Кристаллография –наука о кристаллах и кристаллическом состоянии вещества.В ее состав входит геометрия кристаллов, кристаллофизика, кристаллохимия и кристаллооптика.

*Кристалдар(гректі krystallos - тау хрусталі деген сзінен шыан) - табии пішіні кп ырлы атты денелер.

Кристаллы–(гр. Кристал-горный хрусталь ) природная форма многогранное твердое вещество.

Ксеротермикалы кезе-Европада 4500-2500 жыл брын ысты жне ра климат кезеі болан. Осы кезде орманды дала зоналары дала болып, шымтезектер рап, шлдерде бархандар алыптасан.

Ксеротермический период-период с сухим и теплым климатом, имел место в Европе 4500-2500 лет назад.В это время степи сильнее проникали в зону лесостепи высыхали торфяники, активно формировались барханы в пустынях.

Курил-Камчатка ойысы-зындыы 2000 км. жететін, Куриль-Камчатка доасын бойлай созылан Тыны мхиттаы тере сулы ойыс.

Курило-Камчатская впадина-глубоководная впадина в Тихом океане, вытянутая параллельно Курило-Камчатской дуге, длиной около 2000км.

 

Куриль аысы, немесе Оясио-Куриль аралдары бойымен отстіктегі Хонсю аралыны жаалауына дейін баратын суы аыс. Куриль аысыны температурасы Куросиво аысынан бірнеше градуса тмен.

Курильское течение, или Оясио,-холодное течение, идущее вдоль Курильских островов к югу до берегов о. Хонсю. Курильское течение на несколько градусов ниже температуры Куросиво.

Куросиво, немесе Жапония аысы,-Солтстік Экваториальды аыстан пайда болып, солтстіктегі Филиппин аралдарына брылатын, Тыны мхиттаы жылы аыс.

Куросиво, или Японское течение-теплое течение Тихого океана, образуется из Северного Экваториального течения, которая поварачивает к северу У Филиппинских островов.

*Кктайа –тссіз мз абаты. ыста жылымытан кейі суыты айта тсуінен жер бетіні мз болып атуы. Шаруашылы шін те зиянды. Жол атынасы иындайды, жайылымдаы мал

Гололедица-прозрачный ледяной налет, образующийся на почве и наземных предметах при быстрой смене морозной погоды резким потеплением п при последущем охлаждении.

*Кл –жер бетіндегі табии ойыстара жиналан су .Кл суды келіп йуы мен аып шыуына арай аынды жне аынсыз болып блінеді.

Озеро-замкнутые естественные впадины на поверхности суши, заполненные водой.По условиям притока и стока воды озеро делятся на сточные и бессточные.

 

*Ккжиек-(грек сзі,horisontos-шектеулі)- адам ашы алада транда аспан жер немесе су бетімен шектескендей болып крінетін сызы.Аспанмен жерді жанасан сызыы ккжиек сызыы деп аталады.

Горизонт-видимая часть поверхности на открытой месности в виде круга, на который, как нам кажется, опирается небесный свод.

 

Кз млшерлі тсірілім онша крделі емес, тез орындалатын тсірілім трі. Кз млшерлі тсірілімді барлы оушылармен бірге мектеп учаскесі маында, туристік жорытарда оай тсіруге болады. Бл тсірілімге ажетті ралдара компас орнатылан планшет, сызыш, лшеуіш жне арындаш ажет.

Глазомерная съемка-

???Кпжылды сімдіктер - ніп су кезеі екі жыл жне одан да за мерзімге созылатын сімдіктер. Кейбір сімдіктерді жапыратары жыл бойы тспейді. Барлы ааштар, шптерді кпшілігі К. . ге жатады.

Многолетние растении –растении, период развития достигшего два года и более.К ним относятся деревья и большинство трав.Листья некоторых круглый год не выпадает.

 

*Кпжылды то –жыл бойы температурасы тмен болатын жерді жоары абаты. Кейде алыдыы бірнеше жздеген метрге жетеді.

Многолетняя мерзлота – поверхностный слой земной коры, имеющий круглогодичные отрицательные температуры.Иногда толщина достигает несколько ста метров.

???Клді морфометриялы сипаттамалары- млшерін, формасын жне клемін: зындыын, енін, жаалы сызытарыны зындыын, ауданын, тередігін сипаттайтын абсолюттік жне салыстырмалы шамаларды райды.

Морфометрическое описание озер-описание озер, как форму, объем, длину, ширину, длину береговых линии, глубину, площадь, абсолютные и сравнительные величины озер.

 

???Ксерофитті сімдіктер(гректі xeros – ра жне phyton - сімдік деген сздерінен шыан) – рашылыа тзімді, ылал балансы кем жерлерге сетін сімдік.

Ксерофитные растении( греч.сухость, растение)-растении засухоустойчивые, растущие в местах, где меньше влажного баланса.

Кздік даылдар – бір жылдыкзде себіліп, ар астында ыстап шыатын даылдар. Кздік даылдар кктемде ылалды пайдаланып тез аулап седі.

Озимые культуры-однолетние сельскохозяйственные растения, требующие осеннего посева для полного развития в следующем году.Развиваясь раньше яровых, они полнее используют весенние запасы влаги в почве.

 

*Клгін топыра –оыржай белдеудегі орман зонасыны негізгі топыра типі.Тсетін жауын-шашын буланудан арты жадайда топыраты жоары горизонтынан минералды жне органикалы заттар тмен арай шайылып кетеді.

Почва подзолистая-почвы, распростаненные в зоне лесов умеренного пояса, в условиях умеренно холодного климата.Они сильно промываются, так как осадки преобладают над испарением, легкорастворимые вещества выносится из верхних слоев почвы и накапливается в нижних.

??? Кміс- а тсті, жылтыр металл, тотыпайды ,оай нделеді,электр ткізгіш. Теге,зергерлік бйымдар,ыдыс жасауа,электр техникасында,медицинада олданылады.Сом жне осылыстар трінде кездеседі.

Серебро-металл, белого цвета, нержавеющий, блестящий, электропроводимый и легко обрабатывающиеся. Применяется в медицине, электротехнике, для приготовления посуд, бужетерии и монет.

* Кн — жерге жаын жлдыз, кн жйесіндегі газ тріздес лкен, кн жйесіндегі орталы дене.

Солнце-ближайшая к Земле звезда, занимающая центральное положение в солнечной системе, представляет собой огромный газообразный шар.

 

*Кн радиациясы –(лат.radiare – суле шыару ) – Кн сулесінен таралатын жары пен жылу. Кн радияциясы – Жердегі барлы былысты негізгі энергия кзі.

Солнечная радиация(лат.-излучение)-излучение Солнцем тепла и света.Солнечная радиация-основной вид энергии для всех процессов на Земле.

*Кн жйесі – Кн мен оны тнірегенде айналып жретін планеталар, серіктерімен оса (Меркурий, Венера, Жер, Марс, Юпитер, Сатурн, Уран, Нептун, Плутон) , кометалар жне метеорларды жиынтыы.

Солнечная система-Солнце, вокруг которого движутся 9 больших планет(Меркурий, Венера, Земля, Марс, Юпитер, Сатурн, Уран, Нептун, Плутон), с их спутниками, кометой и совокупности метеор, к которой принадлежит Земле.

*Курвиметр- географиялы карталар мен пландардаы ысы сызытарды зындыын лшейтін аспап.

Курвиметр-прибор, измеряемый длины косой линии планов и географических карт.

*Курск магниттік аномалиясы- жер ыртысында , рамында магниті бар темір рудасыны е кшті тарап, аныталан жері. Курск облысындаы Курск магнит аномалиясы.

Курская магнитная аномалия-местное отклонения элементов земного магнетизма, обусловленное залежами в земной коре больших масс железных руд, преимущественно магнитного железняка.Напр. Курская магнитная аномалия, Курской области.

абаттану- шгінді жыныстар абаттарыны кезектесе орналасуы.

Напластование –

*алпына келетін энергоресурстар – белгілі бір уаытта алпына келетін зен, жел, толысу, кн энергиялары.

Возобновимые энергоресурсы-энергоресурсы, как, речные, ветряные, приливные, солнечные энергии, возобновимые в определенные время,

 

*алпына келмейтін энергоресурстар – отын ресурстары (ааш, атомды- уран, торий, плутониден басалары).

Невозобновимые энергоресурсы-энергоресурсы, как топливные ( кроме дерево, атомный-уран, торий, плутони), невозобновимые в определенные время

 

*ара металлургия –шойын, болат, прокат, ферроорытпа т.б. ара металл ндіретін нерксіп саласы.

Черная металлургия-отрасль промышленности, занимающаяся производством чугуна, стали, ферросплавов, проката и некоторых изделий.

 

*алан– платформаны кристалды тау жыныстарынан тратын фундаментіні шгінді жыныстар абатынан жалааштанып, фундаментіні ке клемде ктеріліп шыып жатан жері. Бан Балты,Украин, Анабар аландары мысал бола алады.

Щит- участки, на которых платформенный чехол отсутствует и складчатый фундамент выходит на обширных пространствах на поверхность, называется щитами. Например, Балтийский,Украинский, Анабарский щит.

*азіргі электронды карталар – Геогапаратты жйе технологиясы базасында жасалынатын ірі масштабты, жалпы географиялы,таырыпты жне арнаулы карталар трінде жинаталады .

Нынешние электронные карты- крупномасштабные, общегеографические, тематические и специальные карты, приготовленные на базе геоинформационной системе

айта жерсіндіру – брын жайлаан, біра кейіннен адамны шаруашылы рекетіне байланысты рып кеткен жеріне жануарларды жеке трлерін айтадан алып барып,йрету.

Повторная акклимитизация-

айыр- зен, кл, теіздегі кеме жрісіне ауіпті таяз жер. м, малта тас жне са абыршатарды жиналуынан пайда болады.

Мель –

 

*ар кшкіні (латынны labnia - сырыма деген сзінен шыан) - тау шыынан немесе тік беткейден сырып лайтын ар массасы. . к. едуір зиян келтіруі ммкін.

Лавина, снежный обвал- масса снега, низвергающиеся с горных вершин или с крутых склонов.Лавина проиводит сильные разрушения.

*азаншыр - жер бетіні ойыс жері. Жан-жаы кбіне тйы болып келеді. Пайда боуына арай тектоникалы, жанартаулы, органогендік, мздыты, антропогендік . болады.

Котловина –углубление поверхности Земли, не имеющими вида долины.Котловины по происхождению могут быть тектонические, вулканические, антропогенное, ледниковые, эоловые.

*Креолдар-Латын Америкасына кшіп келген испан, португал рпатары(колонизаторлар).

Креолы-потомки испанских и португальских переселенцев ( колонизаторов) в Латинской Америке.

ала агромерациясы (лат. agglomerare – осып алу жинау) – экономикалы жне мдини байланыстарды, сонымен бірге, урбандалуды серімен алалы елді мекендерді топтасуы.

Городская агломерация-

???ар жиегі-таудаы ар жыл бойы ерімейтін биіктікті белгілейтін сызы. Онан тмен жауан ар тгелдей еріп кетеді, ал жоарыда арды жауатын млшері еритін млшерінен арты болады да, жинаталып, мздыа айналады.

Снеговая линия-линия вечных снегов, граница в горах, выше которой снег не стаивает в течение всего года.Выше снеговой линии снег всегда больше выпадает, и преращается в лед.

ара йын -воронка немесе баана тріздес ауаны тез озалуы. Биіктігі 1-1,5 км-ге, диаметрі 300 м-ге, жылдамдыы секундына 5-20 м-ге дейін жетеді. Ааштарды, йлерді, кпірлерді иратып, лкен зиян келтіреді.

Черные бури-

???ар тотату- ыста тскен арды жел айдап, алып кетпеуі шін жне егістікке біркелкі жатуы шін жргізілетін агротехникалы шара.

Снегозадержание-агротехническая работы, проводимые как снегозадержания, для земельной площади под возделывания сельскохозяйственной растении.

*ара топыра-жоары гумус гаризонты ылал кйінде шымай ара, ара тсті болып келетін, те нарлы топыра. .т. орманды дала мен дала зонасында таран.

Черноземные почвы-плодородные почвы, верхний гумусный слой которых темно-серого цвета, почти черного цвета, зернисто-комковатой структуры.Ч.п. распространены в зоне степи и лесостепи.

*атпарлы таулар- тау жынастары арпарлана мыжылып, маайындаы жерлерден вертикальды озалыс кезінде ктеріліп алатын таулар.

Складчатые горы-горы, в которых пласты горных пород смяты в складки и в результате вертикальных движении земной коры подняты над окружающей местностью.

атпарлы-жапарлы таулар- геосинклинальды орнында пайда болан атпарлар келесі тектоникалы озалыстарды ысымынан ірі жарытар мен жеке шоалдара блшектеніп, р трлі биіктікке ыысуыны нтижесінде пайда болан таулар.

Складчато-глыбовые горы-

???ашыты лшеуіш - арнайы лшеу жмыстарын жргізбей-а баылаушыдан жырата тран объектіге дейінгі ашытыты анытауа арналан аспап. Акустикалы, оптикалы . . болады.

Дальномер – специальный прибор, определяющий дальное растояние объекта не приводя измерении на месте . Дальномер бывает акустический и оптический.

*иыршы-диаметрі 1-10 мм жмырланан кесектерден тратын ірі тйіршікті шгінді тау жынысы.негізінен жерден атылап шыан гранит, порфир, т.б. Баалы рылыс материалы.

Дресва-рыхлая масса,диаметром 1-10мм. состоящая из обломков разрушенных горных пород, главным образом изверженных гранита, порфира и др.Считается ценным стройматериалом.

ойнау-теіз толынымен желден аа беріс, рлыа сына кіріп жатан шаын шыана. Порт шін те олайлы.

Недра-

*ойтастар- мздытарды жне тасын су рекеті серінен пайда болан тау жыныстарыны сынытары. за домалаудан жмыр пішінді болады. Диаметрі см-ден м-ге дейін жетеді.

Валуны –обломки горных пород слегка округленной формы.Такую форму валуны приобретают в результате трения при переносе их ледниками и текучими водами на дальние расстояния.Диаметр достигает от см.-ра до метра.

олат - ежелгі эрозиялы ойыс, беткейі жаты, тередігі бірнеше метрге, ені ондаан, жздеген метрге дейін жететін, бір баытта тмендей беретін зек. Су эрозиясы нтижесінде пайда болады.

Ложбина –

Клтабандап суару- жерді жергілікті аын (еріген ар, тасын) сумен кктемде клкіте бір рет суару. Ол шін бгеттер мен жалдар жасайды.

Лиманное орошение –

иыршы мз ( нем. «ескі» деген сзінен) –ірі тыыздалан мз. Ол таулы полярлы айматарда, ар сызыынан жоары орналасады.

Фирн-(нем. старый)-крупнозернистый уплотненный лед.Фирн образуется в горных областях, расположенных выше снеговой границы, и в полярных странах.

*ойнау- йыннан саталан, мхит, теіз бен клді шаын шыанаы.ойнау кбінесе тере болып келетіндіктен кемежай ретінде пайдаланылады.

Бухта-небольшой залив океана, моря и озера, защищенный от бурь и волнений. Бухты часто бывают глубокие и используются для устройства портов и стоянки судов.

*оыр кмір- азба оыр кмір,рамында 55-78% кміртегі бар. ызуы жнінен тас мір мен шымтезекті аралыында. Клі кп, кейде 40% дейін барады.

Бурый уголь-ископаемый бурый уголь, содержит от 55-78% углерода. Залегает пластами среди осадочных пород. По созреваемости бурый уголь является между каменным углем и торфом.Золы много, до 40%-тов.

*оыржай климат- оыржай белдеу климатында кн ешашан зенитте болмайды жне айын жыл мезгілдері болады.