Теодолиттерді тексеру жмыстарыны жргізілуін тсіндірііз

Теодолит лшеу жргізу кезінде лкен длдікті амтамасыз етуі шін жоары техникалы ммкіндікке сай болуы керек. Теодолит осьтері бір-бірімен жне лимбпен, сондай-а алидадта дегейді орнату дрыс болуы керек жне люфтсіз болуы керек. Біршама сйкессіздіктер теодолитті тексеру кезінде аныталады. Нтижесінде ол кемшіліктерді орнын толтырады, яни ажет тзетулер енгізіледі. Егер де тзетулер шамадан тыс болса, онда теодолитті жндеуге беру керек. Теодолитті ателіктеріне келесілер жатады:

1) дегейді дрыс орнатылмаанына байланысты ателіктер;

2) вертикальды лимб индексін дрыс орнатпау салдарынан болатын ателіктері;

3) коллимациялы ателік;

4) горизонталды жне вертикалды лимбтер эксцентритеті;

Ол ателіктер алай болатынын арастырайы. Дегейді дрыс орнатпау – нивелирлеу кезінде оай аныталады. Егер теодолитті вертикальды осі бойынша 180° браса, онда кпіршік брыны алпында алуы керек. Егер де ол ауытыса, онда дегейді айта орнату керек болады. Вертикальды лимб индексін дрыс орнатпау немесе нлді ауытуы вертикалды брыштарды мнінде б ателіктерге келуі ммкін. Бл шін андай да бір ашытытаы брышты лшемі кіші «наводка» деп аталатын зата теодолитті келтіреді. Содан со трубаны зениттен ткізіп, теодолитті вертикалды осі бойынша 180° брап осы операцияны айталайды. Бл екінші жадайды «перекидка» деп атайды жне лшенетін орын брышы 180-90° аралыында жатады. Вертикалды шеберді нлдік ате табасы мен шамасы б келесі тедіктен аныталады. ; мндаы: Н, П – «наводка» жне «перекидка» жадайында аныталан орын брышы. лшеу мндеріне тзетуді теріс табамен енгізу керек. Коллимациялы ателік трубаны оптикалы осі горизонталды оське перпендикулярлы болмаан жадайда, яни сулені сыну брышы 90° те емес боланда туындайды. Бл сулені шаылыстырушы призманы (айнаны) дрыс орнатылмауыны салдары болуы ммкін. Труба зенитке баытталанда оптикалы осьті перпендикулярдан ауыту брышы коллимациялы брыш К деп аталады. Оны шамасы келесідей аныталуы ммкін: ; бл жадайда Н, П – «наводка» жне «перекидка» жадайында аныталан азимут шамасы. Горизонталды лимбты немесе алидаданы эксцентритеті егер оларды центрі сйкес келмесе баыланады. Егер аэрологиялы теодолит азимут мнін алу шін бір-біріне арама-арсы екі индекспен амтылан болса, онда эксцентритет шамасы екі индекс бойынша 180° айырмашылыты сйкессіздігі ретінде аныталуы ммкін. Эксцентритет шін тзету мні келесіге те: ; мндаы: ₁, ₂ – р трлі индекс бойынша бір объектті азимут мндері. Брыш лшеу оптикалы жйе арылы жретін теодолиттерде эксцентритетті бл жолмен анытау ммкін емес. Оны шамасы коллимациялы ателік ретінде арастырылады. Теодолитпен жмыс жасау кезінде баса да ателіктер жіберілуі ммкін, мысалы, микрометрлі винтті лсіз жрісі. Ол ателіктерді реттеу (регулировка) арылы жоюа болады. Буссольді стрелкасы (тілі) жасы магниттеуші, ал буссольді зі тзетілген болуы тиіс.