Басылымдарды жіктеу. 1- саат.

Дріс масаты:Басылымдарды жіктеуді теориялы – методологиялы негіздерін ашып крсету.

Тірек сздер:Басылымдарды жіктеу, басылымны трпаты, басылымдарды типологиясы, ылыми басылымдар, академиялы басылымдар, ылыми-кпшілік басылымдар, оулы басылымдары, таырыпты басылымдар.

Негізгі арастырылатын мселелер жне ысаша мазмны:

1. Басылымдарды жіктеу. Басылымдарды жіктеу белгілері.

2. “Басылымны трпаты” тсінігі. Басылымдарды типологиясы.

3. ылыми басылымдар. ылыми басылымдарды масаты.

4. Академиялы басылымдар.

5. ылыми-кпшілік басылымдар.

6. Оулы басылымдары. Басылымдарды баса белгілері бойынша ажырату.

7. Таырыпты басылымдар.

8. Басылым клемі. Толы жне толы емес басылымдар.

ткен дрістерде ХІХ – ХХ асырлар бойында «не», «айда», «ашан» жне «айда» жариялананы туралы сратара жауап беруге тырысты. Практик-мраатшылар шін «алай жариялау керек?» деген сраа жауап іздеуді де маызы зор. Курсымызды екінші бліміндегі дрістер мазмны негізінен осы мселеге арналма. Мнда біз жатты басылымдарды жіктеу; жаттарды табу жне іріктеу; мтіндерді тадап алу жне сына білу; жариялануа даярланан дереккздерді археографиялы рсімдеу; ылыми-анытамалы аппаратты ру, т.б. мселелермен танысамыз.

Нормативтік-дістемелік сыныстарда, ережелерде, нсауларда, жаднамаларда, сондай-а наты жатты басылымдарды жариялау кезінде олданылатын жарияланым жмыстарыны дістері мен тсілдеріне талдау жасауды кпжылды эдициялы ызмет процесінде жинаталан тжірибе жаттарды тарихи дереккз ретінде жариялау дістемесіне байланысты біратар баылаулар жайында сз етіп, орытынды жасауа негіз береді. Оларды есепке алу жне практикалы археология саласында пайдалану ммкіндігі жатты німдерді келешек пайдаланушылара (алымдара, студенттерге, мектеп оушыларына, т.б.) жарияланан жаттар жайлы апарат ана емес (мны зі зерттеушіге маызды боланымен, жеткіліксіз), сонымен бірге алы сз, тсініктемелер, крсеткіштер, т.б. тріндегі ылыми-анытамалы аппаратпен байытылан оларды образын сына алады. Ал блар, жоарыда айтып ткеніміздей, зерттеушіге мндай жаттармен жмыс істеуге, оларды саталатын жеріне іздеп бармай-а толыанды тарихи дереккз ретінде абылдануына ммкіндік береді, бл соыларыны аман-сау саталуын амтамасыз ететін болады.

жатты басылымдарды масатты пайдаланылуын есепке ала отырып, оларды ш типі болатынын айтуа болады. Блар – ылыми (академиялы), кпшілік жне оулы. Оларды райсысыны тек здеріне ана тн жаттар тадап алу, мтіндер сыну тсілдері, ылыми-анытамалы аппараттар рамы, т.б. ерекшеліктері болады.

Негізінен ылыми зерттеулерге арналан ылыми типтес басылымдар е алдымен алымдара арналады. Оларды масаты пайдаланушыа негізінен тпнсамен бірдей тпнса жаттарды сынумен атар, бл жаттарды шыу тегін баяндайтын, оларды сырты ерекшеліктеріне сипаттама беретін «ілеспе» жаттармен амтамасыз ету болып табылады. Басылымды ылыми типке жатызуды негізгі критерийлеріне жарияланатын жаттарды корпусы мен мтіндеріні толы болуымен атар, ылыми-анытамалы аппараттар рамы да жатады. Алашысы ордаы барлы жаттарды бірін алдырмастан (немесе оны бір блігін) ор басылымдарында барлы белгілі тізімдерімен немесе негізгі жне баса тізімдерді олда бар ртрлі оылымдарымен бірге жариялануын кздесе; екіншісі – ылыми-анытамалы аппараты рамыны барынша толы болуын кздейді. Жарияланатын жаттар корпусыны белгілі тсініктемелерімен бірге толы болуы баса да жарияланым трлері шін міндетті болып саналады.

Жалпылама тип детте тарихи білімдерді жаттар арылы жалпы оырмандара таратуа арналан басылымдардан трады. Оларды масаты жат мтіндерін арнайы ксіби (тарихи, лингвистикалы, т.б.) даярлыы жо оырмандарды абылдауы мен тсінігіне лайытап жеткізу болып табылады. Бл басылымдара мемлекеттік жне жеке мрааттарда, кітапханалар мен мражайларды олжазба блімдерінде саталатын, кнделікті трмыста олданылатын тпнса жаттар мен материалдар, сондай-а бан дейін ылыми жне кпшілік басылымдарда жарияланан деректер жатады.

Жалпылама тип жаттарын жариялау з рамында дереккздерді толы корпусы болуын кздемейді; мнда жарияланатын жаттарды барлы мтіндері мен редакцияларыны тізімін келтіру де талап етілмейді (археография тек ондайларды бар екенін млімдеумен шектеледі). Олардаы ылыми-анытамалы аппарат детте е ажетті элементтермен: алы сз, тсініктеме, крсеткіштермен шектеледі. Бл басылым типіне бан дейін республикада жары крген жекелеген жаттар жинатары жатады.

Оулы типіндегі басылымдар оу бадарламасын нерлым тереірек мегеруге арналан. Олар отанды немесе жалпы тарихтан негізгі немесе арнаулы курстара оу ралдары ретінде, сондай-а археографияда, дереккзтануда, лкетануда, т.б. пндерде пайдаланылуы ммкін. Оларды масаты курсты жекелеген блімдерін жаттармен толытыру, ал ажет болып жатса, иллюстрациялау, студенттерде з бетімен ылыми-зерттеу жмыстарын жргізу дадыларын алыптастыруа кмектесу болып есептеледі. Бл басылымдар шін, оларды масаттарын есепке ала отырып, нерлым сипатты рі детте брын басылан, отанды тарихтаы ататы жне маызды оиалар жайлы мліметтер беретін (отанды тарих бойынша хрестоматияа арналан), тарихи дереккзді шыу тегі, рылымы, мазмнын зерттеуге ммкіндік беретін (дереккзтану, дипломатика бойынша хрестоматияа арналан), эдициялы ызмет дадыларын мегеруге кмектесетін (археография бойынша хрестоматияа арналан) жне т.б. дереккздер тадап алынады.

Осы ш негізгі типтерге жаттарды рамы мен мазмны туралы ртрлі дегейдегі екінші дрежелі апараттардан – жарияланым объектілерінен (мрааттар бойынша жолкрсеткіштер, орлар бойынша анытамалытар, орлара шолу, іс тізімдемелері, жаттар тізімдері, деректер базасы, жне т.б.) тратын анытамалы басылымдарды да жаын деп есептеуге болады. Байланысты аламды компьютерлік ралдары (Internet) пайда болан азіргі заман жадайында на осы басылымдарды ерекше зектілігі артып отыр.

Егер жатты басылымдарды масатты міндетін оларды типі анытайтын болса, жарияланатын дереккздер рамы оларды трін крсетеді. Осы жадайды ескерсек, басылымдар орлар бойынша немесе таырыпты болуы ммкін; бір типті тлалар жаттарынан немесе бір тланы жаттарынан труы ммкін. Алашыларына бір ор жаттары немесе оларды бліктері жатады. Алайда бл баса орларда, тіпті мраатта жатан жаттарды тарту ммкіндігін жоа шыармайды. детте орлар бойынша басылымдар немі немесе траты деуге болады, ылыми типтегі басылымдара жатады, йткені басылым сипатыны зі жарияланатын дереккздерді аасы толы болуын кздейді. орлар бойыншадан згешелігі таырыпты басылымдар ртрлі мраатты орлар мен жинатамаларда жатуы ммкін дереккздерден трады. Оларды басылыма енгізгенде жарияланымдар таырыбына жататындыы басты назарда болады. жаттарды дайындалып жатан жарияланыма енгізу керек пе, жо па деген мселе туындаанда, растырушыларды субъективизмі мен ылыма жатпайтындыы таырыпты басылымдарды барынша осал жатары екендігі байалады. Дегенмен де, жоарыда аталып ткеніндей, басылымны на осы трі кез келген археографияда басым болып келеді жне оларды бас тартуа негіз жо деп білеміз. Таырыпты басылымдар пайдасына айтылатын таза экономикалы сипаттаы себептерден баса, олара тн болып келетін таы бір маызы кем емес ерекшелігі туралы айта кету керек. Мселе мынада, «мекенжайлы» таырыпты басылымдарды даярлау («кппрофильді» орлар бойыншадан згешелігі) кбіне таырып бойынша жмыс істейтін, сондытан да таырып бойынша бл дереккздерді саталатын орындарын жасы білетін тарихшылар зерттеулеріне сас болып келеді. Сйтіп, археографтар мен дереккзтанушы тарихшылар мдделеріні сйкес келуі, сіресе дереккздерді тадап алу кезеінде жариялаушылар алдынан кезігуі ммкін иындытар мен ауіптерге арамастан, на осы таырыпты басылымдарды даярлау ажет екендігіне кзімізді жеткізе тседі. Республика аумаында жары крген тыш дереккздер жинаынан бастап азіргі уаыта дейінгілерді есепке аланда таырыпты басылымдар спектрі шексіз ке.

жаттар трі (бірінші жадайда) жне жаттары жарияланып отыран тла (екінші жадайда) біріктіру бастауы болып табылатын бір типті тлалар жаттары немесе бір тла жаттарыны басылымдары нерлым азыра таралан басылымдар. Бір типті жаттара, мысалы, шектеулі рамкадаы –«Ебекшілерді В.И. Ленинге хаттары», хронологиялы рамкадаы – «лы Отан соысы жылдарындаы Украина партизандарыны халыа арнаан листовкалар жинаы», уаытша жне ауматы рамкалардаы шыармаларды келтіруге болады.

Басылым формасы жаынан тарихи жаттар корпус (кмбез), серия, жина, монобасылым, альбом, буклет, плакат, мерзімдік жне лі де шыып жатан, ылыми-зерттеу немесе танымал жмыстара осымша болуы ммкін. Корпусты басылымдар рамына детте азана клемде саталан бірегей жаттар жатады, сондытан оларды айткенде де жариялануы ажет.

Сериялы басылымдара жары кріп жатан кптомдытар жатады. Сериялы басылымдарды белгілері бірнеше томдарды болуы ана емес, даярлаан кездегі эдициялы тсілдер бірлігіні соыларында да саталуы, бірегей ылыми-анытамалы аппарат, бірдей полиграфиялы безендіруді болуы. Бларды тым болмаса біреуіні бзылуы басылымды сериялы разрядтан шыарып тастайды.

Жеке бір жатты шеберіндегі басылым болып табылатын монобасылым салыстырмалы трде жаа форма (оны пайда болу мерзімі жаынан емес, нормативтік-дістемелік жаттарда есепке алынуы бойынша) болып есептеледі. Бл жерде оны клемі маызды емес. Монобасылым объектілері болып детте ерекше нды, жазба ескерткіш ретінде ылыми жне мдениеттік мні болатын (зады, актілік, нормативтік сипаттаы) жаттар саналады. жатты монобасылым трінде жариялау оны жеке жина, ылыми, кпшілік жмыстара осымша, т.б. ретінде айта жары круіне болмайды деген сз емес. Бан мысал ретінде Баркулабов жылнамасыны кп айтара, оны ішінде монобасылым ретінде де жары кргенін айтуымыза болады.

Альбом – кп таралан фотожаттар жарияланымыны трі болып табылады. Оан адатпалы жаттарды, алы сзді, тсініктемелерді, крсеткіштерді осылуы басылыма ылыми сипат береді. кінішке орай, алыптасан дет бойынша фотожаттарды «екінші сортты тарихи дереккз» ретінде арастыру (жазба жаттармен салыстыранда) кесірінен жариялаушылар, альбомды кпшілікке сынуа даярлау кезінде олара жоарыда аталан ылыми-анытамалы аппарат элементтерін осуды ойламайды. «КСРО-да тарихи жаттарды басып шыару Ережесіні» (М., 1990) екінші редакциясыны растырушылары осындай алыптасан рдісті згертуге тырысып крді, онда жарияланым объектісін жазба дереккздермен шектемей, «Ережеге» фотожаттарды, сондай-а кино жне фонодеректерді басылыма зірлеу дістері мен тсілдерін реттейтін блімдер енгізілді.

жаттарды плакаттар, буклеттер, мерзімдік жне лі де шыып жатан басылымдар трінде жариялау брыннан бері, азір де «шаын жарияланым трлері» деп аталады. Оларда бір жаынан даярлауды жеделдігі мен немділігі, екінші жаынан – кпшілікке ол жетімділігі йлесіп келеді. Мерзімдік жне лі де шыып келе жатан басылымдар сипаты (арнаулы тарихилы, мрааттанушылы, археографиялы; деби-кркемдік; оамды-саясилыы), сондай-а жариялаушыны біліктілігі (бір жаынан тарихшы, мраатшы, археограф, дебиеттанушы, филолог; екінші жаынан – лкетанушы, дилетант, кне мраларды астерлеуші, т.б.) жатты жарияланымдарды даярлану дегейіне з серін тигізбей оймайды. рине, мерзімдік жне лі де жарияланып келе жатан басылымдарды жоары ылыми дегейі жариялаушыны ксібилігімен йлесімді болып келгені те жасы болма. Мндай йлесімні болмауы айтарлытай кемшіліктерге жеткізуі ммкін: журнал бетін немдеймін деп редакция здеріне айырыша мні жо болып крінген мтін блігін, тсініктемелерді, т.б. алып тастауа растырушыны мжбр ету арылы жарияланымды блшектеуге итермелейді.

Дегенмен де жаттарды мерзімдік жне лі де шыарылып келе жатан басылымдарда жариялау брын да, азір де кеінен олданылып келе жатанын тарихшылар, ы тарихшылары, филологтар, дебиетшілер, сондай-а археографтар мен мтіншілер назарда стаандары дрыс болады. Мерзімдік жне лі де шыарылып келе жатан басылымдарда жаттар жариялауды азіргі заманы ресейлік тарихшылар «Журналды археография» деп атайды, ол «кітапты археографиямен» атарлас мір сретін, археографиялы базаны кеейтуге баытталан практикалы ызмет деп абылдануы тиіс. Саны кп ртрлі журналдар, альманахтар, жылнамаларда тарыдай шашырап жрген аса кп тарихи дереккздерді зерттеушілер кзіне тсе бермейтінін ескерсек, мны жасау те маызды іс болма.

Дегенмен «журналды археография» ымыны зі Россия А Археографиялы комиссиясыны азіргі траасы, РА корреспондент-мшесі С. М. Каштанов тарапынан діл сына шыраан болатын. Актілік археографияны «актілер археографиясына» ауыстыруды сынан В. Ю. Афианимен айтыса тсе отырып, Каштанов, арасында былай деп жазады: «Журналды археография» сияты анытамаларда екіншілік (басылым трі) біріншілікті (басылым объектісі) клегейлеп алады... Егер автор актілік археографияны актілер археографиясына ауыстыруды сынан болса, онда неге журналды археография деуді орнына журналдардаы тарихи дереккздерді басып шыару принциптері жайын ана сз етпеске?» (Каштанов С. М. Актовая археография. М., 1998).

жаттарды ылыми немесе кпшілік жмыстара тсініктеме трінде жариялау осы жмыс авторлары жасаан орытындыны, сынылан ережелерді, растырылан сызбаларды, тжырымдарды, т.б. жатпен растауа ммкіндік береді. зіндік бір кеейтілген алысз жне мазмнына тсініктеме рлін атаратын талдауышты блімні болуы, мндай жмыстарды растырушы-авторларын жарияланыма жата осымшада жеке ылыми-анытамалы аппарат беру ммкіндігінен айырады. Мысалы, осы курсты авторы осылай жасады, кітапты мраат рестуцияларыны проблемалары туралы жатты осымшасына алысз жазуды «Тменде жарияланатын жаттар кітапты бірінші бліміні мазмнын тсіндіреді, ал кейбір жадайларда толытырады. йткені оларды рбірі жайлы ескертпелер осы жмысты талдауышты блімінде кездесетіндіктен, оларды мазмнына тсініктеме берілген жо» деген ысаша ескертумен шектелді. ХХ асырды бірінші ширегіндегі лттты озалыс тарихы туралы белгілі жмыстара осымша ретіндегі жаттар осылайша немесе осылай дерлік жарияланан.

Тарихи жаттар баспаханалы немесе баспаханалы емес дістермен шыарылуы ммкін. Біріншісіне теру (аріптік), фотомеханикалы; екіншісіне – кинематографиялы, дыбысты, электронды дістер жатады. жаттар факсимиле дісімен шыарыланда мтіндерді дл беру ммкіндігі арта тседі. Осы себепті факсимилелік басылым жат тпнсасын оны мтінінен терілген туындымен салыстыра оу болаша тарихшылара, археографтара, мраатшылара, тілшілерге палеография, неография, археография негіздерін мегеруге кмектесетіндігі маызды саналатын білім беру масатында олданылады.

Факсимиле тсілімен жекелеген жатты да, бірнеше жаттарды да (ттастай немесе зінділерін) басып шыаруа болады. Жоары дрежелі факсимильділік (немесе оларды кейде «тегінде факсимилелі» деп атайды) жне биік немесе орта дрежелі факсимильділік (немесе «факсимиле типтес» басылым) трлері болады. Біріншілеріне тпнсадан оны клемін згеріссіз сатау арылы кшірмесін алу, жазба материалыны сырты ерекшеліктерін сатау (аазыны, пергаментті, айы абыыны, т.б.), оны ішінде оларды пайдаланылан іздерін (механикалы заымданулары, кірше тартан жерлері, т.б.) тн болады. Бл кезде жатты факсимилелік басылымына мтінні аріптік кшірмесі оса беріледі.

ХV . аяындаы жазу мен нерді бірегей ескерткіші – Радзивиллов (Кенигсберг) жылнамасы осылайша жары крген. Бірінші томда жылнама мтініні факсимилелік кшірмесі болса, екінші томда – мтінні транслитерациясы, зерттеу, миниатюралар сипаттамасы, крсеткіштер (атаулы, географиялы, этникалы атаулар) берілген.

Жоары жне орта дрежелі факсимильділік басылымдары да тпнса мтінін жоары длдікпен кшірмелей алады, біра сырты безендірілуінде тегінде факсимилеліден біратар згешеліктері болады. Мнда ішінара 1:1 клем саталмайды, жатты сыртындаы материал ерекшелігіні саталуы міндетті емес, т.б. 3/5-ке кішірейтілген факсимилелік кшірме мтінмен бірге параллель берілуі бл басылыма ылымилыпен атар жоарыда айтанымыздай білімдік сипат береді.

Кинофотофоножаттар басылымын одан рі жіктеуге тоталмай, тек ана оларды жазба дерекздер сияты типтерге, трлер мен формалара блінетінін ана айта кеткен орынды.

жаттарды басып шыару жарияланатын деректерді масатты баытымен, міндеттерімен, сипатымен, соан сйкес археографиялы жне полиграфиялы дайынды дістерімен ерекшеленеді. Бл ерекшеліктер басылымдарды типіне, тріне жне нысанына арай блуге, сонымен бірге жаттарды басып шыаруды тсілдерін тадауа негіз болады.
жатты басылымдарды типтері оларды масатты баытымен айындалады: ылыми, ылыми-кпшілік жне оу.

ылыми типті басылымдар ылыми зерттеулер шін арналан. Оларды масаты – зерттеушіге жаттарды толы мтінін беру, оларды тарихын айындау, сырты ерекшеліктерін, баса тарихи деректерді арасынан жарияланан жаттарды орнын анытау. ылыми басылым – жарияланан жаттарды кешенді зерттеулеріні (деректанулы, палеографиялы, текстологиялы, археографиялы) нтижесі, бл зерттеулерді барлы ырларын бейнелейтін ылыми-анытамалы аппаратты оса амтиды.
ылыми-кпшілік типті басылымдар тарихи білімдерді тарату жне тарихи жаттарды оырман ауым арасында насихаттау шін арналан. Мндай басылымдарды ылыми-анытамалы аппараты кіріспеден, ескертулерден, крсеткіштерден трады.
Оу типіндегі басылымдар оушыларды оу бадарламаларын нерлым тере мегеруі шін арналан жне тарихи пндерді жалпы жне арнайы курстарына рал ретінде ызмет етеді. Оу типіндегі басылым ерекше ылыми-анытамалы аппаратпен: блімдер мен таырыптара, жаттар тобына немесе жекелеген деректерге кіріспе тсіндірме мтіндермен жне оу-дістемелік сынымдармен амтамасыз етіледі.

Басылым трлерi жарияланан жаттарды рамымен аныталады. Басылымдар бiр мраатты ордан жне таырыпты болады. Бiр мраатты ордан зiрленген басылымдар ылыми масатта дайындалады, жаттарды таырыпты басылымдары ылыми, ылыми-танымды жне оулы типте сынылады.
Ескерту. 8-тарма жаа редакцияда - Р Мдениет жне апарат министріні бйрыымен (алашы ресми жарияланан кнінен бастап он кнтізбелік кн ткен со олданыса енгізіледі).

Бір мраатты ор басылымдары бір ана орды (коллекцияны) немесе рылымды блімні жаттарын амтиды. Баса орларды жне баса ор рушыларды жаттары бір мраатты ор басылымында нашар саталан немесе жаттар толы болмаан жадайда ана амтылуы ммкін.
Таырыпты басылымдар оларды андай ор атарына жататындыына арамастан алуан трлі жаттарды амтиды.

жаттарды бір тріні басылымы оларды андай ор атарына жататындыына арамастан жаттарды бір трін амтиды.

Бір тланы жаттарын басып шыару жарияланан жаттарды андай ор атарына жататындыына арамастан, оны мірі мен ызметін айатайтын ебектерді, жаттар мен мліметтерді амтиды.

жаттарды басып шыару нысан бойынша (наты рылымы): корпус (задар жинаы), сериялар, жинатар, монобасылым (бір жазба ескерткішті немесе деректі басылымы), альбомдар, буклеттер, плакаттар, мерзімді басылымдардаы жне басылымдарда жаласатын жарияланымдар, ылыми-зерттеу немесе ылыми-кпшілік ебектерді осымшалары жне оларды мтіндері болуы ммкін.
жаттар типографиялы, типографиялы емес жне аралас тсілдермен шыарылады. Типографиялы тсілге жататындар: ріп теру арылы (шрифті) жне факсимилды (фотомеханикалы кшірме арылы).
жаттарды типографиялы емес басылымыны екі трі болады: киноматографиялы (фильмдер, киножурналдар, кино-телесюжеттер, бейнефильмдер, диафильмдер) жне дыбысты (грампластинкалар, магниттік фильмдер, фонохрестоматиялар). Типографиялы емес басылымдар тарихи жатты тпнсасындаы апарат айда болса, сондай тасыышта рылады.
Аралас тсіл бір жатты басылымда типографиялы жне типографиялы емес басылым тсілдерін (дыбысты кітап, дыбысты журнал) йлестіруді болжайды.
Тпнсаны длме-дл жаырту дрежесі бойынша аса жоары дрежедегі факсимилдік («шын мнінде факсимилдік») басылым жне жоары жне орта дрежедегі факсимилдік (басылымны «факсимилдік типі») басылым ерекшеленеді.
Аса жоары дрежедегі факсимилдік басылым оны дл млшерін, аазды жне мабаны сырты трі мен згешілігін, мтінні кзге крінетін барлы ерекшелігін, безендірілуін, уаыт ізін, пайдаланылуын жне таы сол сиятыларды оса е жоары дегейдегі сас тпнса кшірмесін жаыртады. Ертедегі жазба мраларды факсимилдік басып шыару, сол олжазбаны шрифтік (ріп теру) айта жаыртылан ттас мтінін сздерге бліп, сондай-а ылыми-анытамалы аппаратпен осып беріледі.
Жоары жне орта дрежедегі факсимилдік басылым тпжатты мтінін лкен длдікпен кшіреді, біра одан ресімдеуді сырты элементтерімен ерекшеленеді: аазды жне сол сиятыларды сырты трін жне клемін кшірмейді. Егер жарияланатын мтінні клемі кішірек болса, рылымы бойынша осындай басылымдар мтінні тпнсасыны факсимилесінен жне ылыми-анытамалы аппараттан трады. лкен мтін немесе деректерді жиынтыы жарияланан кезде, ылыми-анытамалы аппарат басылымны соы жеке томында орналастырылады.

Дрісімізді соында айтарымыз, жатты басылымдарды жіктеу тар аялы масат емес. Археографиялы жарияланымдарды оларды баса жаттар жарияланымынан ерекшелейтін біратар белгілері бар. Осы белгілерді топтастыран археографты ісі ылыми ебек болып табылады, йткені заттар, ымдар, анытамалар, т.б. жіктеу кез келген ылымны дамуы мен жетілдірілуі болып есептеледі. Практикалы кзарас трысынан да жатты басылымдарды жіктеуді айтарлытай жаымды мні болады, йткені ол лкен археографиялы басылымдар топтарына атысты андай да бір траты белгілер ортатыы біріктірген бірыай жмыс дісін олдануа ммкіндік береді.

Баылау сратары:

1. Басылымдарды жіктеудегі белгілер андай принциптер негізінде жргізіледі?

2. Басылымдарды типологиясына анытама берііз?.

3. Басылымдарды трлерін крсетііз?

сынылатын дебиеттер:

1. Добрушкин Е.М. Основы археографии: Учеб.пособие. М., 1992.

2. Добрушкин Е.М. История отечественной археографии. Современные проблемы и задачи изучения. Учеб.пособие. М., 1989.

3. Королев Г.И. Археография: Учеб. пособие. –М.: РГГУ, 1996.

ДРІС 10.