Орбита Земли(лат.путь)–путь, по которому движется Земля вокруг Солнца.

 

*Жер сілкіну- Жер асты дмпулері мен жерді ішкі кштеріні серінен оны белгілібір блігіні тербелісі. Жер сілкінуді туызатын дмпу орны жер сілкіну ошаы деп аталады.

Землетрясение-подземные толчки с колебательными движениями, возникшие при внезапных смещениях и разрывах в земной коре и мантии.Место, где происходит разрыв и смещение горных пород, называют очагом землетрясения.

*Жерсіндіру- сімдіктер мен жануарларды жаа климат жне баса тіршілік жадайына кндіктіру. Бл кбінесе трлі шаруашылы ажетіне байланысты жзеге асырылады.

Акклимитизация-направленное приспособление растении и животных к новым для них климатическим и другим условиям среды.Это производится в основном по нужде людей разного хозяства.

 

*Жер беті жыныстарыны аэрациясы – жер беті жыныстары мен ауаны тменгі абатындаы зат алмасуы.

Аэрация наземных пород-Обмен веществ между наземными породами и нижней части воздуха.

*Жергілікті тсірілім деп карта жне план жасау шін орындалатын жмыстар жиынтыы аталады. Тсірілім тек ана картаа тсірілетін аума бойынша дала жмыстарын жргізіп ана оймай, зертхана жадайында далалы лшеу нтижелерін ылыми деуді ажет етеді.

Местная съемка-совокупность работ, выполняемый для составления карт и план.Съемка не ограничивая полевые работы,связанные с картой, также производит разные измерении, научные переработки в лабораторных условиях.

*Жер бедеріні моделі - белгілі бір территорияны жер бедерін лде бір масштабпен жаыртып крсететін модель. Таулар мен стірттерді аны крсету шін детте едуір ірі вертикальды масштаб алынады.

Модель рельефа –Модель рельефа, изображающий определенным масштабом назначенной территории.Для показа четкости гор и плоскогории обычно берется крупный вертикальный масштаб.

*Жерді туліктік айналымы кезінде Жер з білігінен бір тулікте батыстан

шыыса айналып шыады. Жерді з осін бір рет айналып шыан уаыты тулік

деп аталады.

Суточное врашение Земли-вращение Земли вокруг своей оси с запада на восток.

Время, за которое Земля делает полный оборот вокруг своей оси, называется

суткой.

*Жер ойнауы - Жерді бетінен оны орталыына дейінгі тередік немесе жер ыртысыны пайдалы азбалар ндірілетін стігі абаты.

Недра –Глубина от поверхности земли до середины или же верхний слой земли, где добывают полезные ископаемые.

*Жон- тбесі жайпа, беткейлері тйетайлы, зынша келген, аласа ырат. Етегі айын шектелмей, маайындаы жазыа бірте-бірте ласып кетеді. Салыстырмалы биіктігі 200 метрден аспайды.

Увал-форма рельефа, представляюшая собой вытянутое в одном направлении поднятие с пологими округленными склонами, не имеющее ясно выраженного подножия и абсолютная высота не превыщающие 200м.

*Жылды орташа температура-р айды орташа температурасыны осындысы он екі айа блінеді.

Средне годовая температура-сумма средних месячных температур делят на двенадцать месяцев.

*Жыра- уаытша аын суыны жырыуынан пайда болатын жер бедеріні ойыс формасы. зындыы бірнеше км.-ден тередігі 10-15 метр, одан да тере болады.

Овраг-отрицательная форма рельефа, создаваемая временными и мелкими постоянными водотоками. Протяжение достигает нескольких километров, глубина до 10-15 метров и более.

*Жлдыздар. – жлдыздар р трлі келеді, себебі оларды даму стадиясы трліше жадайда тетіндіктен. Жлдызды химиялы рамы, температурасы, жарырауы, диаметрі, массасы, тыыздыы, озалысы оларды сулеленуіне арай аныталады.

Звезды-бывают разные, потому что стадия их развитии неодинаковые. Химический состав, температура, диаметр, масса, плотность и движение звезд отличается от их освещенности Солнцем.

*Жунгли (ндіше jangal- тоай)- бта жне биік шп сімдігі араласып сетін Индия жазытары,Гималай етектері, шырмауы ая аттап бастырмайтын алы орман.

Жунгли- сырые, низкорослые лесные заросли в заливных долинах Индии, главным образом у подошвы Гималаев, непроходимые от массы лиан и других цепких растении

 

*Жк айналымы- транспортты белгілібір уаытта жк тасу жніндегі жмыс клемі.

Грузооборот-Сумма грузовых перевозок, выполненных транспортом за определенный срок.

*Заказник- орытаыдай толы табиат комплексі емес, оны жеке компоненттері ана (жануарлар, сімдіктер, т.б.) оралатын территория. Ондаы біратар табиат ресурстарын шаруашылыа пайдалануа рсат етіледі.

Заказник — вид особо охраняемой территории, на которой существует менее строгий режим охраны природы, чем в заповеднике, и разрешены некоторые виды хозяйственной деятельности.

 

*Зенит(арабша змт-баыт)- жер бетіні кез келген нктесінде тран баылаушыны тас тбесіндегі нкте, тіп-тік жргізілген сызыты аспан кмбезіне тірелген жері.

Зенит(араб. направление)-наиболее высокая точка небесного свода над головой наблюдателя, вертикальная линия, продолженная от данного места вверх, направляется в зенит.

 

*Зоомасса - ауматы табиат кешендеріндегі жануарлар дниесінен тзілген масса.

Зоомасса –Масса,образованная животным миром, охватывающие природные территориальные комплексы.

*Зоогеографиялы карталар - жер шарында жануарларды таралу задылытарын крсететін карталар.

Зоогеографические карты-Карты, показывающие закономерностей распределении животных на земном шаре.

*Зоопланктон (гректі zoon - жануар жне plankton - кезеген деген сздерінен шыан) - су оймаларында тіршілік еткенімен, здігінен едуір ашыа озала алмайтын организмдер.

Зоопланктон(греч.животное)– Организмы, которые живут в водохранилищах, но свободно не могут перемещающаться далеко.

 

*Зоогеография(гр. Zoon-жануар)- жануарлар географиясы. Жануарларды жер бетіне таралу задылыын зерттейтін ылым.

Зоогеография-(гр. животное, земля)география животных. Наука, изучающая законы распределения животных на земном шаре.

*Зообентос- теіз бен тщы су оймаларыны тбінде мекендейтін жануарлар жиыны.

Зообентос-Совокупность животных, обитающие на дне морей и пресных водоемов.

*Зоохория- сімдіктерді жануарлар арылы таралуы.

Зоохория-распространение растении с помощью животных.

*Изонефалар- карта бетінде біркелкі блттылытарды осатын сызытар.

Изонефы-линии на карте, соединяющие одинаковые облачности.

*Изосейсталар- арнаулы географиялы карталарда кштері бірдей жер сілкіну орындарын осатын сызытар.

Изосейсты-линии на специальной географической карте, соединяющие, места землетрясении, с одинаковой силой

*Изотерма ( грек тілінде, isos – бірдей, therma – жылу деген маына береді) белгілібір уаытта картадаы ауа температурасы бірдей нктелерді осатын сызы. Изотерма (гр. равный, тепло)-линии на карте, соединяющие места с одинаковыми температурами воздуха за определенный период времени.

*Изобарлар(гректі isos – те ,бірдей жне baros – ауырлы деген сздерінен шыан) – атмосфералы ысымы бірдей болатын жерлерді осатын карта бетіндегі сызытар.

Изобары(гр.равный, тяжесть)–линии на картах, соединяющие места с одинаковым атмосферным давлением .

*Изогиета (гректі isos – те,бірдей жне hyetos – жабыр деген сздерінен шыан) – карта бетінде тулік,ай, жыл ішіндегі тсетін жауын шашын млшері бірдей нктелерді осатын сызы.

Изогиета(греч.одинаково, осадка)-линии на карте, соединяющая одинаковые точки количество осадков, выпавших в течение сутки, месяца и года.

 

*Изогалин сызыы -мхит суыны орташа тздылыы бірдей нктелерін осатын сызыты атайды.

Линия изогалин-линии, соединяющие точки, с одинаковой среднесоленности океанов.

 

*Индукциялы пеш-стінде мысты труба орамы орналасан, ыстыа тзімді тигель( ыдыс). Бл орам жоары жиілікте то ткізетін индикатор болып саналады.

Индукционная печь-представляет собой огнеупорный тигель, на поверхности которого расположена обмотка полых медных трубок.Эта обмотка является индуктором, и через нее пропускается ток высокой частоты.

*Инсоляция(латынны insolare – кн кзіне ою деген сзінен шыан) – жер бетіне тсетін кн жарыы, кн энергиясы. И. Кнні ккжиектен биіктігіне байланысты боландытан, оны шамасы тулік жне жыл бойы згеріп отырады.

Инсоляция(лат.ставить на солнце)-освещение Солнцем, так же количество солнечной энергии, доходящей до земной поверхности. Инсоляция изменяется в течение дня и года в зависимости от высоты Солнца над горизонтом.

 

Интрузивтік тау жыныстар - жерді тере кыртысында баяу суынудан пайда болан силикат рамды магмалы жыныстар.

Интрузивные горные породы-силикатосодержащие магматические вещества, образовавщиеся при застывании магмы в толще Земли.

 

Бірмагам. Кітабынан арау керек. Интрузия (лат. intrudo – итермелеп енгізу) – жер ыртысыны жоары зоналарында, тередікте пайда болан кеістіктерге, жер бетіне шыып лгірмеген магманы енуі.