Хроококкалар туысыны трлерін айындау дісін тсіндірііз

Балдырларды жинау жне сатау, органоидтарын анытауды биотехнологиялы дістерін игеру барысын айтыыз

Эвгленалы, динофитті, криптофитті жне сарылт-жасыл немесе хризомонадалы балдырларды таралу биотехнологиясына тоталыыз

Балдырларды моно жне аралас ортада сіру. Балдырларды клетка рылысын зерттеуді сапалы дістерін игеру бойынша тсіндірііз

Балдырларды жинау жне сатау, органоидтарын анытауды биотехнологиялы дістерін игеру барысын айтыыз.

Балдырларды ерте кктемнен бастап кз соына дейін, ал жерсті балдырларды жыл бойы армен жабылмаан жерлерде жинауа болады.Оларды жинау шін аузы ке жне жасы жабылатын птыыны бар банка, олара арналан смке ткір ырыш планктон торын формалині бар ты жерсті балдырларды жинау шін орап немесе полиэтилен аптар затбелгілерге арналан жазатын ааз жазбадар енгізуге арналан блокеот пен арандаш алу керек.Балдырларды жинау мен зерттеу дістері р трлі блімдер мен экологиялы топтамалар кілдеріні экологиялы морфологиялы ерекшеліктерімен аныталады. Флористикалы жйелік жне жартылай гидробиологиялы зерттеулер масатында р трлі су тоандарыны балдырларын жинау жне зерттеуді негізгі дістерін арастырайы. Фитопланктон жинау: Фитопланктон сынатарын іріктеп алу дісін тадау су тоаныны тріне балдырларды даму дегейіне зерттеу міндеттеріне олда бар ралдар жабдытар жне т.б. байланысты. Фитопланктонны арынды даму барысында оны трлік рамын зерттеу масатында су тоанынан су алса жеткілікті пл лсіз даму барысында су алыдыына мекендейтін микроазаларды алдын ала шоырландыруды р трлі дістері олданылады. Сондай ак бір діс планктон торы арылы суды сзу болып табылады. Су тоаныны стігі абатыны планктонын жинау барысында планктон торын торды жоары тесігі су бетінен 5- 10см ашытыта болатындай етіп суа тсіреді. Белгілі клемдегі сауытпен жоары абаттан суды алып оны тора яды сол арылы 50-100л су сзіледі лкен су тоандарында планктон сынатарын айыпен алады. Планктон торын жіішке жіппен озалып бара жатан айыты артынан5 – 10 мин тартады, Планктонды тігінен динау шін конструкциясы ерекше торлар олданылады лен емес су тоандарын планктон сынатарын сауытпен алдыа арай суды ала отырып жне оны тор арылы сзіп торды жіішке жіппен тастап аырындар тарта отырып жаалаудан жинауа болады. Осындай тсіл торыны стаканындаы жиналан планктон сынаын алдын ала дайындалан таза банкаа шыарылан ттікше арылы яды. Планктонны тор сынатарын тірі жне тиянаталан жадайда зерттеуге болады.Сзу дісі арылы сынатарды оюлата барысында алдын ала немесе бактерияалды сзгішті пайдаланады. Фитобентосты жинау:Фитобентосты жинау трлік рамын зерттеу шін су бетінен су тбіні топырыы мен ондаы шгіндіні біраз клемін алса жеткілікті. Таяз суларда -0,5-1,0 м тередікке дейн оны су тбіне тсірілген ттік немесе сифон штарында шыны ттікшелері бар резеке шланг арылы тнбаны сорып алады. Тере жерлерді сапалы сынатарды шелек немесе таяа бекітілген стакан сондай ак р трлі р трлі тырмалар мысытар тп алушылар тнба сорушылар жне т. Б. Арылы алады. Перифитонды жинау. Перифитонны трлік рамын зерттеу масатында р трлі су асты заттарыны езін жмыр тас,шаыл, тастар, сімдіктерді сабатары мен жапыратары арапайым пыша немесе арнайы ырыш арылы алады.Біра бл кезде кптеген ызыты азалар леді.оларды жартысы су аысымен кетеді балдырларды субстрата бекітілетін органдары бзылады биоценоз компоненттерін зара орналастыру бейнесі бзылады. Шыарылан субстратты балдырлармен біргесына тара дайындалан сауыта рі арай жиналан материалды алпын зеттеу шін сол су тоанынан алынан азана суды немесе формальдегидті 4% ерітіндісін яды.

Хроококкалар туысыны трлерін айындау дісін тсіндірііз

Хроококкалылар-Сгоососсорусеае класы Бл класа бір клеткалы, ауымды организмдер жатады. ауымны - рылысы жне оны формасы ондаы клетканы блінуіне жне кілегейді ралуына байланысты. ауымдаы клеткалар кпшілік уаытта ретсіз орналасады. Клеткалары шар, эллипсоид, цилиндр, алмрт, ора, кейде зын иілген цилиндр пішінді. Хлорококкалы балдырлар клетканы жай екіге блінуі, кейде планококкалар, споралар жне аналы клетканы сак клеткалары - нанноциттара блінуі арылы кебейеді. Нанноциттер немесе са шар тэрізді кптеген клеткалар аналы клетканы здіксіз тез блінуіні нтижесінде тзіледі. Хроококкалылар-Сгоососсаlеs атары - табиатта кп тараан р трлі пішінді бір клеткалы жне абат крмайтын ауымды организмдер. ауымдары шар, эллипсоид формалы, суда алытап жретін организм. Хроококк-Сгоососсus - туысы ылалды топырата, суда аса кп кездесетін бір клеткалы шар пішінді балдыр. Кейде клеткалар блінгеннен кейін ажырап кетпей, кілегеймен оршалып, кішкене ауым трінде алып кояды. Глеокапса-Glоеоcapsа туысы шар пішінді, 2-8 клеткадан тратын алы кабыкшасы бар ауым райды. Глеокапса блінген уаытта аналы клетканы абышасы бзылмай, сол алпында алады. Бірнеше рет блінгеннен кейін біріні ішінде бірі орналасып, крделі ауым тзіледі. Сйтіп, рбір клетка анша блінсе, сонша абатталан абышасы болады. Ол клетканы райды. олайлы жадайларда клетка абышасы кілегейленіп, оны ішіндегі клеткалар босап, жаа ауым крайды. Глеокапсаны кейбір трлері тссіз кілегеймен апталан, суда таралан (С, тіпиtа), екінші бір трлері ызылт (С, таgта) оыр-сары (С, rupestris) клгін тсті кілегейлермен апталып, дымыл жерлерде, тастарда, абыраларда, кейде жерлерде, тастарда, абыраларда, кейде суда кездеседі (тсті кесте № ). Хамесифондылар – Саmаеsіроnорусеае класы Бл класа клеткасы апикальды жоары жне базальды - тменгі блімдері болып дифференцияланан абаттан кралан бір клеткалы ауымды жне жіптесінді формалар жатады. Жіптесінді формалары алы кабатты клеткалардаи кралан жне бір-бірімен тыыз жабысып сіп, жалан паренхима тзеді. Клетка лары шар, сопа, алмрт, цилиндр, шопар пішіндес келеді. Экзо- жне эндоспоралар арылы жыныссыз кбейеді. Экзоспора тзуші клетка протоплазмасыны базипетальды баытта блшектенуіне байланысты жоары жаындаы тесіктен ширатылып споралар трінде шыып алып отырады. Мндай кбею тщы суларда кптеп кездесетін Хамесифон жатады. Дермокарпа-Dеrmосаrpа туысыны клеткалары кпшілік уаыттарда топтасып сетін шар тэрізді не жмырта пішіндес. Клеткаларыны ш жаты блінуі нтижесінде эндоспоралар ру арылы жыныссыз кбейеді. Тіршілік жадайларыны згерісіне байланысты бларды жасуша пішіндері, тсі, спораларыны маны згеріп отырады. Гормогониялар - Ноrтоgопорусеае класы. БЛ класка табиатта ке тараан жіптесінді кп жасушалы жне ауымды азалар жатады. Жіптесіді жасушалары бір-бірімен плазмадесмалар аркылы байланысып жатады да трихомалар тзеді. Трихомалары жалааш немесе кілегейлі ынаппен капталан. Гетерецисталары біреулерінде болса, екіші біреулерінде болмайды. Гормогония сирек споралар аркылы кбейеді. Бір клеткалы организмдерді кбеюі клетканы бірнеше са блшектерге блініп кетуіні, ал кп клеткаларыны жіптеріні гетероциста немесе маманданбаан лі клеткалар арылы зіліп кетуіні нтижесінде жзеге асады. Жіпшені вегетативтік кбеюге ажетті участогі гормогония деп аталынады. Осцилляториялык - Оscillаtоrіs атарыны кілі - осциллятория - оscіllаtоrіа, бЛ кп жасушалы тарматалмаан жіптесінді балдыр. /56 сурет А/. Жішпесі бір атар орналаскан ыска цилиндр пішінді жасушалардан трады да, жіптері жіішке келеді. рбір жіпшесі ядросыз сак біртекті жасушалардан жне хромотофордан трады. Ішкі акшыл блігі - орталык плазмасы нуклеии ышылдарынан, ал сырткы кнгірт кабаты – пигментті /хроматоплазмасы/, цитоплазманы сырткы кабатында гликогенні са тйірлері болады.Носток -Nostoc ртрлі жне клемді кауым. ауым кілегейлі шар пішінді жасушаларды моншак трізді гізбектеліп келуінен кралады. /56 сурет В, Д/. Біркелкі вегетативтік жасушалар- арасында ірі жасуша - гетероцисталар болады. Гетероциста маындаы тізбектер жеке бліктерге - гормогониилерге айрылып кетеді, яни носток осылай вегетативті кбейсді. Носток табиатта кп тараан. Бл батпакка айналып келе жаткан клдерде, акпайтын суларда, шлді далаларда, кыналарды| арасында ртрлі пішінді кілегейлі кауым трінде жиі кездеседі.

7. Эвгленалы, динофитті, криптофитті жне сарылт-жасыл немесе хризомонадалы балдырларды таралу биотехнологиясына тоталыызДиатомды балдырлар (Dіatomeae) – бір клеткалы организмдерді айрыша тобы. Оларды клеткалары кремнеземнен тратын тас абыпен (панцирь) апталан, сондытан оларды кремнийлі балдырлар (Вacіllarіophyta) деп те атайды. 12 мыдай трі (ішінде азбадан табыландары да бар) белгілі. Олар 2 класа (Рennatophyceae, Сentrophyceae), 9 атара, 300-ге тарта туыса біріктіріледі. азастанда 700-ге жуы трі бар. Диатомды балдырлар те майда (4 – 2000 мкм) келеді, жеке немесе шоыр ( жлдыз, тізбек, таспа, жіпше, бта трізді) рып тіршілік етеді. Диатомды балдырларды хлоропластылары а жне с хлорофиллдерінен жне оыр тс беретін фукоксантин затынан трады. Клетканы тас абыы апаы (эпитека) бар орапа (гипотека) сайды, шамамен те екі бліктен ралады. абытаы саылаулар арылы сырты ортамен зат алмасу жреді. балдырлар табиатта те ке таралан: ащы, тщы суларда, су оймаларында, ылал топырата, мкте, су сімдіктерінде кп кездеседі Вегетативтік кбеюі протопласты митотикалы жолмен блінуіні нтижесінде жзеге асады. Осыдан кейін клеткалар бірбірінен ажырайды да, рбір протопласт жаа гипотеканы здері тзеді. Бл жадайда аналы клеткадан алан гипотека жас клетканы эпитекасына айналады. Осындай бірінен со бірі келетін бліністерді сериясынан кейін особьтар біртіндеп сатанады. Осындай осбьтарды одан рі сатануына жынысты процесс шек ояды. Бл жадай особьтарды саныны артуына емес, оларды брыны млшеріні (размеріні) айтадан алпына келуі ммкіндік береді. Жынысты кбеюіні формасы алуан трлі: сатанан особьтар бір-бірімен жаындасады да жатауларын тастап, шырышты сйыты ішіне енеді. Осындаы клетканы расысы редукциялы жолмен блінеді, нтижесінде олардан трт гаплоидті клетка - тетрада осылады, ал алан клеткалар жойылады. Зиготаны "су спорасы" (аукоспора) деп атайды. Одан млшері алыпты жадаыдай жаа особь пайда болады. Диатомды балдырларды мірлік циклы диплоидты фазада теді. Кбеюі:Классификациясы:Диатомды балдырлар блімі мынадай екі кластан трады: пеннатталылар класы(Pennatophyceae), центрикалы диатомдылар класы (Centrophyceae). Бірінші класа 4 катар, ал екінші класа 5 атар жатады. Блімні негізгі туысыны бірі пиннулярия (Pinnularia). Ол пеннаттылар класына жатады. Бл суды тбіндегі йыта кп млшерде кездесетін, клеткасыны формасы сопатау, эллипс трізді, штары дгелектеніп келген, ал ортаы блігі жалпатау болатын бір клеткалы балдыр. Клетканы бойлай тігіс (щель) теді, оны екі шында жне ортасында тйін деп аталынатын, ш алыдаан тмпешік болады. Цитоплазмасы клетканы ішінде озалыса келе отырып, тігіс арылы сумен тйіседі, нтижесінде пиннулярия су абаттарында жылжып жруге ммкіндік алады. Пиннулярияны жатауларында кптеген клдене жолатар болады, олар клетканы сыртындаы кремнеземні бірыай тегіс болып жиналмауыны нтижесінде тзілген. Клеткасында ядро, вакуоль жне екі пластинка трізді, оыр тсті хроматофоры болады. Пайдасы?Диатомды балдырлар жеіл, денесі кеуекті боландытан адсорбтану асиеті те жоары, тама нерксібінде, химия, медицина, рылыста кеінен олданылады. Диатомды балдырлармен су жануарлары оректенеді.

Жоары биологиялы белсенділікке арамастан адамдара, жануарлара жне р трлі аспектілердегіммкіншілікті пайдалана отырып, микробалдырлардан май ышылдарын алу аз млшерде . ндіріс масштабтарында микробалдырлардан липидтерді алу оптимизациясы, рамына сер ететін сіру жадайларымен тыыз байланысты сіру кезінде микробалдырлардан полианыпаан май ышылдарды алуды максимальды масатын бірнеше факторлара жіктеуге болады - трлерді тадау, культура тыыздыы, кректік ортаны рамы, т.б. Мысалы, аралас сіру кезінде диатомды Odontella aurita жне Chondrus crispus макрофиттері биомассаны шешімі, ал керісінше, полианыпаан май ышылдары р трлі монокультуралармен салыстыранда 44%-ке дейін ктеріледі. сіру кезіндегі маызды параметрлер: тздылы, аэрация, культиватор типтері жне басалары болып табылады [7]. Коллекциядан лабораториялы жадайда арынды жне траты суімен ерекшелінген жасыл микробалдырларды 9 штаммы тандалды. Балдырлар люминостатта 20 кн бойы сірілген, содан кейін, жалпы липидтер млшері аныталынды. Нтижелер 1-ші кестеде крсетілген. Сараптаманы нтижесі бойынша липидтерді кп млшері: Nautococcopsis constricta - 53,91±1,4, Dictyochlorella globosa 53,41±2,7 жне Selenastrum gracilis 32,5±1,4 г / 100 г ра массаа шаанда кездеседі. Липидтерді аз млшері микробалдырларды: Chlorococcum infusionum 0,67±0,1, Nephrochlamus subsolitoria 0,75±0,3 г/100 г ра массасына шаанда кездеседі. алан зерттелінген микробалдырларды трлерінде липидтерді млшері 7,87±0,7-дан (Scenedesmus sp.) 16,43±0,7 г/100 г дейінгі аралыта ра массаа шаанда болды (Characium falcatum). Сонымен, тжірибе крсеткендей, жасыл микробалдырларды 3 трі липидтерді жоары млшерде болуымен ерекшеленді - Nautococcopsis constricta, Dictyochlorella globosa жне Selenastrum gracilisСызба нсада сіру мерзімі 110 кнге дейін заранда липидтер млшеріні траты трде артуы байалады. Мысалы, Dictyochlorella globosa 40-кндік сіру барысында липидтер 15,7 г-нан (10 тулік) 25,0 г-а / 100 г ра биомассаа шаанда дейін кбеюіне алып келді. 110 куннен кейін липидтер млшері 3 есе артып - 46,4 г / 100 г ра биомассаа шаанда рады. лбетте, 125 су тулігінде липидтерді жалпы млшері 12,9 г / 100 г ра биомассаа шаанда тмендеді. Себебі, жасушалар майларды орек ретінде жне міршеділіктерін сатау шін пайдаланды. Осылай максималды трде май ышылдарын алу шін микробалдырларды сіруді маызды факторлары: оректі ортаны рамы; температура; фотопериод; жары арындылыы, кейбір микробалдырларды май ышылды рамын згертуі ммкін, дегенмен мерзіміні р трліфазаларында максималды німділік байалады; су фазасы, стационарлы су фазасында кптегенмикробалдырларды жалпы липидтеріні рамы седіКелесі жмыста липидтерді жоары млшерімен ерекшеленген жасыл микробалдырларды 3монокультурасы олданылды:1) Dictyochlorella globosa,2) Nautococcopsis constricta,3) Selenastrum gracilis.Сонымен атар оларды ассоциаттары:4) Dictyochlorella globosa + Nautococcopsis constricta,5) Dictyochlorella globosa + Selenastrum gracilis,6) Nautococcopsis constricta + Selenastrum gracilis.Зерттеуді бірінші кезеінде кбею коэффиценттері аныталды. Нтижелер 2-ші суреттекрсетілген.Моно- жне дикультураларыны кбею коэффиценті жаын дрежеде 2,4±0,2-тен 3,3±0,1 дейінболды. Дегенмен, Selenastrum gracilis (2,4±0,2) монокультурасыны тмен крсеткіші аралас культурада ктерілді. Мысалы Dictyochlorella globosa-мен ассоциациа кезінде 3,1±0,3 дейін, ал Nautococcopsis constricta-мен 2,6±0,1 дейін сті. Яни, жасыл микробалдырларды біріктіріп сіру оларды белсенді кбеюіне жаымды сер етеді. 3 жасыл микробалдырларды аралас жне монокультураларындаы липидтерді рамын суіні 7-інші кнінде аныталуы 2-ші кестеде крсетілген. Жасыл балдырларды моно- жне аралас культураларындаы липидтер жалпы рамыЖалпы липидтерді млшеріг / 100 г ра масса

1 Dictyochlorella globosa 3,51±0,2

2 Selenastrum gracilis 6,13±0,3

3 Nautococcopsis constricta 8,34±1,1

4 Dictyochlorella globosa+Selenastrum gracilis 3,86±0,2

5 Selenastrum gracilis+Nautococcopsis constricta 11,02±0,6

6 Dictyochlorella globosa+Nautococcopsis constricta 11,35±0,3 Монокультура сіру жадайында майларды жоары крсеткіші Nautococcopsis constricta 8,34±1,1 г 100 г ра массаа шаанда болан. Монокультуралардаы жалпы липидтер рамыны азаю ретін мына тртіппен крсетуге болады: Nautococcopsis constricta > Selenastrum gracilis > Dictyochlorella globosa. Е тменгі крсеткіші Dictyochlorella globosa - 3,5%, болан, яни бл сіруіні бастапы кезенінде липидтерді аз жинаталуымен тсіндіріледі. Nautococcopsis constricta-ны біріктіріп сіру барысында липидті синтездеу абілетін арттырды.. Сонымен, жасыл микробалдырларды 3 трі - Nautococcopsis constricta, Dictyochlorella globosa жне Selenastrum gracilis, липидтерді жоары млшерде болуымен ерекшеленді. Dictyochlorella globosa балдырын сіру мерзімі 110 кнге дейін заранда липидтерді млшері траты трде артуы байалынды. Монокультуралардаы жалпы липидтер рамыны азаю ретін мына тртіппен крсетуге болады:Nautococcopsis constricta > Selenastrum gracilis > Dictyochlorella globosa Dictyochlorella globosa + Nautococcopsis constricta жне Nautococcopsis constricta + Selenastrum gracilis аралас культурасын 7 кн бойы сіруі, липидтерді млшері 1,4 есе кбейгенін крсетті.