыл шаруашылы жне баса жмыстара пайдалануды орнын толтыруа тиіс еді.

Кадрларды тратандыруда «жас маман» институты, белгілі бір кезеге мерзімдік шарта ол ою сияты тікелей дістер, тиісті жмыс уаыты телгеннен кейін птер беруге уде беру, бір ксіпорында істеген зіліссіз жмыс стажын жоалту атері сияты жанама дістер де олданылды. здеріні абілетін толыыра крсетуге жне лайыты мір алпын амтамасыз етуге ммкіндік беретін жмыс іздеу мтылысы – алада тлжат тртібі трінде, елде керісінше колхозшылара тлжат бермеу, жмыстан шыуа кедергі жасау, птер алу иындытары сияты кімшілік механизмі кедергілеріне тірелетін. Бір орында за уаыт жмыс істеу экономикалы трыдан да жне леуметтік трыдан да ынталандырылды. Мысалы, американдытар ебек ететін мірі бойына, орта есеппен 7,5 рет жмысын ауыстырады. Жапонияда, бір блігі мірлік жалдаумен амтылан жмысшылар 2,6 рет жмысын ауыстырады екен. Батыс Европада бл крсеткіш Жапонияа араанда жоары, біра АШ – таыдан тмен. Бл процесс, нарыты принциптерге кшіп жатан экономикаа тн крініс. мысалы Финляндияда ндірісте жне баса салалада жмыс істейтіндерді штен бірі мамандытарын ауыстырады немесе баса жмыса ауысады.

азіргі тада азастанда жмыспен амтамасыз ету шамасы андай? Бізді елде ебек ресурстары жне халыты жалпы саныны 55 процентін рады. Халы шаруашылыы ызметіні салаларында 7,4 миллион адам жмыспен амтылан. Оларды 6 миллиона таяу ы немесе 81 проценті экономиканы мемлекеттік секторында жмыс істейді. Бл мемлекеттік ксіпорындарды лі басым екендігін, яни нары механизміне тн ебекпен амту атынастарыны алыптасуы те баяу жріп жатандыын крсетеді.

Ебекпен толы амту дегеніміз, ол халы шаруашылыы клемінде ебекке деген абілеті бар халыты жмыс орындарымен амтамасыз ету. Ал тиімді ебекпен амту дегеніміз – оамды ажеттіліктерді минималды ебек шыындарымен анааттандыру.

ндірісі дамыан батыс елдеріні тжірибесі, тиімді ебекпен амту тек ебек нарыы мір срген жадайда ана болатындыын крсетті.

Осы уаыта дейін, бізді елде жмыссызды жо жне бны зі лы жетістік деп есептелді. Ебекпен амту ызметіне жмыс іздеп жрген 185 мы адам тініш білдірді оны 785 мыы ебек биржасы арылы жмыса орналасты. Бірінші 5 мы адам жмыссыз деп тіркелді, оны 75 проценті йелдер болды. Ал ресми трде 70,5 мы адам жмыссыз деп тіркелді. оларды 54 проценті жмыссызды бойынша жрдемаы алды. Жмыссыздарды 80 процентіне дейінгісі йелдер, ал оларды жартысына жуыы 29 жаса дейінгі жастар. рбір жмыссызды бесеуі – жоары білімді, рбір екеуі – орта ксіпті маман, рбір шеуі – жалпыа бірдей орта білімді.

азастанда тіркелген жмыссыздарды саны 250-600 мы адам болуы ммкін деп ктілуде. Сондытан мемлекет, дние жзінде жинаталан тжірибеге сйене отырып бл процесті реттеуді йренуі ажет. Жмыссыздыты леуметтік жне саяси ткірлігін азайту шін соы 20 жыл бойына нары атынастары дамыан елдерді кіметтері жмыссыздара жрдем беруді ртрлі жйелерін олдануда. Халыты ебекпен амтуды мемлекеттік реттеу механизмі оны хты негізін жасауды, ртрлі мамандандырылан мекемелерді, экономикалы тталарды ке жйесін олдануды ажет етеді.

 

Жмыссызды дегеніміз – леуметтік-экономикалы былыс, осы былыс кезінде елді экономикалы белсенді халыны бір блігі біршама уаыт не траты жмыссыз немесе жалаысыз болады.

Жмыссызды – экономикалы су жетістіктеріні адам дамуына ыпалын азайтатын былыс.

Біріншіден, ол адамдар мен й шаруашылытарыны белгілі бір блігін (кейде едуір клемін) экономикалы рекет жадай жасайтын ммкіндіктерге ол жеткізуден айырады. Олар шін адам даму жадайлары едуір нашарлайды. Екіншіден, жмыссызды (сіресе, за мерзімді, тоыраулы) ебек дадыларын жоалтуа, яни жинаталан адам капиталынан айырылуа шыратады жне осылыайша ол адам дамуына теріс ыпалын тигізеді. шіншіден, жмыссызды тек жеке адамдарды ана емес, сонымен бірге жмыссыздарды л–ауатыны дегейін олдауа, мемлекетерді жмыспен амту жніндегі трлі бадарламаларын іске асыруа байланысты елеулі леуметтік шыындара шыратады, ал мндай жадай адам дамуына анарлым тиімді баытталуы ммкін ресурстарды оамнан ошауландырады.

Сонымен, жмыссызды былысы оам шін азыналы жоары шыындарды, адам капиталынан айырылуды, леуметтік сараларды кшеюін, жастар проблемасыны шиеленісуін білдіреді. /3/.

III.орытынды

азастан Республикасыны статистика жне сараптау комитеті ай сайын азастандытарды трмыс дегейін анытау масатында арнайы статистикалы баылау жне зерттеу жмыстарын жргізеді. «азастан - 2030» за мерзімдік даму стратегиясында халыты леуметтік орау, жмыссызды пен кедейшілікті жою бірінші кезекте тран негізгі леуметтік мселе ретінде атап крсетілген. Статистикалы мліметтер бойынша азастанда 2007 жылы орташа табыс дегейі 34 024 теге болан жне 2006 жылмен салыстыранда 1,2 есе скен. 2007 жылды соында (желтосан айы) орташа табыс дегейі 13 195 тегеге жеткен, бл 2006 жылды желтосан айындаы крсеткіштен 15 % жоары. 2006 ж. ттыну шыындары орта есеппен 33 193 теге болан екен. Бл мліметтер нені крсетеді? Орташа табыс (2007 ж.) 34 024 теге болса, оны 33 193 тегесі ттынуа жне баса тлемдерге шыындалан, яни саталан табыс дегейі 831 тегені раан.

Жалпы 2000 – 2001 жылдары азастанда жмыспен амтыландарды саны ндірісте – 20 712 мы адама, ауыл шаруашылыында – 287 мыа, транспорт пен байланыс саласында – 68 мыа, рылыста – 747 мыа скен. Жмыспен амтамасыз ету саясаты жмыса орналастыру трімен, сондай-а халыты жмыспен амтамасыз ету тобына жататындар, ксіптік дайынды жне жмыссыздарды ебек нарыындаы сраныса байланысты айта дайынды жне оамды жмыстарды йымдастыру болып табылады. Мны брі халыты жмыспен амтамасыз етуін реттеу механизімдері арылы жргізіледі.

Жмыс кшіне сраныс жмыс кші жетіспейтін жмыс орындарынан ралды жаа жмыс орындарыны пайда болуы жмысшыларды жмыстан шыуынан болды. Жмыс кшіне сранысты сімі жмыс орындарын толтыру шін осымша ебек ресурстарын ажет етті.

Жмыс кшіні сынысы мынадан трады: жмыс іздеуші азаматтар, біра лі таппаандар, ауысан жмыс іздеуші азаматтарды ішіндегі жмыстан шыандар жне жмыса айта оралушылар; бірінші рет іздеуші тла, за мерзімнен кейін зіні ебек ызметін жаластырысы келетіндер, жаа оныс аударандар, оушылар жне студенттер, екінші жмыспен амтамасыз етушілер.

Жалпы ай сайын орташа есеппен ебек нарыында жмыспен амтылмаан жмыс кшіні сынысы 630 адама бааланан, сол кезде оан 2000-нан астам жмыс орнына сраныс болды.

аланы ебек нарыын талдау жадайында осы жарты жыл мен былтыры жарты жыл 2007 жылмен салыстыранда жмыс іздеушілерді саны 24,1% скен, яни 4365 адам. Мны брі тек Астана аласыны трындарынан толып ана оймай, сондай-а республикамызды р ткпірінен жмыс іздеп

 

 

келетін азаматтарды санымен толыуда. Жалпы жылды басында Астана аласында 7488 адам жмыс іздеу бойынша хабарласан, соны ішінде 16 жастан 24-ке дейінгі жастар 30,5% райды, йелдер 62,6%. Жмыссыздарды негізгі тобын ран тлалар, ол ебек келісімін зіні еркі бойынша бзандар жне ебек нарыын бірінші рет алыптастырушылар жне за мерзім бойы жмыс істемеген жастар.

2008 жылды бірінші катарында жмыссыздарды 3251 адамы ресми тіркелген жне экономикалы белсенді халыты 1,2% лесін райды.

Осы кезеде жмыссыздыпен крес траты жне тізбекті олданылуы аты шараларды талап етті.

Бос ызмет орындарыны жрменкесін ткізу тек кадрларды таайындау ана емес, сондай-ак ебек рыногындаы жмыс іздеп келушілер жне жмыс берушілерді бадарлауа кмектеседі. Жмыс берушілер жрмекеде здеріні атысуларын з ксіпорынны сенімділігі мен дамуы, деп баалайды. Сонымен, берілген талдамасы бойынша жмыса орналастыру крсеткіші былтыры жылмен салыстыранда сол дегейде алды, жмыс іздеп келгендерді саны 411 адама сті.

Халыты жмыспен амту айматы бадар-амасымен арастырылан жылды крсеткіш 102% орындалан.

Жмыса орналаса алмай иынды кріп жрген жне леуметтік орауды талап ететін адамдарды жмыска орналастыру масатымен «ала аумаында тратын халыты нысаналы тобын анытау, оларды жмыспен амтуда жрдемдесу жне леуметтік орау бойынша шаралары туралы» ала кімшілігі аулы абылдады. Аталан аулыны басшылыа ала отырып, халыты нысаналы тобына жататын 450 адамны жмыса труына жрдемдесу жоспары барысында департамент арылы 519 азамат жмыса орналасты. Сондай-а ксіптік даярлау, айта даярлау жне біліктілігін ктеру жмыспен амтамасыз етуге ммкіндік туызады, жмыскерлерді мнділігін жне леуметтік орауын жзеге асырады

Жмыстан босатылатын ызметкерлер мен жмыспен амтылмаан халыты жмыссыз азаматтарын ксіби оыту масатында, ебек рыногыны болжамы мен жмыс берушілерді жеке ажеттілігіне келісу негізінде олара р трлі білім ызметтерін сыну арылы жмыса орналастыру масатында бсекеге жарамдылыын ктеру болып табылады.

2007 жылы айматы бадарламада аралан есеп жоспарында жмыссыздарды 950 ксіптік оуды амту, жмыссыздарды 1315 ксіптік оуа жіберілген, оны ішінде 138%, жмыссыздарды 1237 оуды аятады, 1080 адамы ала йымдарына жмыса орналасан. Осы масата жергілікті бюджет есебінен 194111,3 мы теге жмсалды.

Ксіби оытуды йымдастыру серіктестік жнінде екі жатылы келісім

 

 

жасаан 12 білім йымдары арылы ткізілді. Жмыссыздарды ксіптік даярлау, айта даярлау жеке меншік ксіпкерлік ызметін йымдастыра отырып, сондай-а жалданып жмыс істеуге ммкіндік беретін 39 р трлі мамандытар бойынша жзеге асырылды. Е беделі жоары компьютерлік курстары, мамандытары ажет болды: аспазшы, шаштараз, бухгалтер, автоклік жргізуші. Ебек рыногында электрднекерлеуші, арматуршы, бетоншы, штукатур-ктеуші, электромонтер, т.б. осы сияты талап еткен жмыс мамандарына топтар жинаталан.

Сонымен атар оамды жмыстарды рі арай дамуына уаытша жмыс орындарын ру жне жмыссыз азаматтарды осымша жалаымен амтамасыз етуді болжайтын, халыты жмыспен амтуды амтамасыз етуді лкен ресурсы салынан. Осыны есепке ала отырып, ала кімшілігімен «Аылы оамды жмыстар йымдастыру туралы» аулы абылданды. Осы аулыны жзеге асыру белгілі бір нтижелер берді. 2004 жылды басынан бастап аылы оамды жмыстарга 2042 адам хабарласты. оамды жмыстара 2042 адам атысты, оны ішінен 1805 жмыссыздар. оамды жмыса атыскандарды 596 траты жмыса орналасты. Айматы бадарламада арастырылан жылды крсеткіш 100%-а орындалды.

 

 

 

III.ОРЫТЫНДЫ

 

Мен 23.01.17 - 11.02.17 аралыында Отстік азастан облысыны «Халыты жмыспен амтуды йлестіру жне леуметтік бадарламалар» басармасында ндірістік ндірістік іс тжірибеден ттім. Іс тжірибе барысында кптеген тжірибе жинатадым. жаттармен жмыс жасау, клиенттермеге леуметтік ызметті йымдастыру сияты жмыстарды мегердім. Тжірибе барысында мекемені тарихымен, ебек іс-тжірибесімен, тртіп ережелерімен танысып, жмыстарына атсалыстым, жиналыстарына атысып, сенбіліктерге, семинарлар йымдастыруа араластым жне Облысты жмыспен амту жне леуметтік бадарламалар басармасына топ серуенге бардым, жмыстарымен таныстым.мекеме ызметінде басшылыа алынатын ыты нормативтік жатпен таныстым, мекемені функцияларын, рылымын реттеуге, мекемені блімшесіні жаттарын жргізуге, мраатты жмыса атсалысып, мекеме жымымен жне оларды атарып отыран іс-жоспарын талдауа кмектестім. Жеке тапсырманы жне ылыми зерттеу жмыс таырыптары

бойынша ізденіс жмыстарын жргіздім. Жоспарларын тзіп, дебиеттеріне талдау жасадым. йде леуметтік ызмет крсету мекемесіні мгедектері мен арттарына крсетілетін кмек трін білдім.

Мекемені жмысыны ыты негіздерін зерттеп, тарихына шолу жасадым.

орытындылай келе, ндірістік іс тжірибе з дегейінде тті деп ойлаймын.