ГЕОДЕЗИЯЛЫК КЕРІ ЕСЕПТІ ШЕШУІ

есіндіні екі шетіні тікбрышты координаталары аркылы осы кееіндіні зындыы мен дирекционды брышын анытай-тын болса, онда бл есеп геодезиялык, кері есеп деп аталады. Мндай есеп геодезияда барлау кезіндегі брылау скважина-

ларыны арасындаы ара ашы-тыты анытауда жиі кездеседі.

Л.жне-В кесінділерідегі екі брылау скважиналарыны ко-ординаталары берілген (65-су-рет). Осы А жне В нктелерін-дегі скважиналарды ара ашы-тыы АВ==гі мен АВ баытыны дирекционды брышын «ла анытау ажет болсын.

Тікбрышты АаВ шбрышы-нан

Мндаы .

боландыктан

Дирекционды брыдіты мнін аытаан кезде координа-талар сімшелеріні табаларын ескерген ажет (6-кесте).

Скважиналар арасындаы ара ашытыты 4 тексеру ма-сатында мына формулаларды кмегімен екі рет есептеп шыа-рылады:

Бдан баса, ара ашытыты й мнін тікбрышты шб-рыштан Пифагор теоремасы бойынша есептеп шыаруа бо-

лады

(105), (106) жне (107) формулаларын пайдаланып зынды-ты мнін іп рет анытауа болады, тижелеріні жиынтыы есепті щыаруды сенімді тексеруі болыц саналады.

ТЕОДОЛИТШ ТСІРІСТІ ПЛАНЫН РУ

Теодолиттік тсірісті мліметтері бойынша планды жасау планшетте абыралары 10 см квадрат координаталар торын салудан басталады. Планшетке келемі 60X60 см-дей жоары сапалы фанера немесе алюминий табаы алынып, оан сызба аазы жапсырылады, Координаталар торы коордиатограф-ты немесеФ. В. Дробышев сызыщыяын кмегімен крылады.

Дробыщев сызышымен координаталар торын салу ааз бетіне 50X50 см (50Н-50²==70,7Й) квадратын, немесе абыр-алары 30, 40 жне 50 см (ЗО^-т-40^50²), не тиісінше 60, 80 жне 100 см (бОЧ-вО²^ 100²) шбрышты кешіріп тсіруден т-рады; мны зі Дробышев сызыціыны лщеміне байланысты болады.

абырасы 10 см квадраттара белінетін АВС тртбры-шын салу шін Дробышев сызыщын (66-сурет) кааз бетіне оны зын абырасына параллель етіп, мысалы, АВ жадайына ойып, шЫ шкір атты арындашпен сызышты ойытарын-Да А, 1, 2, 3, 4 жне £> сызытарын (доаларын) сызады. Содан кейін сызышты АВ бойымен (бірінші Л£> жадайына перпен-дикуляр) ояды, осы кезде бірінші ойыктаы кесілген шетіні ортасындаы штрихты шеті А доасынын ортасымен сйкестен-

діріліп, сызышты ойытарында А, I, II, III, IV, В сызытарын сызады. ЕндІ сызышты Вй бойымен ойып, В сызышасы мен бірінші ойыты нл штрихын сйкестендіреді, ал бесінші ой-ыты кесілген ырын О сызышасымен беттестіріп, бл жа-дайда арындашпен В жне <0 доаларын сызады; осынын н-тижесінде А нктесінде тікбрышты АВО щбрышы табылады.

АВСЪ тртбрышын табу шін С нктесінде тікбрышты ВСО шбрышын салады. Ол шін сызышты ааз бетіні бас-а зын абырасына параллель етіп ойып, бірінші ойыты кесілген ыры В нктесімен сйкестендірілуі тиіс, содан кейін В, 1'; 2', 3', 4', С сызышаларын сызады. Енді сызышты бірін-ші ойытын кесілген шетінін штрихі О нктесіндегі сызыша-мен сйкес келетіндей етіп тртінші £>С бойымен ояды да, О, Г, ІГ, ІІГ, IV, С сызышаларык сызады. Дл осылай екінші ВСй шбрышы салынады.

шбрышты салуды тексеру шін сызышты бірінші ойы-рындаы штрихтін шетін А нуктесіндегі сызышамен сйкестен-діргенде, бесінші ойытаы штрихті шеті С нктесіндегі штрих-тёрді иылысуымен тура келуі тиіс. Демек, А, В, С жне £ йктелеріні райсысындаы сызышты ш рет кайта салып белгілегендегі барлы ш сызышалар бір нктеде иылысатын болса, онда АВСО тртбрышыны дрыс салынаны. Осыдай кейін Дробышев сызышыны кесілген шетін В жне С, А жне Д А жне В, О жне С аттас нктелеріне таап стап сызыктар-ды жургізеді. Осы сызытардын белгіленген сызышаларымен иылысан жерлері абырасы 10 см квадратты шыны орыН'

дары болады. Салынан квадраттарды тексеру шін диагональ-дарьшы зындытарын елшеу керек: олар бір-бірімен тен бо-луа тиіс.

Координаталар торын саланнан кейін олардын сызытары-нын координаталарын: ^абсциссаларды координаталар торынын он жне сол жаынан, ал ординаталарды жоары жне тмен-гі жаынан жазады. оординаталарды толы мндерін коорди-наталар торынын брышына жне координаталары бтін мын метрге те нктелерде жазады, ал торды баса нктелерінде жуз метрге те координаталарын крсетеді.

Жергілікті жерді контурларын плана салу абрис негізінде жасалынады. Плана контурларды салу дісі оларды жергілік-ті жердегі тсіру тсіліне сйкес болады. Нктені зіні тікб-рышты координаталарымен плана тсіргенде ек алдымен нк-те орналасан квадратты анытайды. Содан кейін нктені ко-ординаталарынан квадратты онтустік батыс брышыны коор-цинаталарын алады. План масштабында крсетілген абсцисса айырымын квадратты отустік абырасынан вертикаль а-быраларына салады. Осы кесінділерді шеттері арылы сы-шты жргізіп, оны бойына квадраттын батыс абырасынан шыыска арай планны масштабында крсетілген ордината айырымын салады. Осы кесіндінін шеті нктенік орнын аны-гайды.

Негізгі полигоннын баса нктелерін салу осыан сас етіп касалады. рбір нктені шаншып, диаметрі 1,5 мм днгелекпен ійналдыра сызады. Нктелерді салуды дрыстыын тексеру )ларды арасындаы ашытыты салыстыру арылы жргізі-іеді. План масштабында циркуль-лшеуішпен масштаб сызы-пын олдана отырып аныталан ара ашытытын оан сй-:ес горизонталь зындытын арасындаш болатын алшаты 1,2 мм-ден аспауы тиіс. Тсіріс торынын барлы нктелерін сал-аннан кейін егжей-тегжейлі толытыруа кіріседі.

Жергілікті жерді контурларын салуды дрыстыын тек-ергеннен кейін, план безендіріледі. Плана клемдері мен кес-йндерін сактай отырып шартты белгілерді арындашпен тсі-іеді, содан ейін арындашпен толы безендірілген планды Шартты белгілердін» талаптарын еатай отырып тушьпен ай-іалдыра жиектейді.5