XIX асырды соы мен XX асырды басындаы Археография

XIX асырды соы мен XX асырды басы Ресейде баса да капиталистік елдермен атар монаполистікке дейінгі капитализмнен империализмге тіп жатты. Бл капитализм дамуыны жаа жне соы этапы тап кресуіні шиеленісуімен, жмыс табыны пролетар революциясына кресімен сипатталды. 90 жылдарды ортасынан бастап революциялы озалысты пролетарлы этапы жаа тарихи жадайда Ленинні максистік ебектерінде толытырылып дамуын тапты. Елді империализм тсында дамуы тарих ылымы мен деректерді басылыма дайындау жолдары мен сипатында серін алдырды. Буржуазды –дворянды археографиялы йымдар ызметінде реакцияшыл мінездер кшейді. Олар марксизммен крес жргізді жне кбіне ткен тарихты жариялаумен айналысты.

XIX асырды соы мен XX асырды басы кркемдік басылымдарды суімен белгілі.

Бндай жадайлара сай буржуаз тарихшылар ортасында бір жаынан-самодержавиені ашы орау кшейіп, екінші жаынан- кптеген тарихшыларды деректерді ылыми анытамалы аппараты мен алысзін зерттемей деректі тек басылыма шыару жмысымен айналысты. XIX асырды соы мен XX асырды басы елде басылымды ызметті ке етек жаюымен сипатталады. Басылымды жмыспен мынадай оам мен йымдар айналысты: Орыс тарих оамы, Тарих жне кне ресей ескерткіштер оамы, археографиялы комиссия, Губерниялы аарту мраат комиссиясы жне ылыми-тарихи журналдар.

р-трлі таырыптара байланысты кптеген материалдар «Русский архив», «Русская старина», «Историеский вестник» журналдарында жарыа шыты.

1905-1907 жылдардаы революция революциялы мінезді деректерді жарыа шыуына ммкіндік берді.

Революция кезеінде Ресейде халыты-либеральды баыттаы жаа «Былое» (1906-1907 жылдары) журналы шыа бастады. Бл журналда естеліктер, хаттар, император канцеляриясыны III бліміні мраат жаттары жне баса йымдарды декабристер, петрашевтер, либерал-студент озалысыны жаттары жарияланан. Кейбір жаттар крестьян озалысы жне азанасы жмыс озалысы мен социал-демократиясына атысты болды.

1905-1907 жылдардаы революция кезінде декабристерді жаттары, соны ішінде Н.Г. Чернышевскийді кнделігі жарияланады.

Империализм кезеіне тиісті жадай болып марксизм-ленинизм классиктеріні ебектерін тарату, партиялы социал-демократиялы жаттарды басылыма шыуы болды. Социал- демократиялы жне большевистік басылымдарды йымдастырылуы мен басшылы етуіне Ленин кп жмыс атарды.

Деректер партиялы журналдар, газеттер, арнайы жат жинатарында жарияланды. Бл іс зады да засыз трде жрді. Партиялы деректерді жариялау елдегі тарихи жадайа байланысты болды. Партиялы деректерді жариялауда буржуазды археографиялы дістерден згеше діс-тсілдер олданды. Бл кейін совет археографиясыны ажырамас блігі болды. Методиканы дамуына революцияа дейін жары крген Ленинні ебектері маызды. Ленин ебектерінде жаттарды басылыма дайындау дістері жайлы бірнеше шарттар бар, олар археография шін принципиальды мазмнда болды.

Социал-демократиялы жне большевистік жаттарды басылыма дайындау, марксизм-ленинизм классиктеріні ебектерін жарыа шыару помещиктер мен капиталистерді биліктен тайдыру жолындаы маызды іс-шара.

Деректерді басылыма дайындауда жаа принциптер жасалды. Ленинні дайындаан басылымдары мынадай проблемаларды шешу мысалдары болды: жаттарды іріктеу, тсіндірме беру, алысзді жазу жне таы басалары.

арастыан кезеде археографиялы оиалар басында Орыс тарих оамы, Тарих жне кне ресей ескерткіштер оамы трды. кімет мрааты мен ылым академиясыны ызметі жанданды.

Кптеген археографиялы йымдар жаттарды лкен сериялы жинатарын шыара бастады. 1905-1907 жылдардаы революция кезінде брын олданыста болмаан декабристер, революцияшыл-демократтар тарихына атысты басылымдар пайда болды. Буржуазды тарих ылымы жктеген міндеттері бар археография зі де жаа деректерді ылыма енгізу арылы дами тсті.

XIX асырды ортасы мен XX асырды басында археография ылым ретінде алыптасуын аятады. Осы кезде жаттарды сериялы басылымдары шыып, жекелеген жаттарды басылыма зірлеу принциптері дайындалды. Археография бойынша курстар оытыла бастады.

XX асыр бойы археография арнайы тарихи-филологиялы пн ретінде арастыру процессінен тті. Бл процесс марксистік идеологиямен шектелгеніне арамастан белгілі задылытарды орната алды жне жаттарды барлы трі мен р трлі кезеге жататын жаттарды кркемдік басылым принциптерін айындады.

Баылау сратары:

1. Археографияны ылыми пн ретінде алыптасу кезеіне сипаттама берііз?

2. Революцияа дейінгі археографияны даму ерекшеліктерін крсетііз?

сынылатын дебиеттер:

1. Добрушкин Е.М. Основы археографии: Учеб.пособие. М., 1992.

2. Добрушкин Е.М. История отечественной археографии. Современные проблемы и задачи изучения. Учеб.пособие. М., 1989.

3. Королев Г.И. Археография: Учеб. пособие. –М.: РГГУ, 1996.

ДРІС -3.