Толытыру тсірістері

Толытыру тсірістері теодолиттік жрістерді пункттерінен жргізіледі. Ол берілген тапсырмаа жне абылданан масштаба байланысты планда «кескінделетін рбір контурды жне ситуацияны барлык нктелерінін орнын анытайтын лшеулерден трады.

Перпендикулярлар дісі аныталатын нуктеден теодолиттік жрісті абырасына тусірілген жергілікті жердегі перпендикулярды зындыын жне жрісті нктесінен перпендикулярды табанына дейінгі ара ашытыты лшеуден трады (61, а-сурет). ыса перпендикулярлар кз млшерімен, ал зындары — эккерді (62-сурет) кмегімен трызылады. Эккер ш ырлы призма болып табылады, оны екі ыры теодолиттік жрісті абырасына перпендикулярларды тсіретін жне кз алдына келтіретін айна ызметін атарады.

 

Жармалар дісі теодолиттік жрісті абыраларына тірелетін сызытарды жармаларын немесе тірек нктелеріні жармасында орналасан нуктелерді тсіруде олданылады (61, г-сурет). Бл діс кесінді сызытарды шеткі нктелеріні арасында крінушілік болан жадайда пайдаланылады. Жармалар дісі рылыс салынан айматарды тсіруде ке олданылады, рі перпендикулярлармен зынды иылыстыру дістерімен жиі штастырылады.

Бурыштьщ иылыстыру дісі, детте жетуі иын нктелерді тусіру шін олданылады (61, в-сурет). Нктені орны теодолиттік жрісті нуктелерінен немесе абыраларында орналасан нктелерден лшенілетін екі брышпен аныталады. Аныталатын нуктедегі брышты шамасы 30°—150° аралыында болуы тиіс. Нктені кескінін салу транспортирмен жасалынады, оларды иылысан жері тиісті нктені орны болып табылалы.

Айналма жол дісі таса жердегі маызды объектілерді тусіру шін, яни негізгі теодолиттік жрісті абыралары мен штарынан алыста орналасандытан жергілікті жердегі кедергілеріне байланысты тсіруге ммкіндігі болмайтын жадайда олданылады.

зынды иылыстыру дісі кезінде нктені орны кабыралары лшенген шбрышты тбесі арылы аныталады. Нктені пландаы орнын табу шін жергілікті жерде шбрышты ш кабырасыны зындыын лшеп, содан кейін планда олар арылы шбрышты салу керек (61, б-сурет).

Полярлы координаталар дісі теодолиттік жрістен ашы жерде ашытау орналаскан жергілікті заттарды жне контурларды сипатты нктелерін тсіру шін олданылады. Бл діс кезінде тсіріс траты сызы арылы жргізіліп, оны бір шеті полюс ретінде абылданады. Тсірілетін нктені орны екі ко-ординаталармен: траты сызытан берілген нктені баытына дейінгі есептелетін горизонталь брышпен жне полюстен осы нктеге дейінгі ара ашытыпен аныталады. Брыштарды полюсте орнатылан теодолитпен, ал ара ашытытарды лшеуіш лентамен, рулеткамен жне ашыты лшеуішпен лшейді.

Жергілікті жерді контурларын, тсіріс нтижелерін, кесінді сызытарды зындытарын лшеу журналынан абриске енгізеді. Абрис схематикалы сызба болып табылады, біра ол жергілікті жерді контурларыны зара жне тірек сызытарыны орналасу реттерін міндетті трде сатай отырып, аны рі мият салынады. Абристегі жазулар арапайым арындашпен, контурларды тзу учаскелері сызышпен тсіріледі. Абристі саланда ондаы орналасатын бедерлер мен жазуларды аны жне олайлы орналасуын амтамасыз ететін масштаб тадалуы тиіс.