Базистік баылау дісіне тсініктеме берііз

Шарды вертикальды жылдамдыы туралы тратылы расталмайды. Сондытан шар биіктеген сайын ателіктер кбейеді. Бл ша – шарды бір жерден баылау дісі. Ал ша – шарды базистік баылау дісінде мндай кемшіліктер жо. Бл дісті мні ша – шарды баылау бір уаытта екі теодолитпен базаны екі шетінде орналасан нктелерден жргізілуі керек. Бл жадайда базаны зындыы белгіленеді. База зындыын жне жазытыта тран жерін анытап, лшенетін координаталар бойынша шарды кез-келген уаыттаы биіктігін тригонометриялы есептеу жолымен анытауа болады. Мндау есептеулерді екі тсілі бар: 1) Шарды орналасуы горизонтальды жазытыа проекцияланады; 2) Шарды орналасуы вертикальды жазытыа проекцияланады; Шар база арылы тетін вертикальды жазытыа жаын болан кезде вертикальды жазытыа проекцияланады. детте, бізді ша-шарымыз алыса зап кетеді. Сондытан кбіне горизонтальды жазытыа проекция жасаймыз. Бл жадайда оны биіктігін тригонометриялы жолмен анытаймыз. ша – шармен базистік баылауды йаран кезде базаны тадап алумен бірге оны зындыы мен баытына баса кіл блінеді. Тадап алынан база биіктігінде кп айталанан желдерді баытына перпендикуляр орналасу керек. База зындыы баылау жргізген орын биіктігіне байланысты, сонымен атар, ша-шарды ктерілу биіктігіне де байланысты болады. Егер шар биіктігі 8-10км болса, онда база зындыы 1,2-2км кем болуы керек. Баылауды бірыай болуы шін база орналасан пунктті арасына траты телефон байланысы болуы керек.

Базистік баылау дісіні ателіктері.Шар биіктігі тригонометриялы жолмен есептелген ша – шарды базистік баылау дісінде де жне бір жерден баылау дісінде де е басты кемшіліктер жо деп есептеуге болады. Яни нтижелерді натылыы шарды есептік вертикальды жылдамдыы мен оны наты жылдамдыына сйкес болмайды. Біра, жел туралы мліметтерде де атысты болуы ммкін. Олар координаталарды лшеу ателіктерімен бірге шыады. Ал бл ателіктер ша – шарды бір жерден баылау дісімен сйкес келеді. Кейде, ша – шарды биіктігін анытауа арналан формуланы дрыс тадамаан жадайда базистік діс ателіктері те лкен болуы ммкін. П. Ф. Зайчиков белгілі бір екі нктеден горизонтальды жне вертикальды брыштар мніні диапазонын екі блікке блетін демотациялы график жасалан. Мліметтерді деу белгілі бір жазытыа проекциялау арылы жргізілген кезде осы екі бліктегі ате аз болады. Демотациялы сызы мына шартты анааттандыратын брышты координаталарды мндері арылы теді: ; .Бл координаталар шін кез-келген жазытыта проекциялау кезінде ателіктер екі жазытыа те блінеді. Демотациялы сызыты блігі тік жазытыа проекция жасау арылы шар биіктігін есептеуге ажет координаталар диапазонын амтиды. Ал баса жадайда горизонтальды жазытыа проекция жасау арылы жргізілген екі нктеде орналасан теодолитті биіктігіні айырмашылыы ша-шарды биіктігі жоарылаан сайын лкейеді. Сондытан, желді жылдамдыын есептеуді салыстырмалы ателіктерін азайту шін алыдыы аз абата есептеуіміз керек. Тжерибе жзінде ша – шарды бір жерден баылау сияты биіктік жоарылаан сайын лкейеді. ателіктерді есептеу кезінде баылау биіктігі 5км боланда база зындыы 2км болуы керек. Осы тжырымдара сйенсек, ша – шар 1км –де, база зындыы 400м ана болу ажеттілігі шыады.

10. Базистік баылау дістерінде базаны ктерілуіне тсініктеме берііз

Шарды вертикальды жылдамдыы туралы тратылы расталмайды. Сондытан шар биіктеген сайын ателіктер кбейеді. Бл ша – шарды бір жерден баылау дісі. Ал ша – шарды базистік баылау дісінде мндай кемшіліктер жо. Бл дісті мні ша – шарды баылау бір уаытта екі теодолитпен базаны екі шетінде орналасан нктелерден жргізілуі керек. Бл жадайда базаны зындыы белгіленеді. База зындыын жне жазытыта тран жерін анытап, лшенетін координаталар бойынша шарды кез-келген уаыттаы биіктігін тригонометриялы есептеу жолымен анытауа болады. Мндау есептеулерді екі тсілі бар: 1) Шарды орналасуы горизонтальды жазытыа проекцияланады; 2) Шарды орналасуы вертикальды жазытыа проекцияланады; Шар база арылы тетін вертикальды жазытыа жаын болан кезде вертикальды жазытыа проекцияланады. детте, бізді ша-шарымыз алыса зап кетеді. Сондытан кбіне горизонтальды жазытыа проекция жасаймыз. Бл жадайда оны биіктігін тригонометриялы жолмен анытаймыз. ша – шармен базистік баылауды йаран кезде базаны тадап алумен бірге оны зындыы мен баытына баса кіл блінеді. Тадап алынан база биіктігінде кп айталанан желдерді баытына перпендикуляр орналасу керек. База зындыы баылау жргізген орын биіктігіне байланысты, сонымен атар, ша-шарды ктерілу биіктігіне де байланысты болады. Егер шар биіктігі 8-10км болса, онда база зындыы 1,2-2км кем болуы керек. Баылауды бірыай болуы шін база орналасан пунктті арасына траты телефон байланысы болуы керек.

Базистік баылау дісіні ателіктері.Шар биіктігі тригонометриялы жолмен есептелген ша – шарды базистік баылау дісінде де жне бір жерден баылау дісінде де е басты кемшіліктер жо деп есептеуге болады. Яни нтижелерді натылыы шарды есептік вертикальды жылдамдыы мен оны наты жылдамдыына сйкес болмайды. Біра, жел туралы мліметтерде де атысты болуы ммкін. Олар координаталарды лшеу ателіктерімен бірге шыады. Ал бл ателіктер ша – шарды бір жерден баылау дісімен сйкес келеді. Кейде, ша – шарды биіктігін анытауа арналан формуланы дрыс тадамаан жадайда базистік діс ателіктері те лкен болуы ммкін. П. Ф. Зайчиков белгілі бір екі нктеден горизонтальды жне вертикальды брыштар мніні диапазонын екі блікке блетін демотациялы график жасалан. Мліметтерді деу белгілі бір жазытыа проекциялау арылы жргізілген кезде осы екі бліктегі ате аз болады. Демотациялы сызы мына шартты анааттандыратын брышты координаталарды мндері арылы теді: ; .Бл координаталар шін кез-келген жазытыта проекциялау кезінде ателіктер екі жазытыа те блінеді. Демотациялы сызыты блігі тік жазытыа проекция жасау арылы шар биіктігін есептеуге ажет координаталар диапазонын амтиды. Ал баса жадайда горизонтальды жазытыа проекция жасау арылы жргізілген екі нктеде орналасан теодолитті биіктігіні айырмашылыы ша-шарды биіктігі жоарылаан сайын лкейеді. Сондытан, желді жылдамдыын есептеуді салыстырмалы ателіктерін азайту шін алыдыы аз абата есептеуіміз керек. Тжерибе жзінде ша – шарды бір жерден баылау сияты биіктік жоарылаан сайын лкейеді. ателіктерді есептеу кезінде баылау биіктігі 5 км боланда база зындыы 2 км болуы керек. Осы тжырымдара сйенсек, ша – шар 1 км –де, база зындыы 400 м ана болу ажеттілігі шыады.