Рефератты баалау критерийі

МАРАТ ОСПАНОВ АТЫНДАЫ БАТЫС АЗАСТАН МЕМЛЕКЕТТІК МЕДИЦИНА УНИВЕРСИТЕТІ

 

 

СТУДЕНТТІ ЗІНДІК ЖМЫСЫ

Мамандыы: Медициналы-профилактикалы іс

Кафедра: Физиология

Дисциплина:Физиолоия

Курс: 1

Таырыбы:ОЖЖ жеке физиологиясы.Мишы,орталы ми мен ретикулярлы формация,бас миыны стриопаллидарлы жне лимбикалы жйесіні ызметтері.

Орындаан:

Тексерген:

Тобы:

Атбе 2017 ж.

Жоспар

І. Кіріспе

ІІ. Негізгі блім

а) ОЖЖ жеке физиологиясы

б) Мишы,орталы ми мен ретикулярлы

формациясы

с) Бас миыны стриопаллидарлы жне лимбикалы

жйесіні ызметтері

ІІІ. орытынды

 

Орталы жйке жйесі (systema nervosum centrale) – адам мен жануарларды жйке клеткалары (нейрондар) мен оны сінділерінен тратын жйке жйесіні е негізгі блігі. Орталы жйке жйесі омыртасыз жануарларда бір-бірімен тізбектеле орналасан жйке тйіндерінен (ганглийлерден), ал омырталы жануарларда жлын мен мидан трады. Тірі организмді райтын трлі органдар жйелеріні ызметтерін йлестіріп, реттеп отырады. Осы ызметтерді Орталы жйке жйесі жлын жйкелері (31 жп) мен ми жйкелері (12 жп) арылы атарады. Бл жйкелер омыртааралы жне вегетативтік жйке тйіндерімен бірге шеткі жйке жйесін рады. р трлі рецепторлардан тітіркену процесінде пайда болатын жйке импульстары орталыа тепкіш (афферентік) жйке талшытары арылы Орталы жйке жйесіне келеді. Бл жерде импульс мліметтері деліп, Орталы жйке жйесіні орындаушы блімдері – орталытан тепкіш (эфференттік) жйке талшытары арылы “бйрыты” тиісті орнына жеткізеді. Нтижесінде Орталы жйке жйесіні е негізгі ызметі – рефлексті жзеге асуын амтамасыз етеді. Орталы жйке жйесіні алыптасуы – Орталы жйке жйесіні з ішіндегі, сондай-а, оны организмні барлы органдары жне тіндерімен байланыстыратын ткізгіш жолдарды пайда болуына келеді. Орталы жйке жйесінде сомалы (анималды) жне вегетативтік жйке жйелеріні орталытары орналасан. Сомалы жйке жйесі сырты тітіркендіргіштерді абылдайды жне аа блшы еттеріні ызметін басарады, ол организмні имыл-озалысын, сырты ортада бір жерден екінші жерге жылжуын амтамасыз етеді. Орталы ми ыртысында орналасан – айын шектелген шекарасы жо, ядро жне шашыраан бліктерден трады. Ми ыртысынан шыан импульстер ми сабауы мен жлындаы озалтыш ядролар арылы блшы еттерді озалыса келтіреді. Вегетативтік жйке жйесі ішкі органдарды ызметін, зат алмасуды, сіп-ну процестерін реттейді. Вегетативтік жйке жйесіні парасимпатикалы блігіні орта ми кпірінде, ортаы жне сопаша мида, жлынны сегізкздік бунаында; симпатикалы блігіні орталы жлынны VІІІ мойынды, І – XІІ кеуделік, І – ІІ белдік бунаында орналасан. Аталан екі блікті де ызметін біріктіріп басаратын жо. вегетативтік орталы – миды ср затыны рамында болады. Адам мен жануарларды ми сыарларыны ыртысы жне ыртыс асты (базальді) ядролары Орталы жйке жйесіні жоары дрежелі жйке ызметін іске асыратын орталыы болып табылады. Адамны мінез-лы, оны санасы мен аыл-ойыны е крделі кріністері осы ми ыртысындаы шартты рефлекстер арылы іске асады.

Жйке жйесіні маызы.Адамны жйке жйесіні маызын оны ызметіне арай былай анытауа болады:

- мшелерді бір-бірімен байланыстырып, организмні бір ттастыын іске асырады;

- денедегі барлы мшелерді жне мшелер жйелеріні ызметтерін реттейді;

- организмді сырты ортамен байланыстырады;

- сырты ортаны згермелі жадайларына организмді бейімдейді;

- денедегі барлы клеткаларды, лпаларды, мшелерді, бкіл организмні тірлігін амтамасыз етеді.

Бас миы

Ми.

Орталы нерв жйесіні негізгі блігі – ми. Ол им сауытында орналасан. Ересек адамда миды салмаы 1400-1450 грамм райды. Мидан 12 жп нервтер тарап, миды кптеген ішкі мшелермен, бетті, мойынны еттерімен, тілмен, кзбен байланыстырады жєне сезім мшелерінен келген апаратты миа жеткізеді. Блара I - иіс, II - кру, III - кз имылдатыш, IV - шыыршы, V – шкіл, VI – бру, VII – бет, VIII – дыбыс, IX – тіл-жтынша, X – кезеген, XI – осымша, XII – тіласты нервтері жатады. Ми арты ми, (сопаша ми мен варолий кпірі), мишы, ортаы ми, аралы ми жєне екі ми сыарларынан трады.

Мишы

Мишы ш блімнен трады мишыты рты деп аталатын ортаы блімнен жєне мишыты екі жарты шарларынан. Мишыты бетінде толып жатан иректер болады. Сондытан ол те лкен болып келеді жне ср заттан немесе ыртыстан трады. ыртыста ш абат бар беткі немесе молекулалы, аралы немесе Пуркинье жасушаларыны абаты; тере я днді абат. ^[1]

Мишы барлы озалу актыларыны орындалуына атысады оан згерістер енгізеді, сйтіп рбір жеке имылдарды наты дрыс орындалуын амтамасыз етеді. Мишы – тонусты рефлекстерді жоары дєрежелі реттеушісі болып табылады. Сонымен атар, мишы тыныс алуды, жректі жиырылуын имылды тріне байланысты лайытап отырады.

Адамда мишыты ызметі бзылса озалу ызметіні реті бзылады, тедік жоалады. Мишыты толыымен алып тастаанда атония байалады – еттер тонусын жоалтады. Астазия туады – бір орында басын, денесін теселтпей тра алмайды. Дизметрия – етті жиырылуы кші мен орындалатын ызметті арасында сйкестік жоалады

Арты ми

Арты миды рамына сопаша ми жне Варолий кпірі кiредi. Арты миды тiршiлiктегi маызы те зор. Мидан шыатын 12 жп нepвтepдi сегiзi арты мидан тарайды. Олар мыналар штарматы, кз алмасын кейін тартатын, бет, есту, жтынша, кезеген, осымша жне тiл асты нepвтеpi. Осы нервтерді атысуымен тыныс алу, журек соу, ан айналымы, таматану, тшкiру, су, терлеу, жылау, кiрпiк ау, жтелу сияты тiршiлiкте маызды рефлекстер орталытары бар.

Сопаша ми

Сопаша ми жлынмен тікелей байланысан жєне екі трлі ызмет ткізгіштік жєне рефлекторлы ызмет атарады. Сопаша ми миды ср заты жлындаыдай бiр ана жерге топтаспай, а зат аралытарында жеке-жеке шоырлар рып, кптеген ядролара, кызметi р трлi орталытара айнaлан. А зат нерв тaлшытарынан трады. Бл талшытар озуды жоары жне тмен арай ткiзетiн жлын жолдарыны жаласы жне жлынды миды баса блiмдерiмен, сопаша мимен байланыстырып трады. Сопаша ми арылы тетін кейбiр жлын жолдары осы мида бiр-бiрiмен айасып о жатан келген тaлшытар сол жаа, сол жатан келген талшытар о жаа шыады. Бас сйектен шыатын 12 жп ми нepвтepiнi. соы бесеуiнi (VIII, IX, Х, XI, ХII) ядролары мен бiратар аса маызды рефлекстердi icкe асыратын орталытар жне жлын ызметiн реттеуде маызды торлы рылымны бiр блігi сопаша мида орналасан. Сопаша миды нерв орталытары адамны мірiн амтамасыз етуде лкен мєн атарады. Сопаша мида тыныс, ас орытуа атысы бар (шайнау, жту, сiлекей шыару, арын слi мен йы безi слiн шыаратын жне су), ан тамырларын тарылтып, кеейтетiн (озалтатын), жректi соуын баяулатып, сирететiн (тежейтiн) жєне кптеген ораныс (кз жасын шыару, кipпiк ау, жтелу, тшкiру, тер шыару) рефлекс орталытары бар. Сопаша миды рефлекстерi туа бiткeн рефлскстер боланымен бларды орталытарына ми ыртысы сер ете алады. pтicтep сахнада жрiп, ажет болса,кз жасын тгіп жылай алады. Бл айтыландар сопаша мидын ызметiн ми ыртысы реттейтiнiн керсетедi. Варолий кпірінi ызметi осы кнге дейiн толы аныталмаан. Ми кпiрінi рамында а зат кп. А заты жоары баытталан жне миды жлына арай (тмен) баытталан жолдарын рады.

А заттар аралыында блек-блек нейрон шоырлары жайылан Бларды iшiнде бас сйек, ми нервлерiнi V,VI,VII жптарыны ядролары, клдене жола еттердi ширытыруа атысатын рефлекс орталытары, йытау жне йытамау (сергек болу) тртiбiн реттейтiн торлы рылым нейрондары бар. Блармен атар кпiрде дем алуды дем шыарумен алмастырып отыратын пневмотаксикалы орталы пен тыныс орталыында зат алмасуын реттейтiн орталы орналасан.

Арты миды бкіл бойында кптеген талшытары бар нерв жиынтытары орналасан. Осы нерв пен жасушалар жиынтыын – тор трізіді (ретикульді) туындылар деп атайды. Торлы рылым екi трлi кызмет атарады

а) жлынны ызметiн кшейтiп, не лсiрететiн тмен арай баытталан сер; б) ортаы миды торлы рылымымен бiрге миды баса блiмдерiнi ызметiн кшейтетiн жоары жаа арай баытталан сер. Торлы рылымды ми «аккумуляторы» деп атауа болады. Сонымен атар, ол организмні йы-сергек кйіні крініс беруіне де атысады

Ортаы ми

Варолий кпiрi жне сопаша мимен бiрге ортаы ми ми дііні негiзiн рады. Оны сырт жаындa ми апаы, iшкi жаында ми аяшалары орналасан. Opтaы миды негізгі рлымдарына трт тмпешiк, ара зат(субстанция), ызыл ядро, III жне IV жп ми нервтерiнi тйiнiсi мен торлы рылым болады. Ортаы ми арылы жоары арай таламуса, мишыа баратын жолдар, ми ыртысына жола денеден гипоталамустан тмен арай баытталан ортаы миа, сопаша миа, жлына баратын жолдар тедi.

Трт тмпешiк пен кз алмасын кзайтын ІІІ жп нервтер тйiндерi ортаы миды сырт жаына, ал iшкi жаында ара зат, ызыл ядро жне IV жп шиыршы нервті нейрондары орналасан.

Кз алмасын озайтын ІІІ жп нерв аралас нерв тарматары арасында кздi иаш eттеpiнен баса еттердi жиырылтатын талшытармен атар кз етерінен орталыа тебетiн сезгiш талшытары бар. Мнымен атар, бл нерв арасында ортаы мида орналасан парасимпатиалы тйiндердi прегaнглиялы талшытары бар. Бл нерв серпiнiстерiн кірпіктік тйiннен екiншi нейрона жеткiзедi. Бл тйiннен басталан постганглиялы талшытар кздiн арашыын тарылтатын еттi жиырылтатын эфференттiк нерв. Ми нерв теріні IV жп нервісi де аралас нерв. Талшытар арасында кздi жоары иаш eтiн жиырылтатын озалтыш талшытармен атар еттi сезгiш талшытар да бар.

Арты тмпешiктер естуді алашы рефлекторлы орталыы. Бларды атысуымен e алдымен есту, соан орай жн табу рефлeкстepi, яни ла жараы, басты атты дыбыс шыан баыта брылуы. Бл рефлекстер лкен ми жарты шарын алып тастаанда жойылмайды.

Торлы рылым немесе ретикулярлы формация

Торлы рылым (ретикулярлы формация). Бл сырт пішiнi тора сайтын, бір-бірімен шырмалып жатан нейрондардан трарады. Торлы рылым ми бааныны ортаы блігін алып жатыр. Ол бірнеше нервтік жолдарды бнтнді афференттік жолдары :

1) жлын-торлы рылым жолы, 2) ми-торлы рылым, 3) ми ыртысы-торлы рылым; Эфференттік жолдары: 1) торлы рылым-жлын, 2) торлы рылым-ми жолы, 3) торлы рылым-ми ыртысы жолы.

Торлы рылымны физиoлoгиялы мaызы электрофизиологиялы дiспeн анытaлды. Торлы рлымны жлынны ызметiн кшейтiп, не лсiрететiн тмен арай баытталан сері; ортаы миды торлы рылымымен бiрге миды баса блiмдерiнi ызметiн кшейтетiн жоары жаа арай баытталан сері болады. Торлы рылымды ми «аккумуляторы» деп атауа болады.Сопаша миды торлы рылымын электр тогымен тітіркендіргенде кптеген жлын рефлекстерiнi тежелгенi байалан. Торлы рылымды тiтiркендiргенде пайда болатын нтиже тітіркендіргіштi кшiне байланысты болан. Торлы рылым тыныс еттерiн, жлынны симпатиалы орталытарын жне тыныс алу мен вазомоторлы жауаптарды реттейтiн мотонейрондарды озды­рады жне тежейдi. Айтыландарды барлыы торлы рылымны тмен баытталан cepiні болатындыын крсетеді.Торлы рылым ми ыртысына, яни жоарыа арай баытталан белсендiру серін ми баанасыны жне таламусты белсендiрушi жйесiне бледі. Ми баанасындаы жйе жинаталан белсендiліктi тудырады, ал таламусты жйе жергіліктi сер eтeдi. Торлы рылым ми ыртысына белсендіруші сер етеді.Торлы рылым гипоталамуспен жне лимбиялы жйемен тыыз арым-атынаста болып, азаны вегетативтік жне гомеостатикалы ызметiнi бiрлескен реакциясын амтамасыз етедi.Торлы рылым тітіркендіргішке баяу жауап айтарады, бiра озуы заа созылады. Ол блшы еттердi ширыуын жеiлдетедi немесе тежейдi. Ортаы ми мен аралы мидаы торлы рылым жануарды рефлекторлы имылын жеiлдетедi.

Варолий кпiрiнi жне орта миды торлы рылымыны бйiр блiмдерi имыл рефлекстерiн жеiлдетiп, сопаша мидаы оны ортаы блiмдерi оны тежейдi. Жеiлдету жне тежеу торлы рылымдаы тiтiркенiстi жиiлігiне байланысты болады. Ол, сонымен атар, жлынны жоары арай импульстердi ткізетiн жолдарыны озыштыын езгертедi.

Торлы рлымны организмні йы- cepгектiк, эмоция жне стрес кйлеріні крініс беруіне атысы бар.

Торлы рылымды тiтiркендiргенде жануар оянады да, заымдаанда - йыда болады.

Симпатикалы нерв арылы торлы рылым блшы еттердi ызметiне, нерв жйесiне, сезiм жне iшкі мшелерге, iшкі секрециялы бездерге, олардаы гормондар мен медиаторларды млшерiне сер етедi.

Ортаы ми мен Варолий кпірінi торлы рылымыны жасушаларыны бiраз блігi адреналин мен норадреналиннi серінeн озады, ал орта ми мен аралы миды торлы рылымыны бiраз блігi ацетилхолиннi cеpiнeн озады. Ацетилхолиннi торлы рылыма cеpi оны iшкі мшелерге eтeтiн шеткі серіне арама-арсы.

Аралы ми

 

Ортаы ми мен ми сыарларыны арасында аралы ми орналасан. Аралы ми тмпешіктен - таламус жєне тмпешік асты айматан – гипоталамустан трады.

Тмпешікті рамына шыу тегі жне функционалды жаынан згеше бірнеше ядролар кіреді. Тмпешік ми ыртысымен екі жаты байланыста болады. Ядроларда барлы афференттік жйелерден лкен жарты шарлар ыртысына баратын ткізгіш жолдарды аыры звеносыны нейрондары орналасады. Таламус арылы миды барлы сезгіш жолдары (иіс сезуден баса) теді. Біра, оны жай ана ткізгіш апа ретінде арастыруа болмайды. Таламуста импульстер згеріп, жаа, трлі комбинацияа тседі. Таламус тменгі тйсік пен эмоцияны жасауа атысады.

Брша трізді ядро а затты абаты арылы мшелерге блінеді. 1. Сырты мше немесе абы. 2. Екі ішкі мше, немесе тссіз шар. ыртысасты ядроларыны негізгі топтарын екі жйеге бледі 1. Тссіз шар ядроларыны группасы ертедегі жола денені, немесе паллидумды рады. 2. абы пен йрыты ядро жаа денені немесе стриатумды райды.

ыртыс асты ядролар ми сыарларыны ыртысына баынады.

Стриатум тмпешіктерден жне лкен жарты шарлар ыртысынан талшытар алады. Тмпешіктер арылы стриатум организмні барлы афференттік жйелерімен байланысады. Стрнатум паллидума да талшытар береді.

Рефлекторлы имыл актысы орындалу рдісінде лкен жарты шарлар ыртысынан импульстер негізінен 3 трлі тмен кететін жолдар арылы шыады пирамидалы жол, мишыа баратын жол жне стриатум арылы тетін жол. ыртыс асты ядролар трлі имыл актыларына тзетулер енгізеді, сйтіп оларды орындалуын жеілдетеді. Адамда ыртысасты ядроларыны функциясы бзылан кезде, осымша имылдар не шамадан тыс арты болып кетеді, не олар толыымен жо болады. Мысалы мимика (бет имылы) толы жоалып, бет маска трізді болып алуы ммкін. Кейбір баса ауруларда керісінше былыстарды байауа болады бет имылдары шамадан тыс арты болады, рбір имыл актысы керексіз осымша имылдарды тудырады.

Пайдаланан дебиет

1. “азастан”: лтты энцклопедия/Бас редактор . Нысанбаев – Алматы “аза энциклопедиясы” Бас редакциясы, 1998

2. Стбаева Х.І., Адам физиологиясы, А., 1995; Сапин М.Р., Анатомия человека, т.2, М., 2001; Раышев А., Адам анатомиясы, т. 2, А., 2004.

3. .Дйсембин, Г.Абеуова, З.Алиакбарова. «Жаса сай физиология жне валеология», А.,

Рефератты баалау критерийі

№	Орындау критерийі	0-0,1	0,2-0,3	0,4-0,5
	Рефератты безендіру
	Жоспар
	Иллюстративті материал
	Маыздылыы
	Мазмны
	орытынды
	дебиеттер
	СЖ-ді з уаытылы тапсырылуы жне графикке сйкес келуі
	орытынды

 

0-0,1 – критерий орындалмаан

0,2-0,3-критерий ескертумен орындалан

0,4-0,5-критерий орындалан