БІР ШАМАНЫ ТЕНДЛДІКТІ ЛШЕУДІ НДЕУ ТРТІБІ
Геодезиялы жмыстар практикасында есептеулер нтижесіні сенімді тексерілуі маызды орын алады.
Арифметикалы ортаны анытауда тексеру ретінде жекелеген нтижелерді оларды 
арифметикалы ортасынан ауыткуы арылы есептеледі. хі -х айырмасын геодезияда орташадан ауыту деп, ал 
-х- айырмасын тзетпе дейді де, детте осы тзетпені u деп белгілейді. Бл белгілеулер арылы мынаны жазамыз
Осы тедіктерді осындысын аламыз
[v] = *n-[x]
Біра
(42)
Сйкесінше
(43)
Практикада детте арифметикалы ортаны алтырылатын ондык белгіге дейін дгелектеу арылы алады. Сол себептен де тедіктер дл орындалмайды.
Арифметикалы ортаны дгелектелген мнін хo деп, ал дгелектеу ателігін А0 деп белгілеп, мынаны жазамыз хo =х + 0
v, мнін х0 дгелектелген мнімен анытайды, яни
vi° =x0-х1= 
(44)
Барлы v° мндеріні осындыларын алып, мынаны аламыз [v°]= [v]+ 0n [v]=0 боландытан
(45)
Алынан тедік х0 жне v° мндерін есептеп шыаруды тексеруі ызметін атара алады.
Арифметикалы ортаны есептеуді келесі сер арылы жеілдетуге болады.
рбір xi лшеміні мнін мына трдегі осынды ретінде крсетеді
хi =х0+еі
мндаы х0 - андай да бір дгелектелген сан, жне ол мынадай есеппен тадалып алынады, барлы s, шамалары кішкене о табалы сандар болады. Онда
(46)
vi жне [v2] есептелген ауытуларын тексеруді таы да бір формуласын аламыз. Бізде бары
бдан
жне соында
(47)
Тедлдікті лшемдерді деу кезіндегі есептеулер реттілігі:
х0 тадап алада да мынаны есептейді sі =хі -ха (і=1,2,...,n)
мынаны есептейді
Жне дгелектеу ателігін анытайды
0 = x0 -х
0 шамасы да андай да бір дгелектеу ателігімен алынан, алайда оны ескермеуге болады;
мынаны есептейді v°i = 
, (і=1,2,...,n)
тексеру жргізіледі
[v°]=0n
мынаны есептейді
тексеру жргізіледі
бір лшемні орташа квадратты ателігін анытайды
есептейді
Сйкес мндер бар болса мынаны да есептейді
деуді бл реттілігі 7-кестеде крсетілген.
7-кесте
| лшеу нтижелері х1 | 
| 
| i | 
| Шешуі |
| 57° 23' 44" | +4 | +0,7 | 0,49 | Тексеру
1)[v°]=on=0,03"-12+0.4";
2) 
Длдікті баалау:
1) 
2) 
3) 
4) 
N=12+12(0,36/0,56)=20
| |
| +4,7 | 22,1 | ||||
| +3 | +1,7 | 2,89 | |||
| +5 | -0,3 | 0,09 | |||
| +6 | -1,3 | 1,69 | |||
| +3 | + 1,7 | 2,89 | |||
| +8 | -3,3 | 10,9 | |||
| +5 | -0,3 | 0,09 | |||
| +8 | -3,3 | 10,9 | |||
| +6 | =0.36 | -1,3 | 1,69 | ||
| +7 | -2,3 | 5,29 | |||
| +1 | +3,7 | 13,7 | |||
хo = 57°23'40"
 =57°23'44,666"  = 57°23'44,70"  +0,03
| +56 | +12,5
| 72,9 | жауабы: х = 57°23'44,7" ± 0,96" |
мысал. Бір брышты, ртрлі шарттар кешенінде, яни, таерте жне кешке орындалан жмыстардан алынан тедлдікті лшемдер нтижелері берілген (7-кесте). n=12.
Анытау керегі 
берілген жне ол мынаан те 0,85", £ = 2)
мысал. 8-кестеде оттегіні айнау нктесінде (t = -182,97°Сболанда) №318 платина термометріні эталондауында болан арсыласуды тедлдікті анытауды нтижелері берілген. n=46 болса наты нтижені есептеп, оны длдігін анытау керек.
Осылайша математикалы деу бойынша оттегі айнау нктесінде термометр арсыласуыны мні алынды
R = 6,21141 
Oм, Бл тжірибе шарттарына сйкес келледі.
| арсыласу Ом (Ri = хi) |  i =хi-х0
| 
| v1o =  0-x1
| 
| Шешуі |
| 6,2114 | +14х | +0,1 х | тексеру: 1)
 2  
| ||
| х10"4 | +0,1 х | ||||
| +11 | зд | ||||
| -1 | +15,1 | ||||
| -8 | +22,1 | ||||
| +25 | -10,9 | длдікті баалау
m 
M 
| |||
| +26 | +11,9 | ||||
| +27 | -12,9 | ||||
| +25 | -10,9 | ||||
| + 16 | -1,9 | ||||
| +12 | +2,1 | 
Ескерту:
m  жйелік ателігі аныталмайды.
| |||
| +10 | +4,1 | ||||
| + 12 | +2,1 | ||||
| +14 | +0,1 | ||||
| +5 | +9,1 | ||||
| + 15 | +0,9 | ||||
| + 16 | -1,9 | ||||
| + 17 | -2,9 | ||||
| + 16 | 1,9 | ||||
| +12 | +2,1 | ||||
| +25 | -10,9 | ||||
| +20 | -5,9 | ||||
| +21 | -6,9 | ||||
| +22 | -7,9 | ||||
| +29 | -14,9 | ||||
| +14 | +0,1 | ||||
| +9 | +5,1 | ||||
| 6,2119 | +19х | -4,9х | |||
| х10"4 | х10-4 |
0,9973 ытималдыпен M(R) математикалы ктімі мына аралыта жатады:
6,21141-3*1,05*10-4<M(R)< 6,21141+3*1,05*10"4 6,21110 Ом< M(R)< 6,21172 Ом
мндаы М (R) - =0,997 сенімді ытималдытаы барлы апараттар ішіндегі арсыласуды ытимал мні.