Ірі ара,ой ешкі шаруашылыы 4 страница

Егер тоазытышта су онша салын болмаса, онда оны алдын ала фригатордаы мзбен салындатады. Фригатор тедей етіп екіге блінген жшік, блінген жері тбіне дейін жетпейді. Оны бір блігіне мз салынады да, душ воронкасы арылы тамшылатылып суы су йылады, сйтіп су салындатылады. Салындатылан су жшікті екінші блігінен насос арылы тоазытыша, ал ондаы жылыан су айтадан фригатор жшігіне келіп йылып салындатылады. Кп жадайда стті немесе кілегейді фригаторлы тоазытышпен салындатанда мз бен тз оспасын пайдаланады. Егер мза 5 проценттей тз осса, оньщ температурасы - 3 градуса дейін тмендейді.

ООМ-100 ст тоазытыш - тазалаыш аппаратты пайдалануды да айрыша маызы бар. Бл аппарат колхоздар мен совхоздарды ст фермаларында, сондай-а шаын ст заводтарында олданылады. Оны жмыс німділігі саатына 1000 литр. Бл аппарат бір мезетте стті салындатады, рі тазартады.

Аппаратты негізгі тетіктері мыналар: 80 литрлік ст абылдауыш, 600 литр - саатты ст тазалаыш - сепаратор, екі секциялы тоазытыш, стті белгіш-лоток, ст жинаыш-лоток, хладоагенттік насос жне фригатор (мз салынан жшік). Оны барлы механизмдері рамаа орнатылып, фригатордан басасы апталан. Тоазытыш камераны есігі млдір затпен жабылан, ол стті ластанудан сатайды, рі ондаы салындату процесін байауа ммкіндік береді.

Сепараторды екі барабаны бар: біреуі стті тазалауа, екіншісі кілегей айыруа арналан. Ол электромотор арылы істейді. Хладоагентті насосы да сол мотор арылы жмыс істейді жне ст салындатыла бастаанда іске осылады.

р трлі сауу аладарында сиырды машинамен сауу дісі енгізілуіне байланысты вакуумды ст тоазытыштар пайда болды. Мндай жадайда проводпен келген ст алдымен тазалаыштан тіп, вакуум кшімен тоазытыша келіп йылады.

Бл аппаратта стті салындатуа суды пайдаланады. Алайда стті температурасын тмендету шін фригатор системасын да оп-оай іске осуа болады.

Стті салындату жнінде инженер Ю. Верещагин сынан салындату дісі де кіл аударарлы. Мндай жадайда сауу алаынан проводты бойымен келген ст рассекатель арылы трубалы тоазытыша келіп йылады.

Рассекатель ст проводына оай орнатылып жне тез шыарылады. Рассекатель мен ст проводыньщ ішкі абырасыны арасындаы саылауды шамасы 0,8 - 1 миллиметрдей.

Ст проводыны тоазытыш ызметін атаратын блігі - диаметрі 100 мм жне зындыы 200 мм трубаа (кожух) орнатылады. Блара салын су йылып трады.

Тоазытыштаы су мен трубопроводтаы ст бір-біріне арама - арсы, спираль трізді озалады, мны зі жылу алмасуын жасы реттеуге ммкіндік береді. Тоазытышты пайдалы клемі 0,3 м2 жуы. Мндай тоазытышта ст су температурасынан 3 - 4° жоары шамада салындайды. Бл тоазытышты рылысы арапайым жне оны кез келген сиыр фермаларында олдануа, сйтіп стті ажетті уаыта дейін салындатуа болады.

Сиырды орада баан кезде сауу алаы болмаан жадайда, вакуумды олдана отырып, стті тасынды діспен салындату сынылып отыр.

рбір сиырды немесе белгілі бір сиыр тобыны сауылган сті есепке алынаннан кейін, стті сзгісі бар 3 - 6 литрлік латы ыдыса яды. Мндай ыдыстардаы ст шланг арылы, алдымен бірінші тоазытыша, онан рі екіншісіне келіп йылады да, суы сумен салындатылады. Салындатылан ст вакуум ысымымен шланг арылы бірінші флягаа, одан со екіншіге жне осы ретпен баса флягалара: йылады. Флягаларды саны сауылатын стті млшеріне арай белгіленеді, сонымен оса ай уаытта болмасын бір фляганы резервте стайды.

Сонымен сиыр сауылатын жерде стті есебі алынып, оны сзу, салындату, флягалара ю жмыстары жргізіліп, бірден абылдау пунктіне жнелтіледі, яни сиыр сауумен бір мезетте стті едеу жмыстары да атарылады.

Бкіл одаты ауыл шаруашылыын электрлеидіру ылыми - зерттеу институтыны Запорожье блімшесінде сауу алаында сауылан сиырды стін тасынды діспен деу іске асырылаи. Мндай кондырыны екі жне ш тактілі аппараттарда олданады. ондырыда сауылан стті бірден тазалауа, салындатуа жне пастеризациялауа болады.

Сауу аппаратындаы ст - ст проводы арылы цистернаа кеп йылады. Цистернаны ернеуіне ойылан сзгі ар-ылы ст сзіледі де, конус пішінді абылдаыша, одан екі абыралы цистернаа сыздытап йылады. Ал цистерна абыраларыны аралыына стті салындату шін су жібереді.

Егер стті пастеризациялау керек болса, онда цистерна абыраларыны аралыына суык суды орнына бу немесе температурасы 95° ысты су жіберіледі. Осыдан кейін пастеризацияланан стті цистерна шмегі арылы суы суы бар бассейнге орнатылан флягалара яды. Флягалар ст жне вакуум крандарымен резеке ттік арылы жаластырылан.

Бассейнге трубопровод тартылан. Бл трубопровода фригатордаы суы су келіп йылады. Бассейндегі су насос арылы осымша бака йылады, ал бос флягаларды койаннан кейін суды айтадан бассейнге яды.

Цистернаа екі фляга атар орнатылан, онда лшеуіш линейка жне стті автоматты трде аызатын шмек бар. Бл флягалар ст проводыны ст кранымен жне вакуумды резекелі шлангімен жаластырылан провод арылы флягалара бзауа беретін немесе сепаратора тартатын ст йылады. Ол шін алдымсн вакуум-кранды ашып, флягаларда вакуум пайда болан кезде ст кранын ашады. Онымен ст флягалара кйылады. Бірінші флягаа 30 литр ст йыланнан кейін ст жне вакуум шмектерін жабады. Сосын флягалара ауа жібереді. Сонда ст з салмаымен автоматты трде аызу клапанын ашады да, ст осымша бака йылады. Бактаы ст тиісті жеріне жнелтіледі.

Пастеризациялау деп - стті 63 градустан айнауа таяу температураа дейін ысытуды айтады. Пастеризациялау арылы сттегі микроорганизмдер ртылады. Жоары температурада ысытуды нтижесінде стті физикалы-химиялы асиеттері біраз згеріске шырап, оны оректілігін біршама кемітеді: витаминдсрді біраз блігі бзылады, суда еритін белоктар шегеді.

Шаруашылыта аусыл, бруцеллез, желінсау сияты аурулар байаланда, ацидофилин мен айран зірленетін стті міндетті трде пастеризациялайды. Ал стті пастеризациялаан жадайда, бл німдерге кейбір намсыз процестерді сер етуі, сйтіп, кейбір бактерияларды, сіресе ішек таяшасы, май ышылдары тобындаы бактериялардыд тіршілік рекетіне кедергі келтіруі ммкін.

Стті пастеризациялауды ш трлі режимі бар:

за пастеризациялау - мнда стті 63 - 65° температураа дейін ысытады да, осы температурада 30 минуттай стайды;

ыса уаытта пастеризациялау – мнда стті 72 - 75° температурада 15 - 20 секундтай ысытады;

тез пастеризациялау - мнда стті 85 - 90° температурада жылдам ысытып алады.

за пастеризациялананда сттіц физикалы - химиялы асиеті млде дерлік згермейді: витаминдерді кпшілігі саталады, ферменттер аздап ана бзылады, белоктар мен минерал тздары ешбір згермейді. Стті блайша пастеризациялауды тиімділігі канааттанарлытай, сттегі пастеризациялананда сттін, дмі згереді, белок пен минерал тздары да згеріске шырайды, ферменттер бзылады, витаминдер аздап кемиді.

ыса уаытта пастеризациялаанда стті физикалы-химиялы асиеті жоары температурада пастеризациялаана араанда, онша згеріске шырай оймайды.

Сиырды орада бааннан грі, жайып баанда сауылан сттегі микрофлоралар ысыту арылы едуір жойылады. Блай болатын себебі, сиырды орада баанда стке р трлі бактериялар, негізінен и нтатары арылы тседі. Мндай бактериялар жоары температурада ысытуа едуір тзімді келеді. Ал сиырды жайылымда баанда, стте кбінесе сімдікте тіршілік ететін бактериялар болады да, пастеризациялаанда бл бактериялар тгелдей дерлік жойылады.

Пастеризациялауды ойдаыдай болуы стті механикалы ластану дрежесіне байланысты. ыса уаытта пастеризациялаанда механикалы оспалардын, барлыы ажетті температураа дейін ысып лгермейді де, ондаы бактериялар тірі алуы ммкін. Сондытан пастеризациялар алдында стті мият тазартан жн.

Шаруашылы жадайында кебінесе за пастеризациялауды олданады. Ол шін су жылытыш азанды пайдаланады. азандаы суды дегейі ст йылан ыдысты дегейінен 2 - 3 см жоары болуы тиіс. Пастеризациялау жмысы аяталанша стті піспекпен араластырып отырады. Стті температурасын таза термометрмен лшей отырып, 63 - 65 градуса жеткізіп, сол температурада 30 минуттай стайды.

Пастеризацияланан стті таза жуылан салындатыша немссе су йылан жне мз салынан бассейндегі флягалара отарып, 10° температураа дейін дереу салындатады.

за пастеризациялауа ваннаны (ВОП) пайдаланады. Мндай ванна сыйымдылыы 600 л жне одан да кп цилиндрлі екі абыралы азаннан трады. абыра аралыына келген бу суды, содан кейін ішкі резервуардаы стті жылытады. Резервуардаы стті жетек арылы жмыс істейтін араластырыш арылы шайайды.

Пастеризациялау жмысы аяталаннан кейін абыра аралыы сумен немесе мзбен толтырылуы тиіс. Сйтіп сол ваннада ст салындатылатын болады.

ыса уаытта жне тез пастеризациялау шін конструкциясы р трлі здіксіз жмыс істейтін пастеризаторды пайдаланады.

Жаппай пайдаланылып жрген пастеризаторлар – бірі-біріне арама-арсы орнатылан екі цилиндрлі резервуар. Оларды абыра аралытары жмыс кезінде бумен толтырылады. Ст йылатын ішкі резервуарда ыыстырыш барабан бар. Ст резервуара астыдаы жаынан йылады. Барабан тез айнала отырып, стті жылытылан абыраа ыыстырып келеді де, сол мезетте оны аз-аздан сыздытатып аыза отырып, жоары патрубкаа айдайды. Пастеризациялайтын температураны реттеп отыру шін будыд кшін неме-се стті келуін згертіп отырады.

Мндай пастеризаторларды жмыс німділігі - саатына 600 л жне одан да кбірек.

Ст нерксібінде бірнеше абатты пастеризаторлар олданылады, кейде оны жылу алмастырыш деп атайды. Мнда пастеризаторда е кем дегенде ш секция бар. Оны біріншісінде – ст бумен пастеризацияланады, ал ысты су екінші секцияа йылып, зіні біраз жылуын пастеризатора арай баратын суы стке береді. Екіншісін – регенеративті секция деп атайды. шінші секцияда ст тзды сумен салындатылады.

Егер стті сату пунктіне бірден апаруа ммкіндік болмаан жадайда, оны шаруашылыта біраз уаыт сатауа тура келеді. Стті сатаудаы негізгі кзделетін масат - тапсырана дейін оны бзылмаан кйінде стау.

Ст саталатын блмені іші немі жасы желдетіліп отыруы, терезелері солтстік жаа аратылып, клекеленіп труы тиіс. Ст сатайтын блмеде істейтін адамдар немі таза халат киіп жруі ажет. Ст сатаышта бгде заттарды оюа рсат етілмейді.

Стті немесе кілегейді сатауды е арапайым дісі, оны аынды су йылып тратын мз салынан бассейнде стау болып саналады. Стті температурасы оны сатау затыына жне жыл маусымына байланысты.

Егер жазда стті сатау жне тасып жеткізу затыы 6 саата созылса, онда стті температурасы 8° болуы тиіс. ыста стті 10° температурада сатайды. 100 килограмм стті жоарыда крсетілген температурада 6 саат бойы сатау шін бан 20 - 25 килограмм мз жмсалады. Ст сатайтын блмеде сыйымдылыы р трлі бірнеше бассейн болуы тиіс. Ст аз болан кезде, мны зі су мен мзды немдеуге ммкіндік береді.

Стті сатаанда фляганы апаын ашып астайды да, оны аузын дкемен жауып ояды. Салындатылан стті сатауа арналан сыйымдылыы р трлі бірнеше танктер бар. Мндай танктер колхоздар мен совхоздарды ст фермаларында ойдаыдай олданылуда. Стті сатайтын жне агрегатты салындататын танктерден тратын ондырылар бар. Мселен, Долматов машина жасау заводы (Курган облысы) стті рі салындатып, рі сатайтын ондырылар жасап шыаруда. Мндай ондырыларды сыйымдылыы 2000 жне 4000 литр.

Мз атырыш генератордьщ трубасындаы фреонды агрегатты кмегімен мз атырылады. Мндай мза су шашыратыла йылады, сйтіп, су онда салындатылып, тоазытышты абыралары аралыына келіп йылады, тоазытыштын жмыс німділігі – саатына 400 литр. Мнда су жылиды да, айтадан мз атырыш генератора келіп йылады. Демек, су немі жабы жйе бойыыша айналып отырады. Алдын ала тазартылан ст, тот баспайтьш металдан жасалан бактан насос арылы сорызылады. Тоазытыштаы ст (температурасы 5° шамасында) ысым кшімен немесе вакуум арылы сатау шін танкке жіберіледі. Танкке піспек орнатылан жне жанжаы жасы бітелген. Ондаы ст насос арылы автоцистернаа йылады. Барлы ондырыны алатын аумаы - 8,5 м2.

Стті алашы деуді (тазалау, салындату жне сатау) осылайша йымдастыру, ондаы жмысты едуір женілдетуге, сйтіп, жмсалатын ебек пен аражатты немдеуге жне ндіріс орнын тиімді пайдалануа ммкіндік береді 2 - 3 градуса дейін салындатылан стті 24 сааттай сатауа жне оны завода тулігіне бір-а рет тасымалдауа болады.

Флягалара йылан стті тасымалдар алдында жасылап араластырады, оны себебі стті за сатаанда бетіне кілегейі жиналып алады. Ст йылан флягаларды апаына резекелі алты салып, жасылап бекітеді де, аузына пломба соады. Резеке алтыны басадай нрсемен ауыстыруа болмайды. Стті туліктік уаытты е салын кезінде (таертен, немесе кешрым) тасымалдаан жн. Стпен бірге керосин, бензин сияты иісі шыатын заттарды тасымалдауа болмайды. Ст йылан флягаларды жылудан, суытан жне ша-тозанан орау шін, брезентпен немесе басадай бір нрсемен жауып ою керек. Флягаларды біріне-бірін жаын ояды да, оны машинаны бортына байлайды. Машинаны борты таза, рі бгде иістер болмауы тиіс.

Соы кезде ст тасу шін темір жол цистерналары пайдаланылып жр. Темір жолда ст йылан флягаларды изотермалы вагондарда тасымалдайды. Мндай вагоннын, іші жазда салындатылып, ыста жылытылып, ондаы температураны 3 - 5 градус шамасында стап трады.

Стті су жолымен де тасымалдайды. Мндай арнайы катерде тоазытыш ондыры орнатылады.

Озат шаруашылытарда стті тоазытышта салындатуды, сатауды жне оны флягалармен тасымалдауды орнына, стті салындататын жне сатайтын, сыйымдылыы р трлі танктерді пайдаланады. Мндайда сауу алаында алынан стті вакуум арылы тазалауа, сосын тоазытыша жне е соында танкке желтеді. Ст бл жерде автоцистерналар келгенше саталады.

Стті автомобиль цистернасымен тасымалдау баса дістерді ай-айсысынан болмасын едуір тиімді.

Автомобиль цистернасымен тасыандаы стті шашылып – тгілуі 0,03 процент болса, флягамен тасыанда - 0,34 процентке жетеді, яни шашылып -тегілуі 10еседей артып кетеді. Стті цистернамен тасымалдау жмысты едуір жеілдетеді, стті абылдау, флягаларды араластыру, тасу, тсіру, оларды бассейнге салу, кейіннен жуу, оларды жндеу жмыстарды едуір азайтуа, сйтіп, онда істейтін адамдарды баса жмыса пайдалануа ммкіндік береді.

азіргі тада, халыты азы-тліктік жне трмысты ажеттілігін амтамасыз ету шін, азаты ежелгіт трт тлік малымен оса шаруашылы экономикасына тез арада пайда келтіретін, жылдам сіп-нетін сімтал шоша шаруашылыы секілді салаларды дамыту ола алынуда.