Бюджеттік процесті йымдастыруды негізі. Бюджеттік процестердіц кезедер

Бюджеттік процес маында занамалар арылы реттелетін мемлекеттік органдарды бюджеттер болжамын растыру, арастыру мен бекіту, бюджеттерді атаруын йымдастыру мен оны баылауын амтамасыз ету жніндегі іс-рекеттері арастырылады. Бюджеттік процесті мазмны елді мемлекеттік жне бюджеттік рылымдары арылы аныталады. азастан Республикасында бюджеттік процесс з алды мемлекеттік билік-ті орталы жне жергілікті органдарыны, бюджеттік процесті атысушыларыны бюджеттер мен ¥лтты ор болжамын жасау мен арастыру, оларды бекіту мен атару жне баылау жоніндегі рекеттерін тізбектелген жне реттелген трде іске асыруды крсетеді. Егеменді мемлекетті бюджеттік процесі рекеттегі бюджет-тік занамалара сйкес йымдастырылады. азастанда ол Бюд-жеттік кодексі жне баса да бюджеттік процеске атысты зана-малы-нормативтік актілермен реттеледі. Республикада бюджеттік процесті йымдастыру келесі принциптерге негізделеді:

• ттасты - оны маында бірыай ыты база, бюд-жеттік жіктелу, бюджеттік пен статистикалы апарата ажетті бюджеттік кжаттар формаларыны бірлігі жне аша жйесіні бірлігі;

• дербестік - оны маында бюджеттік процеске рбір атысушы з рекетін з еркі йымдастырады жне сол рекет кірістерді здік айнар кздері барлыымен жне оларды пайдалану баыттарын анытайтын ыпен амтамасыз етуіне;

• тегерушілік - оны маында барлы бюджеттерді кіріс-тері мен шыыстары арасындаы араатынстарды дрыс таайындалуына.

Жоарыда айтылан принциптерді талаптарын сатау бюд-жет тратылыы мен айматар жне іс-рекет салалары ара» ларьшдаы аша ралдарын блуді ажетті пропорцияларн амтамасыз етуге тиісті. Бл арада таы бір маызды шартты са-тау ажет - ол мемлекетті барлы аржы саясаттыны бас негізі болатын бюджет шыыстарыны оны кірістеріне сйкестігі мен аржы резервтер ру.

Бюджеттік кодекс бойынша бюджет алыптасу негізі болып азастан Республикасыны леуметті-экономикалы ортамер-зімді даму жоспары мен Республика Президентіні азас-тан халына арнаан жылсайыны Жолдауынны есебімен растырылан ауматарды даму бадарламалары табылады. Бюджеттік кодексте крсетілген баса бір маызды жадай - ол бюджеттік процесті йымдастыруын оса отырып, аржы ресур-старын басарудаы мемлекеттік билікті функцияларын регла-мснттеуі. Бл функциялары келесілер арылы крінеді:

• мемлекетті экономикалы жне аржылы масаттары-ны рекеттесуінде;

• р трлі дегейдегі бюджеттерді зара жне экономика секторларымен рекеттесуінде;

• салыты-фискалды ралдарды жетілдіруде;

• бюджеттен тыс арнайы орлара блектеулерді клемі мен айнар кздерін анытауда;

• бюджеттерді кірістері мен шыындарыны клемі мен рылымын таайындаанда;

• республикалы бюджет тапшылыыны клемін аны-таанда;

• жергілікті бюджеттерді тегерушілігінде;

• мемлекеттік борышты аржы операциялара сері мен огеуіні есебімен оны динамикасы мен ахуалын баалауда.

 

44-бап. Бюджетаралы атынастарды реттеу нысандары

1. Бюджетаралы атынастар:

1) республикалы жне облысты бюджеттердi, республикалы маызы бар ала, астана бюджеттерiнi арасында:

трансферттермен;

бюджеттiк кредиттермен;

2) облысты жне ауданды (облысты маызы бар алалар) бюджеттер арасында:

трансферттермен;

бюджеттiк кредиттермен;

кiрiстердi блу нормативтерiмен реттеледi.

 

2. Бюджет дегейлерi арасындаы трансферттер жалпы сипаттаы трансферттерге, аымдаы нысаналы трансферттерге, нысаналы даму трансферттерiне блiнедi.

 

3. Нысаналы трансферттердi жне бюджеттiк кредиттердi жергiлiктi атарушы органдар тиiстi бюджеттiк бадарламаларда айындалан оларды нысаналы масатына сйкес ана пайдаланады.

 

4. Нысаналы трансферттерді жне бюджеттік кредиттердi нысаналы масаты бойынша пайдаланылмаан сомалары мемлекеттік аудит нтижелері бойынша абылданатын аудиторлы орытындыа сйкес осы трансферттер мен кредиттердi блген жоары тран бюджетке бюджетті атарылуы жніндегі орталы укілетті орган белгiлеген тртiппен мемлекеттік аудит нтижелері бойынша абылданатын аудиторлы орытындыа ол ойыланнан кейiн ш айдан кешіктірілмей міндетті трде айтарылуа жатады.

 

5. азастан Республикасы кiметiнi резервiнен блiнгендерiн оспаанда, республикалы бюджеттен блінген нысаналы даму трансферттеріні аржы жылы iшiнде пайдаланылмаан (толы пайдаланылмаан) сомалары азастан Республикасы кiметiнi шешiмi бойынша оларды нысаналы масаты сатала отырып, келесi аржы жылында пайдаланылуы (толы пайдаланылуы) ммкiн.

 

Облысты жергiлiктi атарушы органыны резервiнен блiнгендерiн оспаанда, облысты бюджеттен блiнген нысаналы даму трансферттеріні аржы жылы iшiнде пайдаланылмаан (толы пайдаланылмаан) сомалары облысты жергiлiктi атарушы органыны шешiмi бойынша оларды нысаналы масаты сатала отырып, келесi аржы жылында пайдаланылуы (толы пайдаланылуы) ммкiн.

 

6. ткен аржы жылында республикалы немесе облысты бюджеттен блінген нысаналы даму трансферттерін пайдалану кезінде нем жасалан жадайда, азастан Республикасы кіметіні немесе облысты жергілікті атарушы органыны шешімі бойынша жергілікті атарушы органдар аымдаы аржы жылыны соына дейін немделген тиісті соманы жоары тран бюджеттен берілетін нысаналы даму трансферттерін пайдалану жзеге асырылан бюджеттік бадарламалар нтижелеріні крсеткіштерін жасартуа пайдалануа ылы.

 

7. ткен аржы жылында блінген, азастан Республикасы кіметіні немесе облысты жергілікті атарушы органыны шешімі бойынша пайдалануа (толы пайдалануа) рсат етілген нысаналы даму трансферттеріні аржы жылы ішінде пайдаланылмаан (толы пайдаланылмаан) сомалары аымдаы аржы жылыны соына дейін, оларды блген жоары тран бюджетке айтарылуа жатады.

 

Республикалы немесе облысты бюджеттен блінген, азастан Республикасыны кіметі немесе облысты жергілікті атарушы органы аымдаы аржы жылы одан рі пайдалану (толы пайдалану) туралы шешім абылдамаан нысаналы трансферттерді ткен аржы жылында пайдаланылмаан (толы пайдаланылмаан) сомалары жылды басындаы бюджет аражатыны алдытары есебінен аымдаы аржы жылыны 1 наурызына дейін, оларды блген жоары тран бюджетке айтарылуа жатады.

 

8. ткен аржы жылында республикалы немесе облысты бюджеттен блінген, ткен аржы жылында пайдаланылмаан аымдаы нысаналы трансферттер сомалары жыл басындаы бюджет аражаты алдытарыны жне осы трансферттерді блген жоары тран бюджетке тменгі тран бюджеттен айтарылан сомалар, пайдаланылмаан аымдаы нысаналы трансферттер есебінен аымдаы аржы жылыны 1 наурызына дейін оларды блген жоары тран бюджетке айтарылуа жатады.