Фитоценоздаы сімдіктерді бір-біріне сер ету жолдары 2 страница

АШ-та екі негізгі геоботаникалы мектеп бар:

1. Американды градиенттік анализ жне сімдіктер ординациясыны мектебі /немесе Кертис-Виттекер мектебі/. Бл мектепті дние жзілік геоботаникаа сері бірте-бірте лайып келе жатыр. Бл мектепті жмыстары теориялы негіздері, дістері европа елдерінде экологияда жне геоботаникада олданылып жр.

2. сімдіктерді картаа тсіруді Американды мектебі /немесе А.В. Кюхлер мектебі/ геоботаникалы картаа тсіруді зіндік соны дістерімен теориясын дайындап шыарды. Европа елдеріндегі е ыпалы кшті ол флора-экологиялы мектеп немесе сигматизм мектебі /И. Браун-Бланке жне Р. Тюксе/.

Бл мектепті ыпалы азіргі кезде АШ-а, Жапонияа бізді ТМД-да жне баса елдерде тарап жатыр. Жоарыда аталан мектептен баса Европа елдеріндегі мына тмендегі крсетілген мектептерді атап кетуге болады:

1. Экологиялы топтарды зерттеу мектебі /немесе Х. Элленберг мектебі/. Бл мектепті идеялары, дістері ФРГ-да Швейцарияда жне Австрияда одан рі дамып жетілуде.

2. Англиядаы санды геоботаника мектебі /П. Грейг-Смитті жмыстары/. Бл мектеп сімдіктерге санды анализ жасауды ммкіншіліктерін арттырып кп жадай жасады.

3. Франциядаы сімдіктерді картаа тсіру мектебі /немесе П. Госсен мектебі. Бл мектеп ТМД-ы В.П. Сочава жне АШ-ы А. Кюхлер мектептерімен бірге геоботаникалы картаа тсіруді рі дамуына дние жзі масштабында сер етіп отыр.

Жер бетіндегі мірді кзі, айнар блаы кн болып саналады. Оны энергиясы жасыл сімдіктерде жиналады. Ал жасыл сімдіктер оттегіні, таматы, киімні таы баса кптеген нрселерді кзі болып табылады. Сондытан жасыл сімдіктерсіз бізді мір сруіміз ммкін емес. Ал сімдіктер табиатта жекелеп спей бір-бірімен ртрлі дрежеде крделі байланысып ауым рады. Орман, батпа, егіс даласы, парк - бларды барлыы сімдіктер ауымы, немесе фитоценоз /грек. phyton - сімдік, koinos - жалпы/ деп аталады, оларды райсысыны рылысында здеріне тн ерекшеліктері бар. сімдіктер ауымдарыны рылу задылытарын білу - оларды орауды, німділігін арттыруды жне ылыми трде дрыс пайдалануды негізі болып табылады. Аашты кесіп алан жерлерде орманды алпына келтіру, ратылан шабындытаы шптерді рамыны згеруі, егіс даласындаы арамшптермен кресуді нтижелі тсілдерін табу, отырызылан ааш пен егілген шптесін сімдіктерді німділіктерін арттыру жмыстары сімдіктер ауымыны, тіршілік /мір/ задылытарын білмей орындалуы ммкін емес. сімдік ауымыны тіршілік задылытарын арнайы ылым фитоценология /фитоценоз жне гректі logos - ілім/ зерттейді. Геоботаника сімдіктер жабыны туралы ілім, ал сімдіктер жабыны фитоценоздардан трады. Сондытан А.П. Шенников /1964/ “Геоботаника” жне “Фитоценология” терминдерін синонимдер деп арайды.

Сонымен, фитоценология – фитоценоздар туралы ылым. Сондытан алдымен осы фитоценоз дегеніміз не? – деген сраа жауап беруіміз керек. дебиетте фитоценозды кптеген анытамалары бар. Біра оны барлыын бл жерде келтіріп жатуды ажеті жо.

В.Н. Сукачев /1935/ фитоценозды бір-бірімен жне ортамен /организмді оршаан топыра, ауа, жары, температура таы с.с./ рекеттесетін сімдіктер жиынтыы деп тсіндіреді. Демек, В.Н. Сукачевті тсінігі бойынша фитоценоздарды негізгі белгілері ол: 1. сімдіктерді бір-бірімен рекеттесуі; 2. сімдіктермен орта арасындаы рекеттесуді болуы.

Б.А. Быков /1978/ фитоценоза мынандай анытама береді: «Фитоценоз - бл здері жасаан ортаны жадайында траты, зін-зі жнге салатын организмдерді бірлесіп мір сру формасы». ысаша айтанда, организмдерді траты бірлесіп мір сру формасы.

Б.М. Миркинні /1986/ тсінігі бойынша, фитоценоз - ортаны жадайына атынасы састыына байланысты автотрофты сімдіктерді популяциясыны жиынтыы. Фитоценозды не екенін тсіну шін бір белгілі фитоценозды алып, онымен толы танысып крейік. Егер, біз, Тянь-Шань тауыны е солтстік жотасы болып саналатын Іле Алатауындаы Тянь-Шань шыршасы немесе Шренк шыршасы /Picea schrenkiana Fich et Mey/ орманына барса, онда мкті шыршалар фитоценозыны тамаша лгісін круге болады /Быков, 1978/.

Бл орманда шыршадан баса ааштардан Тянь-шань шетенін /Sorbus tianschanica Rupr/ Тянь-Шань айыын /Betula tianschanica Rupr/ кдімгі мойылды /Padus avium Mill/ кездестіреміз. Сол сияты бл жерде бталарды жиі крмейміз. р жерде Янчевский араатыны /Ribes janezewskii Pojark/ Альберт раушаныны /Rosa alberti Regel/, араат жемісті ырайды /Cotoneaster melanocarpus Fisch blytt/ бталары кзге тседі. Ал орманны жарыыра жерлерінде жне етектерінде /шеттерінде/ ааштарды немесе бталарды бойымен жоары арай рмелей скен Сібір немесе Тянь-Шань шырмауытары /Atragene sibirica Z., A. tianshanica/ сияты орман лианаларыны бары байалды. Ая астында мктерден /Hyphum revolutum, Hylocomium proliferum/ пайда болан кілем жатанын креміз. Ол кілемге Пельтигера /Peltigera canina/ ынасыны ірі талломдары да осылан. Мктер кілемінен аздап ана жоары ктерілген альпілік арктоус /Arctous alpina Z. Niedenzu, іріглді дарагл Moneses uniflora Z.A. Yzay/ орташа алмртшп /Pyrola medias, жатаан Гудиера /Goodyera repens/ сияты шптесін сімдіктерді круге болады. Бл сімдіктерді кбісіні тамырсабатары /корневище/ мктерге оса ріліп кеткен. р жерде мктер кілемімен байланысы жо ккшіл цицербита /Сicerbita azuzea Ledeb Beauv./ Альпілік сныть /Aegopodium alpestre Ledeb/ сияты едуір биік ркенді, жары сйгіш шптер ярусына жататын біраз сімдіктер кзге тседі. Сонымен атар бл жерде орман оырбасын /Poa nemoralis L./ Кавказ иялеін /Сarex caucasica Stev/ орман брпісін /Aconitum nemorum M. Pop, лепсі астрагалын /Astraglus lepsensis Bunge/ аглді азтаматы /Geranium albiflorum Ledeb/ кгірт тминді /Carum atrosanguineum/ шоыр оырауглді /Campanula glomerata L./ жне басаларды атауа болады.

Ескі ааштарды лап аударылуынан бзылан жерлерден шайурай /Chamrion angustifolium (Z) Holub/ топтарын креміз.

Шырша кронасыны астында, шіри бастаан тсеніш абаттары бар жерлерде тссіз, хлорофиллдері жо сапрофиттерді /трехнадрезный ладьяк - Corallazhiza Trifida/. Обыкновенный подьельник /Hypopitus monatopa Crantz/ круге болады. Сонымен, біз араан фитоценоза белгілі бір структура жне флоралы рамыны тн екендігін байаймыз. сімдіктер арасында гетеротрофты оректенетін екі трлі /ладьян жне подьельник/ кездесетіндігі жоарыда айтылды. Олара кшті дамыан кейбір саыраулатарды /Penicillium - туысыны/ жіпшелерін осуа болады. Бл орманда егер, біз, біраз уаыт тыныш трса, онда тиін /белка/ жне тоылда /дятел/ бар екендігін креміз. Тиін жне тоылда шыршаны тымы мен шетен аашыны жемістеріні негізгі оректенушілері. Сонымен бірге, тоылда - те пайдалы с. Ол кптеген шыршаны абыы мен срегін блдіретін насекомдармен оректенеді. Егер де шыршаа зер салып дрыстап араса, онда паразитті насекомдар баса паразитті саыраулатарды /Fomitopsis annosa - трутовик ааш саыраулаы; Cyrisomyla deformans – шырша ыландарына ауру жызады; Phragmotrichum chaifletii – шырша брлеріне ауру жызады/ байауа болады.

Шыршалы орманны топыраын арайтын болса, онда кптеген жндіктер бар. Мысалы, ртрлі оыздарды, буынаятыларды личинкаларымен лкен особьтарын, рттарын, арапайымдыларды круге болады. Олар саыраулатар, актиномицеттер жне бактериялар топыратаы органикалы заттармен оректене отырып, оны пайда болуына жне зат айналуда лкен рл атарады. Бл жерде шыршаны тамырларымен саыраулатардан пайда болатын «микоризаны» да байауа болады. Сонымен, мкті шырша фитоценозында сімдіктерден баса ртрлі жндіктерді, жануарларды жне микроорганизмдерді бар екендігін айтып ана оймай, оректенуі жаынан оларды кбісі бір-бірімен тыыз байланысты екенін естен шыармаан жн. Егер біз жазды ысты кезінде шырша орманына кірсек, онда оны зіне тн араылау, ылалдау жне салындау фитоклиматы бар екендігіне кз жеткізуге болады. Бл ерекше ішкі фитоклимат немесе фитоценотикалы орта осы ауымдаы организмдерді кп жыл бойы бірге мір сруі нтижесінде рылан. Барлы ценобионттар /фитоценозды мекендейтін особьтар/ осы фитоценотикалы ортаа бейімделген жне ол ортамен тыыз байланысты. Біра орман сырты оршаан ортадан блектенбеген. йткені ол фитоценоза керек кн сулесі мен атмосфера ылалынсыз мір сре алмайды. Демек, фитоценозды “ашы жйе” деп санауымыз керек. Сонымен фитоценоз немесе сімдіктер ауымы дегеніміз - біршама біркелкі учаскедегі белгілі бір флоралы рамы бар, ортамен жне зара белгілі арым-атынасы бар сімдіктер тобы. Оларды здеріне тн рылысы бар жне срыптау нтижесінде бір-бірімен жне баса организмдермен бірге белгілі бір жадайда мір сре алатын трлерден рылады. Фитоценоз ашы жйе, ол зінен жоары реттегі жйелерге оны бір тармаы есебінде атыса алады. Фитоценоз зооценоз жне микробиоценозбен бірге биоценоз рады. Биоценоз /грек. био - мір, койнос – жалпы/ дегеніміз тіршілік жадайлары азды-кпті біркелкі болып келетін учаскеде мекендейтін жануарлар, сімдіктер, микроорганизмдер бірлестігі. “Биоценоз” термині 1877 жылы Кильск университетіні профессоры К. Мебиусты жмысында бірінші рет олданылды /Федоров, Остроумов, 1984/.

Биоценоз абиотикалы немесе сырты ортадаы бейорганикалы компоненттермен /жер бедері, температура, ылалдылы, атмосфералы, ауа ысымы, топыраты физико-химиялы рамы жне т.б./ бірге биогеоценоз рады. Бейорганикалы немесе лі компоненттерді бір сзбен экотоп деп те атауа болады. Биогеоценоз /грек. био - мір, гео - жер жне ценоз – жалпы/ дегеніміз - зат алмасуы жне энергия алмасуы негізінде тірі организмдер мен лі компоненттерді біріктіретін крделі табии жйе.

Биогеоценоз туралы тсінікті ылыма енгізген В.Н. Сукачев /1940/. Биогеоценоз экотоптан жне биоценоздан трады /2 сурет/. Экотопты зі климатопа /аэротоп/ жне эдафотопа /жерді атты абыындаы жадай/ блінеді. Биоценоз жоарыда айтыландай фитоценоздардан, зооценоздардан жне микробиоценоздан трады. Биогеоценозды шекарасы фитоценозды шекарасымен аныталады. Биоценозда организмдерді арасындаы рекеттестік сімдіктерді, жануарларды, микроорганизмдерді дегейінде емес, особь немесе трлер популяциясы дегейінде болады.

 

2 сурет Биогеоценозды компоненттеріні рекеттестіктеріні лгісі (Работнов, 1983)

 

Одан баса, таы бір ерекше айта кететін жадай ол - биоценоздар оректену тсіліне арай организмдерді автотрофты жне гетеротрофты екі тобынан тратындыы. Автотрофтылар деп оршаан ортадаы бейорганикалы заттардан фотосинтез немесе хемосинтез процесі кезінде органикалы зат тзетін организмдерді айтады. Егер де автотрофты организмдер органикалы зат тзу шін кн сулесіні энергиясын пайдаланатын болса - фототрофты, ал химиялы реакциядан босаан энергияны пайдаланатын болса - хемотрофты организмдер деп аталады. Фототрофты организмдерге - жер бетіндегі жасыл сімдіктер, балдырлар, ал хемотрофтылара - кейбір бактериялар жатады.

Гетеротрофтылара дайын органикалы заттармен оректенетін организмдер, паразиттік жолмен тіршілік ететін крделі сімдіктер, саыраулатар, кптеген микроорганизмдер, бкіл жануарлар мен адамдар жатады. Гетеротрофты организмдер автотрофтылардан тек ана органикалы зат алып оймай, сонымен атар мір срулеріне те ажетті азот жне кл элементтерін де /фосфор, кремний, калий, кальций, ккірт, магний, темір, натрий, хлор, аммоний/ алады. Сондытан, гетеротрофты организмдер автотрофты организмдерсіз мір сре алмайды. Автотрофты организмдер де гетеротрофтыларсыз за мір сре алмайды. йткені кейбір гетеротрофты организмдерді /мысалы сапротрофтылар/ тіршілік рекеті нтижесінде органикалы заттарды кмірышыл газын, су, минералды тздар, жне т.б. заттар тзе отырып ыдырайтынын байауа болады. Демек, гетеротрофты организмдер автотрофты организмдерді ажетті оректік минералды заттармен амтамасыз етеді. Кейбір биологтар организмдерді сімдіктер жне жануарлар дниесі деп екі топа бледі, басалары шке бледі /протисталар, сімдіктер, жануарлар/. Соы жылдары кейбір алымдар /Тахтаджян ,1973/ организмдерді трт /прокариоттар, саыраулатар, сімдіктер, жануарлар/ ал басалары /Whittaker, 1969/ тіпті бес /прокариоттар, протисталар, саыраулатар, сімдіктер, жануарлар / дниеге /патшалыа/ блгенді дрыс деп есептеп, оны масата сйкестігі длелденуде. Біра осы уаыта дейін бл мселе жнінде биологтар арасында бірлік жо. Сондытан биоценозды компоненті болып саналатын организмдерді функционалды ерекшеліктеріне байланысты екі негізгі топа /автотрофты жне гетеротрофты/ блген біздіше дрыс сияты. Жер бетіндегі биогеоценозды компоненттері арасындаы зара байланысыны лгісі 3-ші суретте крсетілген. Топыраты эдафатопты рамды блігі деп арауа болмайды, керісінше эдафотопты топыраты рамды блігі деп санаан дрыс /Работнов, 1978/. ылыми дебиетте маынасы жаынан биогеоценоза жаын кейбір ымдар бар. Оларды ішінен экосистеманы атап ткен жн.

Экосистема /гректі oikos - й, орын жне система - жйе/ - тірі организмдерді бірлестігінен жне оларды тіршілік ортасынан тратын функционалды жйе. Бір фитоценоз ішінде /шекарасында/ экосистемамен биогеоценоз бір-бірімен дл келеді. Фитоценозды шекарасынан жоары не тмен болса, онда биогеоценоз жне экосистема бір-біріне дл келмейді.

 

 

 

3 сурет Жер бетіндегі биогеоценозды компоненттері арасындаы зара байланысыны жобасы (Работнов, 1978)

 

Практика жзінде экосистема термині масштабы жаынан те кішкентай мысалы, аквариум, немесе космос кораблі жне лкен /мысалы Каспий теізі/ обьектілерге атысты олданыла береді. Экосистема терминіні авторы аылшын экологы А. Тэнсли /1935/.

Барлы экосистемаларды ш топа блуга болады:

1. блектенген жйелер оршаан ортамен энергия да, материя да алмастырмайды /жасанды экспериментальды экосистемалар/;

2. жабы жйелер, оршаан ортамен тек энергия алмастырады /мысалы, космос корабльдері жне станциялар экосистемасы/;

3. ашы экосистемалар оршаан ортамен энергия жне зат алмастырады. Ашы экосистемалар классификациясы толы жасалып бітті деп айтуа лі ерте. Б.А. Быковты /1988/ пікірі бойынша ашы экосистемаларды е басты элементі биотаны автотрофты блігі болып табылады, сондытан экосистемалар классификациясын сімдіктер классификациясын негізге алып жасау керек.

 

Тарауды ысаша мазмны

 

Геоботаника пніні масаты - сімдік ауымдарыны рылысын, оларды табиат жне адам рекеттеріне байланысты факторларды серінен кеістіктегі згеруін зерттеу.

Фитоценоздар жне олардан рылан сімдік топтары «флора» жне «сімдіктер» ымдарын ажырата білу керек. Флора дегеніміз – сімдік трлеріні жиынтыы. Флораны негізгі белгісі оны трлік рамы. сімдіктер немесе сімдіктер жабыны дегеніміз – орман, дала, шл, тундра сияты жерлерде алыптасан ртрлі сімдік ауымдарыны жиынтыы.

Геоботаниканы пайда болан кезінен бастап осы кнге дейінгі дамуын 6 кезеге блуге болады:

1) дайынды кезеі (XVI-XIX басына дейін)

2) алыптасу кезеі (XIX асырды амтиды)

3) пісіп-жетілу кезеі (XIX асырды соынан XX асырды 20 жылдарына дейін)

4) сімдіктер ауымын белсенді ке жне тере зерттеу кезеі 1920-1940 жылдар арасы

5) айта баалау жне жаа дістерді енгізу кезеі (1940-1950)

6) осы заманы синтездік кезе (1960 жылдан осы уаыта дейін)

Бізді ТМД елдерінде негізгі 3 геоботаникалы ылыми мектептер бар:

1) Биогеоценотикалы мектеп (академик В.Н. Сукачевті мектебі).

2) Ландшафты – филоценотикалы мектеп (немесе академик В.В. Сочаваны мектебі).

3) Экологиялы ординация мектебі (немесе Л.Г. Раменский мектебі).

Жоарыда айтылан 3 негізгі геоботаникалы мектептерден баса ТМД елдерінде зіні ыпалын жоалтпаан ртрлі ылыми дстрлер немесе баыттар бар. Санкт-Петербургтаы картография (С.А. Грибов, Т.И. Исаченко, З.В. Карамышева жне т.б.), Санкт-Петербугтаы санды (В.И. Василевич, В.С. Ипатов жне т.б.), Башкариядаы доминантты-детерминантты жне санды (Б.М. Миркин жне т.б.), Эстониядаы структуралы-аналитикалы (Т. Липма, В.В. Мазинг, Х.Х. Трасс жне т.б.), азастандаы Б.А. Быков жне т.б. мектебі.

АШ-та 2 негізгі геоботаникалы мектеп бар:

1) Градиенттік анализ жне сімдіктер ординациясыны мектебі (немесе Кертис-Виттекер мектебі)

2) сімдіктерді картаа тсіру мектебі (немесе А.В. Кюхлер мектебі).

Европа елдерінде мына мектептерді атап крсетуге болады:

1. Экологиялы топтарды зерттеу мектебі (немесе Х. Элленберг мектебі). Бл мектепті идеялары, дістері Германияда, Швейцарияда жне Австрияда одан рі дамып жетілуде.

2. Англиядаы санды геоботаника мектебі (П. Гренг-Смитті жмыстары). Бл мектеп сімдіктерге санды анализ жасауды ммкіншіліктерін арттырып ке жадай жасады.

3. Франциядаы сімдіктерді картаа тсіру мектебі (П. Гюссен мектебі).

Пысытау сратары

 

1. Геоботаника пніні масаты жне ылымдар жйесіндегі орны, зерттеу объектілері

2. «Флора» жне «сімдіктер» ымдары туралы тсінік

3. Геоботаниканы дамуыны негізгі кезедері

4. Геоботаникалы негізгі ылыми мектептер, дстрлер жне баыттар

5. Фитоценоз, биоценоз, биогеоценоз жне экожйе туралы тсініктер

 

 

1.ФИТОЦЕНОЗДАРДЫ АЛЫПТАСУЫ ЖНЕ ОНЫ КОМПОНЕНТТЕРІНІ АРЫМ-АТЫНАСЫ

Фитоценоздарды алыптасуы туралы ымды филогенетикалы жне онтогентикалы трыдан арауа болады. Егер де азіргі кездегі бар, наты фитоценоздарды жаа субстраттарда пайда болып алыптасу процесін арастыратын болса, онда, ол онтогенетикалы трыдан арау болып табылады. Субстраттар бірінші жне екінші болып блінеді. Біріншіге брын еш уаытта сімдіктер болмаан /мысалы тасты шгінділер, зен бойындаы м йінділері/, ал екіншіге - сімдіктері ортаны кшті серінен /жырту, рт, т.б. себептер/ жойылып кеткен субстраттар жатады.

Екінші субстраттарда кейде жойылан фитоценозды вегетативтік мшелеріні алдытары жне тымдары саталуы ммкін, ал бірінші де сімдікті бастамасы тек айналадаы фитоценоздан келіп тседі. Олардан сімдік тымдары су, жел, жануарлар жне адам арылы жеткізіледі. Субстратты шп басу процесі биосфера мірі задылытарыны бейнесі болып табылады. Фитоценозды алыптасу жылдамдыы субстратты жадайына жне оршаан кеістіктен сімдік бастамаларыны келіп тсу ммкіншіліктеріне байланысты. Фитоценозды алыптасу задылытарын бейнелейтін ылыми дебиетте ке тараан екі лгіге тоталуа болады. Ол лгілерді авторлары орыс геоботанигі А.П. Шенников /1964/, АШ алымы Клементес.

А.П. Шенников /1964/ фитоценозды алыптасу процесін ш сатыа бледі:

1. Пионерлік топталушылы.

Крші сімдіктер арасында бір-біріне елеулі сер ету байалмайды. Бірінші субстратты шп басу процесі, ол жерде алашы жекеленген сімдіктерді – пионерлікті пайда болуынан басталады. сімдіктерді андай трлеріні пайда болуы кп себептерге байланысты: біріншіден экотопа /климата, субстратты асиетіне/; екіншіден экотопты оршаан учаскелерді флорасына /олардан жел, су, жануарлар жне адам арылы тымдар, споралар жне баса да сімдік бастамалары келіп тседі/; шіншіден оршаан учаскелерді флорасыны тарихына /егер брын мдени сімдіктер егілген учаскелер болса, онда, арамшптер топырата здеріні тымын алдырып кетуі ммкін/. ртрлі географиялы жадайларда климатты ерекшеліктері жне субстратты асиеті пионерлік флораны рамына з серін тигізеді /мысалы солтстікке араанда отстік айматарында пионерлік флора рамы те бай болады/. Субстрата кптеген сімдік трлеріні бастамалары келіп тседі. Біра, оны барлыы бірдей ніп, се бермейді. йткені субстратты экологиялы жадайы іріктеу жмысын жргізеді. Сол экотопты іріктеуінен ткендері ана тірі алады да, ал аландары леді. Тірі алан сімдік бастамалары скіндер береді, біра экотопты іріктеу жмысы одан рі жаласа береді. Соны нтижесінде кейбір сімдік трлеріні скіндері ртрлі олайсыз жадайлара /те кшті кн радиациясына немесе субстратты кедейлігіне, ратыына таы с.с./ байланысты леді. Екіншілері тірі алса да жадайлары те нашар боландытан глдемейді де, кбейе де алмайды. шіншілері те жасы ніп, сіп кбейіп жатады. Сйтіп сімдікті тр рамыны тіршілікке бейімделуіне, санды араатынасына байланысты дифференциялануы басталады. Бл процесте экотопты серінен баса сімдік трлеріні биологиялы ерекшеліктері, оны ішінде ерекше кбею энергиясыны лкен маызы бар.

2. Топтала- тебілденген ауым.

Субстраттаы - сімдіктер особьтарыны саныны кбеюі бірте-бірте оларды жаындасуына, тамырларыны немесе бтатарыны жне жапыратарыны тыыз ттасып кетуіне ммкіншілік туызады. Фитоценозды алыптасу процесінде экотоп бірте-бірте биотопа айналады. Биотоп /гректі bios - мір, topos - орын/ - жануарлар, сімдіктер жне микроорганизмдерді тіршілік орны. Сонымен, фитоценозды жне оан тн биотопты алыптасуы атар жреді.