Жиренше шешен жайлы аыз
Бір адам: "Осы Жиреншені ркім матайды, Жиренше сзден срінбейді жне сраан нрсені бріне табан астында жауап айтады дейді. Мен де барып сз срап крейінші" деп Жиреншеге айтыпты:
- у, Жиренше, сізді ркім бір матайды, шешен, білгіш дейді. ане білгіш болса, Тесіктау айда соны айтшы! - дейді.
- Тесіктау мына тран ызыл тбешікті астында, - дейді Жиренше.
Сонда лгі кісі "Тбешік, Тбешік" деп айталап айтады да:
- Ол тбешігі алыс па, жаын ба? - деп сауалдайды. Сонда Жиренше шешен:
- Алыс емес, тиіп тр, жр, йге кірелік! - депті.
йге кірген со, Жиренше йеліне:
- Мына кісіге сусын бер, - дейді. йелі сусын келіп, уелі кйеуіне, содан со онаына сынады. Жиренше сусын кйылан тостаанды стап отырып:
- Міне Тесіктау! Бес тлпара мінесіз, ызыл тбешікті астындаы тесік таудан былай тесіз, - деп тостаандаы айранды сіміріп салыпты. Сонда лгі кісі:
- А, Тесіктау деген тесік тама екен ой, енді ешнрсе срамай-а ояйын.
Жиренше, ош-аман бол, - деп айтып кетіпті.
Сырым Датлы (1753—1802) — Ресей патшасыны отарлау саясатына арсы крескен Кіші жз азатары ктерілісіні крнекті басшысы, ататы батыр, йгілі шешен.
Шыан тегі — Кіші жзді Байлы тайпасыны Байбаты руынан. зіні асан аылдылыы арасында з ортасында тым ерте танылып, ділдігімен аты шыан «Бала би» атанды.
XVIII асырды аяындаы отарлы езгіге арсы лт-азатты кресті йымдастырушысы, рі ксемі. Сырым дниеден озан кезде оны асында 2000 жылы, 2500 ой сойылып, 5000 кбі ымыз ішілген жне бірнеше жз ашаан киіз йлер тігілген. Бл, бір жаынан, оны байлыын, екінші жаынан, оны халы арасында беделді боланын білдіреді.
Сырым 2000 шаыраты басаран. Сырым Датлы з халыны наыз патриоты екенін таныта білген жне отарлы баудан елді босатуа зор лес осан. Ол Ресейді отарлау саясатын жзеге асыран азатара арсы соысты бастады. Сырым бастаан лт-азатты ктерілісті негізгі себебі — патша саясаты мен Жайы казактарыны жгенсіздігі, оларды аза халын анауы болды. Халы ктерілісін Сырым батырмен бірге Бара, Тіленші, Оразбай, Жантре султан сынды елді беделді азаматтары басарды. Кіші жзді байбаты, табын, шекті, кете жне шеркес рулары ктеріліске атысты. Ктерілісті бас кезінде Сырым батырды 2700 сарбазы, Бара батырды 2000 жне Тіленші батырды 1500 сарбазы болды.[1]
Мазмны
[жасыру]
· 1Нралы ханмен атыыстары
· 2Сырым Датлы 1-ші ктерілісі
· 3Сырым Датлы 2-ші ктерілісі
· 4Хиуаа ыысу
· 5Сілтемелер
· 6Дереккздер
Нралы ханмен атыыстары
1783 жылды тамыз айында Жайы казактары Сырым мен Нралы хан ауылдарын тонау жорытарын бастады. Нралы хан Сырымны ел арасында беделі жоары екенін білгендіктен, оны орыстарды трмесінен босатып алады. Сырым темір тордан шыан со халы ктерілісіні арыны дей тсті. Бл уаытта патшаа арсы бас ктеруден орыан Нралы Сырыма арсы шыып, Ресейді кмек беруге шаырады. Осы кезден бастап Сырым батыра екі жаумен бірдей шайасуа тура келеді. 1784 жылы Сырым Саыз зеніні бойында Нралы хана шабуыл жасаанда, ол орыс-казак бекіністеріне ашып тылды.
1785 жылы Сырымны зегілестері орналасан аудандарда — Орал бекінісіні тменгі жаында ірі шайастар болды. 1783-1785 жылдары азаты байбаты, табын жне тама руларыны жайылымдыжерлерін казактар басып алан со, иян-кескі рыстар болып тті. Бл кезеде Кіші жзді батыс аудандарында стихиялы ктерілістер басталды, олар Жайы пен Ембі зендері арасында кшіп-онып жрген руларды да амтыды. алыптасан жадайды пайдалана отырып, патша кіметі тікелей ру старшын дары мен келіссздер жргізе бастады. Бір жаынан, бл саясат аза даласындаы хандыты жою масатында жргізілді. 1786 жылы 13 шілдеде Екатерина II Нралы ханды ызметінен босатты.
1792 жылы ханды билік айта кшіне енген со, Сырым Датлы бастаан халыты жаппай бас ктеру кезеі басталды. Бл кезеде ктеріліске атысан кптеген слтандар мен билер кресті одан рі жргізуден бас тартан со, Сырым батыр партизанды соыса кшті. Сонымен бірге, ел ішінде орын алан келесіз жадайлар да ктерілісті жаласа беруіне себепкер болды. 1797 жылы Кіші жз ханы Есім ктерілісшілер олынан аза тапты. 1797 жылы 28 тамызда Сырым Датлы ктерілісті тотату тралы шешім абылдады. Ол ханды кеесті рамына енген болатын, алайда оны слтандар удалаандытан, Хиуаа ашуа мжбр болды.[2]
Сырым Датлы 1-ші ктерілісі[
Жасы лайан кезінде отарлаушыларды озбыр саясатына арсы шыып, жерінен айырылып, жайылымсыз алан, патша кімшілігіні езіп-жаншуынан, тонауынан бден титытап біткен халыны наразылыына н осып, арулы креске шыады. Ол зіні Орынборды генерал-губернаторы Игельстрома жазан бір хатында былай деп жазады:
Сіздерді трлі дістермен алдап, ола тсірген ноай, башрттар сияты бізге де балы салып, езбекші екендігііз белгілі.
Бдан Сырым батырды олына ару алып, ктеріліске шыып, басын бйгіге тігудегі масатыны айындыы, халыны мойнына тскелі тран сол бауды зуге мтыланы аны аарылады.
1783] жылы Сырым бейам жатан аза ауылдарын шауып, кезекті тонауа келген казак-орыс атаманы Чагановты отрядымен шайасып, оны ойсырата жееді. Атаманны зін ттындап, Хиуаа лдыа сатып жібереді. Бл патша кімшілігіне лкен соы еді. Соан орай Орал аласындаы патша скері тгел аттанып, осы жылды кзінде Сырымды ола тсіреді. Біра оны Нралы хан ыруар мал беріп, бірер айдан кейін босатып алады.
Сырым Датлы 2-ші ктерілісі
Трмеден босааннан кейін Сырым Табын руыны старшыны Тіленші Бкенбайлыны олдауымен орал казак-орыс скерімен кресін рі жаластырады. Біра Нралы хан бл жолы Сырымды олдамайды, айта оан арсы шыып, шекаралы кімшіліктен ктерілісшілерді басу шін арнайы скер жіберуін талап етеді. Сйтіп ол былайы жерде Сырыма арсы кресте шекара кімшілігімен бір болады.
Міне, осы кезден, яни 1784 жылы бастап патшаны отарлау саясатына арсы кресте ханыны да, арашасыны да орта ниеттестігіне ие болып келген ктерілісшілер арасына жік тсіп, Сырым бастаан халы озалысыны кресі енді білайыр улетінен шыан хан мен слтандара арсы баытталады. Кіші жзді кптеген рулары Нралы хана баынбай ктерілісшілер жаына шыады.
1785 жылы кзінде болан старшындар жиналысы Нралыны хан деп танудан бас тартады. Келесі жылды кктемі арсаында ктерілісшілерді ысымына шыдамаан Нралы шекаралы шептегі амала ашуа мжбр болады. Оны аыры сол жылы Екатерина ІІ-ні Нралыны хандытан тсіру жніндегі жарлыа ол оюына кеп соады.
Хан таына Нралы кетіп, Ералы отыранымен де жадай тзелмейді. Халыты наразылыы одан сайын кшейе тседі. Сырым бастаан ктерілісшілер енді ашы соыс имылдарына кшіп, патша амалдарына шабуыл жасай бастайды. Біра олар плендей нтижеге жете алмайды. Елек амалына жасаан шабуылды стсіздігінен кейін Сырым соыс тсілін згертіп, партизанды рекеттер жасауа кшеді. Шекаралы бекіністерге, слтандар мен оларды олдаушыларды ауылына ттиылдан шабуылдап, адамдарын ттына алады.
1797 жылы ктерілісшілерді лкен бір тобы Ералыдан кейін хан таына отыран Есімні ауылына ттиылдан шабуыл жасап, ханды лтіреді. Есім ханны лтірілуі Сырыма тілектес билер мен старшындарды одан ірге ашуына себепші болады.[3]
Хиуаа ыысу
Есімні орнына Айшуа хан сайлааннан кейін, ол Есімні кегін алма болып, арнайы скер жасатап, Сырыма арсы аттанады. Соынан індете уып, маза бермеген патша экспедициясынан ыысып, Сырым Хиуа хандыыны жеріне тіп кетеді.
Ел арасына атаы кеінен тараан батырдан ауіптенген Хиуа ханы оны кзін жоюды амалын жасайды. Аыры оны есебін тауып улап лтіреді. Бл жнінде халы ауызында трлі гімелер айтылады.[4]
My native town
Karaganda (also spelled Karagandy) is city and administrative center of Karaganda oblast(region) of Kazakhstan. Karaganda is situated at the center of important Karaganda coal basin (the word “karaganda” from Kazakh language means “black city”). Karaganda is the second largest city of Kazakhstan.
Karaganda has the population of about 457,000 (2009) on the territory of 543 sq.km.
Karaganda phone code - +7 7212; postal code - 100000.
Karaganda history
The first settlement appeared in 1856, and small-scale coal mining began in 1857 to supply a nearby copper smelter. Mining ceased in Karaganda in the 1920s but expanded quickly after 1931 following completion of a railway link and a decree that Karaganda basin was to be developed as a major coal-mining area to supply industry in the Urals of Russia.
Karaganda received the status of the city in 1934 and Karaganda oblast center in 1936. By 1939 Karaganda population had swollen to 166,000. Forced labor was extensively used in Karaganda development.
Karaganda city importance increased during World War II, when the Germans occupied Donets basin and Parkhomenko coalmining machinery works was among those evacuated to Karaganda.
The present day Karaganda is one of the largest industrial cities of Kazakhstan. Also Karaganda plays important role in Kazakhstan economical and cultural life.
Suicide Squad
In the aftermath of Superman's death, intelligence officer Amanda Waller assembles Task Force X, a team of dangerous criminals imprisoned at Belle Reve Prison consisting of elite hitman Deadshot, former psychiatrist Harley Quinn, pyrokinetic ex-gangster El Diablo, opportunistic thief Captain Boomerang, genetic mutation Killer Croc, and specialized assassin Slipknot. They are placed under command of Colonel Rick Flag to be used as disposable assets in high-risk missions for the United States government. Each member has a nano bomb implanted in their neck, designed to detonate should any member rebel or try to escape.
One of Waller's intended recruits is Flag's girlfriend Dr. June Moone, an archaeologist possessed by a witch-goddess known as the "Enchantress". Enchantress quickly turns on Waller, deciding to eradicate humankind with a mystical weapon for imprisoning her. She besieges Midway City by transforming its populace into a horde of monsters, and summons her brother to assist her. Waller then deploys the squad to extract a high-profile mark from Midway, which is reported to be under a terrorist attack.
Harley's homicidal lover, the Joker, finds out about her predicament and tortures Belle Reve Security Officer Griggs into leading him to the facility where the nano bombs are made. There, he blackmails one of the program's scientists into disabling Harley's bomb. On approach, the squad's helicopter is shot down, forcing them to proceed on foot to their target. Boomerang then convinces Slipknot that the bombs are a ruse to keep them in check. Slipknot attempts to escape and is killed via his nano bomb, while the squad is attacked by Enchantress' minions. They eventually manage to fight their way through to a safe room, where they learn that their mark is Waller herself, who is attempting to cover up her involvement in Enchantress' siege.
The squad escorts Waller to a rooftop for extraction, but the arriving helicopter has been hijacked by the Joker and his men, who open fire on the squad while Harley climbs aboard. The helicopter is shot down by Waller's men, however, and Harley jumps out while the Joker seemingly perishes in the explosion, after which Harley rejoins the squad. Alerted to Waller's whereabouts, Enchantress' minions arrive and kidnap her. Deadshot finds Waller's confidential files and learns the truth about Enchantress. Flag is then forced to confess the truth, causing the squad members to abandon him. With Waller compromised, Flag relieves the squad of the mission, but chooses to continue. Realizing they have an opportunity to prove themselves, they soon rejoin him and locate Enchantress at a partially-flooded subway station. Killer Croc and a group of Navy SEALs, led by Lieutenant GQ Edwards, go underwater to plant a bomb underneath her brother. El Diablo embraces his abilities and manages to hold Incubus down long enough for the bomb to detonate underneath, killing them both as well as Edwards.
The remaining squad members battle Enchantress together, but are ultimately defeated. Enchantress offers to fulfill their deepest desires in exchange for their allegiance, and Harley feigns interest in order to get close enough to cut out Enchantress's heart. Killer Croc then throws explosives into Enchantress' weapon and Deadshot shoots them, destroying the device. Flag takes Enchantress's heart and crushes it, finally freeing June from the curse. Waller, still alive, emerges, and the squad members are returned to Belle Reve with ten years off their sentences. All but Captain Boomerang are allowed special privileges. The Joker, who survived the crash, breaks into the penitentiary and reunites with Harley. In a mid-credits scene, Waller meets with Bruce Wayne, who agrees to protect her from the backlash of Enchantress's rampage in exchange for access to the government's files on the expanding metahuman community.
Pirates of the Caribbean: On Stranger Tides
After a failed attempt to rescue his first mate, Joshamee Gibbs in London, Captain Jack Sparrow is brought before King George II. The king wants Jack to guide an expedition to the Fountain of Youth before King Ferdinand and the Spanish Navy can locate it. Jack's old nemesis, Captain Hector Barbossa, now a privateer in service to the British Navy after losing his leg and ship, the Black Pearl, which he says was sunk, is heading the expedition.
Jack refuses the offer and escapes. He meets up with his father, Captain Teague, who warns Jack about the Fountain's rituals. Jack learns someone is impersonating him to recruit a crew to find the Fountain. The impostor is Angelica, Jack's former lover, and the daughter of the ruthless pirate Blackbeard, who practices voodoo magic and wields the mythical "Sword of Triton" that controls his ship, the Queen Anne's Revenge. While Jack is shanghaied aboard Blackbeard's ship, Gibbs escapes execution by memorizing and destroying Jack's map showing the Fountain's location, forcing Barbossa to take him along.
Meanwhile, after a failed mutiny aboard the Queen Anne's Revenge, Jack is forced to guide the crew to the Fountain. Blackbeard seeks the Fountain's power to circumvent his predestined fatal encounter with a "one-legged man", who happened to be Barbossa. Jack must find two silver chalices aboard Juan Ponce de León's missing flagship, the Santiago. The Fountain's water must simultaneously be drunk by two people from the chalices. Drinking from one chalice containing a mermaid's tear will extend life; the second person dies, their remaining years of life transferred to the other drinker. Jack also discovers that the Black Pearl was captured and shrunk before being added to Blackbeard's collection of other shrunken ships in bottles.
The Queen Anne's Revenge heads for Whitecap Bay to find and harvest mermaid tears. A mermaid named Syrena is caught, but Philip Swift, a captive missionary, falls in love with her. Reaching Ponce de León's ship on an uncharted island, Angelica and Blackbeard coerce Jack into retrieving both chalices. Jack locates the grounded, decaying vessel, only to find Barbossa there. Both guess that the Spanish have taken the chalices, after they are nowhere to be found on the vessel.
Jack and Barbossa team up to sneak into the Spanish camp and steal the chalices. Barbossa reveals he only wants revenge against Blackbeard for attacking the Black Pearl, and his leg being amputated. Jack and Barbossa escape with the chalices. Meanwhile, Syrena, reciprocating Philip's love, is tricked into shedding a tear. Blackbeard collects it, leaving her to die while Philip is forced to go with them. Jack returns with the chalices and bargains with Blackbeard for Angelica's safety, Jack's confiscated magical compass, and Gibbs' release. In return, Jack vows to give Blackbeard the chalices and lead him to the Fountain; Blackbeard agrees, and Gibbs is set free with the compass.
At the Fountain, Blackbeard's crew is confronted by Barbossa and his men and they battle while Barbossa and Blackbeard fight. The Spanish suddenly arrive, intending to destroy the Fountain, believing its power an abomination against God. They crush the chalices and throw them in the swamp. When Barbossa stabs Blackbeard with a poisoned sword, Angelica pulls it out but is cut and poisoned. Barbossa obtains Blackbeard's magic sword and gains control of the Queen Anne's Revenge and her crew. Philip is mortally wounded, but he returns to free Syrena. She retrieves the missing chalices and gives them to Jack, telling him not to waste her tear. Syrena goes back to the dying Philip. She says she can save him if he asks her to. When he asks for her forgiveness, she kisses him and takes him underwater.
With Blackbeard and Angelica both nearing death, Jack wants Angelica to drink from the chalice containing the tear. Instead, Blackbeard drinks it, asking his daughter to sacrifice herself. Angelica agrees and drinks from the second chalice. Anticipating that the self-serving Blackbeard would sacrifice his daughter, Jack lied about which chalice contained the tear to save Angelica's life and Blackbeard's soul, although they were not happy that Jack tricked them. Angelica's wounds are healed as the Fountain fatally consumes Blackbeard's body. Although Angelica claimed she loves Jack, he distrusts her intentions and strands her on a cay. Now wielding Blackbeard's magical sword, Barbossa captains the Queen Anne's Revenge and returns to piracy.
Jack finds Gibbs, who had used the compass to locate the Revenge. He reclaims the shrunken Black Pearl and the other conquered ships in bottles, carrying them in a gunny sack. The two leave, hoping to revert the Black Pearl to its original size.
In a post-credits scene, a voodoo doll of Jack crafted by Blackbeard washes ashore and is found by Angelica.