Жаттарды мтінін берудегі мтіндік тсініктемелер. 2-саат

Дріс масаты: жаттарды ысаша беру ерешеліктерін ашып крсету.

Тірек сздер: регест, адатпа, жат рылымы

Негізгі арастырылатын мселелер жне ысаша мазмны:

1. жаттарды регестеу.

2. жаттарды аннотациялау.

жаттар мазмнын регесттер, адатпалар, кестелер трінде ысартып беру бгінгі кнге дейін кп жаынан таласты проблема болып келеді. Оларды масаты – басылым клемі кішігірім дереккздерді ылыми айналыма нерлым кеінен тарату болып табылады.

Жарияланатын жаттар ішіндегі регесттер, адатпалар, кестелер таырыпты нерлым толыыра ашуа, жатта келтірілген типтік оиалар, фактілер, детальдарды салыстыра арауа, былыстарды таратылымдылыын, айталанушылыын жне задылыын круге ммкіндік береді. Олар жината жата сай зіндік нмірлерімен, сондай-а осымшаларда, ылыми-анытамалы аппаратта орналастырылады. Жарияланатын жаттар тізімінде реттік нмірден кейін: Регест, Адатпа, Кесте деп крсетіледі.

жат мазмнын ысартып беруді осы ш формасына нерлым толыыра тотала кетелік.

Регест (лат. regesta ) – жат мазмнын оны тілі мен ммкіндігінше рылымын сатай отыра формаа салып беру. Регесттер екі функция атарады: 1) ылыми-апаратты – жатты бар екенін жне мазмнын; 2) бір типті дереккздер кп болан жадайда, оларды барлыын жариялау ажеттігін алмастырады. Олар оулытардан баса барлы басылым трлерінде олданылады.

Жоарыда атап ткеніміздей, жаттар мазмнын регесттер арылы беру брын (азір де) археографтар арасында рилы пікірлер тудыран болатын. Бан С. Н. Валкті «Регесты в их прошлом и настоящем» атты мааласын оу арылы кз жеткізу иын емес. алым археографияны теориясы мен дістемесі проблемасын зерттеумен арнайы айналысып жрген МГИАИ-ды кейбір оытушылары регестті – «біржаты тадап алынан зінділерден» тратын «жалан материал» деп танитынын атап айтты.

1960–1970-жылдары мраатты жне ылыми мекемелерді ызметін жариялау ызу дамыандыы, ылыми маызы зор жаттарды аса лкен клемін жариялау ажеттігі дереккздерді, сіресе жалпылы сипаттаыларын жариялау кезінде ресейлік, белорусты, украинды археографтвр жмысыны практикасында регесттеуді кеінен таралуына алып келді. Белорус археографиясыны тарихына арналан дрістерімізде біз жат мазмнын ысартып беруді «Гісторыя Беларусі у дакументах і матэрыялах» (Мн., 1936) жинаыны 1-томын растырушылар кеінен олданандыын, олардан брын регесттеуге зіндік формасында А. П. Сапунов (ол белгілі бір жадайларда жат мтінін беруді оны мазмнын баяндап шыумен алмастыран, рі бл туралы мтінге тсініктемеде ескерту жасамаан) бой рандыын айтып ткен болатынбыз. Кейде растырушылар бір типті формулярды айталамас шін, бдан брын жарияланан клемді жаттарды айта басып жатпас шін регесттеуге бармайды, тек ана дайын «регесттерді» олданады. Бізді ойымызша, ХVІ–ХVІІ . ресми жаттарында кездесетін мазмнын баяндау актілерін осылай баалау керек (мндай актілерді біразын А. Л. Хорошкевич «Полоцкие грамоты ХШ – начала ХVІ в.» кп томды басылымында жариялаан). Рас, автор баяндау актілерін тек жатты тпнсалыына байланысты ана арастырып (тпнса, кшірме, баяндау актісі, жалан жат), ерекше мн бере оймаан.

Регесттер типтері бойынша кеейтілген жне ысаша болып блінеді. Кеейтілген регесттерде жат мазмнынан зінділер келтіріле отырып, рылымы саталып, тгелдей баяндап шыады

Трі бойынша регесттер дара, блшектік, топты болып блінеді. Дара регест бір ана жата жасалады, блшектік – жарияланатын жатты бір блігіне, ал топты – бір типті жаттар тобына жасалады.

андай жаттар регесттеуге жатады? рбір наты жадайда басылымны масатына, дереккздерді болуына жне маызына байланысты регесттеуге жататын жаттар шебері аныталады.

Регесттеу мынадай жадайда мазмнды беру шін олданылуы ммкін:

а) клемі лкен боландытан, толы жариялау ммкін болмайтын жаттарды;

) мазмнын оырмана жеткізу ажет болан бір топ дереккздерді;

б) бл басылым шін мні екінші дрежелі болып саналатын жаттарды;

в) бір типті формулярды бірдей р трлерін. Бл жадайда бір жат толы жарияланады да, аландары таырып трінде ана беріледі;

г) мтіні шет тілінде жарияланан дереккз мазмнын ысаша баяндап беру ажет боланда;

д) бдан брын жарияланан дереккздерді;

е) жат саталмаан, біра оны мазмны баса жаттан белгілі болан жадайда.

Бл жерде ртрлі саясаткерлер мен мемлекет айраткерлеріні, алымдар, жазушылар, т.б. бір кезде олармен арым-атынаста болан адамдарды аузымен жеткен ртрлі сздері, пікірлері сипатты мысал бола алады. Мысалы, В. И. Ленинні нер жайлы айтан: «нер халытікі. Ол барша ебекші халыты наыз ортасынан тамыр тартуы тиіс...» дейтін кпшілікке кеінен млім сзін біз оны жарияланан, жарияланбаан ебектеріні ешбірінен таппаймыз. Ленинні бл сзі бізге К. Цеткин арылы жеткен. Регестте авторды ойы барынша ыса рі наты беріледі. «Авторды айтуынша...», «жатта былай жазылан...», «Одан рі былай делінген..», т.б. сздерді болуына жол берілмейді. жат мтінінен алынып, регестке енгізілген зінділер тырнашаа алынады. зіндіде растырушыны оиаа кзарасын, оны жата атынасын білдіретін сздер болмауы керек.

Клемді жаттарды регесттеу мтіннен кіріспе сздер мен сйлемдерді, апаратты мні аз жне мтінні айталанатын бліктерін алып тастау арылы, т.б. жзеге асырылуы ммкін. Траты формулярлы жатты регесттеу кезінде рылымын, яни рамды бліктеріні реттілігін сатаан жн. Егер жатты бір блігі алынып тасталса, мтінге тсініктемеде жатты толы рамы жайлы анытама беріледі.

Клемді регест мтіні, оларды таырыбы мен баылау-анытамалы мліметтері (тсініктемелер) жат мтінінен баса аріппен теріледі. Клемді регесттегі резолюциялар, белгілер мен ойылан олдар жат мазмнын баяндаудан кейін беріледі, ыса регестте бл элементтер жайлы тсініктемеде айтылып теді.

Регестті таырыптары мен тсініктемелері жата жасаландай жасалады. Таырыпты стінен о жаында: Регест деп жазылады. ыса регестте таырыпты мазмнды блігі жатта айтылатын оиаларды, кісі есімдерін, географиялы атауларды, т.б. тізіп шыу есебінен кеейтілуі ммкін. зінді регесттер таырыбы да жат таырыбы сияты зінділермен, яни «зінді» деген сзбен беріледі.

Адатпа – археографты жат мазмнын рылымы мен тілін сатамай ысаша баяндап шыуы болып табылады. Регесттен згешелігі адатпада жат мазмны шінші тла атынан баяндалады. Жне де «арастыран», «баяндайды», «айтылады» деген сияты жасыз сйлемдер олданылады. Адатпалар баспада басылып шыан, берер апараты мардымсыз жне клемі кішігірім жаттара жасалады. Адатпа жат мтінінен баса аріппен теріледі. Адатпалара да таырыптар мен тсініктер беріледі; бл кезде таырыпты стінен о жаынан: «Адатпа» деген сз ойылады.

Мліметтері белгілі бір таырыпты айдарлар бойынша топтастыруа келетін біртекті жне біртипті жаттарды санды немесе мтіндік кестелер трінде беруге болады. Бл жерде дереккзден алынан кестелер (яни, жат авторы жасаан) жне археографты бірнеше жаттар деректерінен алып жасаан кестелер арасында болатын ерекшеліктерді ескерген жн.

жаттарды мазмнын ысартып берудегі (регесттер, аннотациялар, таблицалар) негiзгi масат, азантай клемдегi басылыммен ылыми айналыма ке клемде деректер тобын енгiзу. жат мазмнын ысартып беруді масата лайытылыы, ерекшелiлiгiмен, масатымен, мiндеттерiмен жне басылымны таырыбымен аныталады. Мазмнын ысартып беру тсiлдерiн олдану туралы мселе, жаттарды табу жне тадап алу мселесiмен, сонымен бiрге оларды айталап жариялаумен тыыз байланыста аралады. Регесттер, аннотациялар жне таблицалар жарияланатын жаттармен йлесе отырып таырыпты ерекше толы тсiндiруге ммкiндiк туызады, жаттарда бейнеленген тек ана типтi оиалар жне фактiлердi салыстыру емес, сонымен бiрге наты былысты ке таралуын, айталануын жне задылыын толы крсетеді.

Регесттер, аннотациялар жне таблицалар жината жаттармен йлесе отырып, осымшада, ылыми-анытамалы аппаратта зiнi жеке нмiрлерiмен орналасады.
Жарияланатын жаттарды тізбесінде реттік нмірден кейін: «Регест», «Аннотация», «Таблица» деп крсетіледі.
Ескерту. 146-тарма жаа редакцияда - Р Мдениет жне апарат министріні 29.11.2013 № 279 бйрыымен (алашы ресми жарияланан кнінен бастап он кнтізбелік кн ткен со олданыса енгізіледі).
Регест (латын сзінен: regesta) – жатты маынасын оны тіліні жне ммкіндігінше рылымыны саталуымен формалды баяндау.
Регестер екі функция орындайды:
1) ылыми-апаратты – жаттарды маынасын жне бары туралы апарат береді;
2) Бір типтегі кпшілік жаттарды оларды маынасын берер кездегі жарияланымын ауыстырады.
Олар ылыми жне ылыми-кпшілік басылымдарда, осымшаларда монографияларда олданылады, сонымен бірге з бетінше басылым руы ммкін.
жатты жарияланымыны, маынасыны жне маызыны мiндетiне байланысты регесттер екi трлi болады: шексiз жне ыса.
Шексіз регест – жатты маынасын мтінні жекелеген блігін дйексзбен толы баяндап жне оны рылымын сатауы ммкін.
жатты маынасы шексіз регесте жатта андай болса, сол текте, жекеше немесе кпше жне септікте сондай болып, барлы маызды факторлар, аттар, географиялы атаулар жне ары арай саталынып баяндалады.
Жарияланым таырыбына жне жатты маынасына байланысты оны маынасы регесте ртрлі дрежедегі толытыпен баяндалуы жне баяндау лгісінде немесе дйексзбен баяндап берілуі ммкін.
ыса регест – кеейтілген бас таырып тріндегі жатты стау туралы апарат.
Ескерту. 148-тармаа згеріс енгізілді - Р Мдениет жне апарат министріні 29.11.2013 № 279 бйрыымен (алашы ресми жарияланан кнінен бастап он кнтізбелік кн ткен со олданыса енгізіледі).
Деректерді сипатына жне рамына байланысты регестерлер тмендегідей трлерге блінеді: жеке, жарым-жартылай, топталан.
Жеке регест бір жата жасалынады.
Жарым-жартылай регест жарияланатын жатты блігіне жасалынады. Жарым-жартылай регестті олданылуы екі жадайда блінеді:
1) басылымны таырыбына жататын жатты блігіне жасалынып, з бетінше жарияланады;
2) жатты керекті блігі ана тіркеледі, бл блік басылым шін маынасы аса зор болмаса да, біра таырыпты діл тсіндіру шін ажет. Бл жадайда жатты регест блігі мтінні рамында беріледі жне басылым кезінде шрифтімен блінеді. «Регест» деген сз мтінде жазылмайды.
Топталан регест, ішінде бірыай фактіге негізделген мліметтер бар, біртрлі жаттарды тобына немесе жаттарды (жатты) блігіне рылады. Ереже бойынша, бл жатты клемі лкен болмайды.
Топталан регест жарияланымда жаттарды блiктерiні бiр трі, аса зор маынасы жо, авторды принципiмен топтастырылан немесе шешiлетiн мселенi бiр трлi принципi бойынша жаттарды райды.
Ескерту. 149-тармаа згеріс енгізілді - Р Мдениет жне апарат министріні 29.11.2013 № 279 бйрыымен (алашы ресми жарияланан кнінен бастап он кнтізбелік кн ткен со олданыса енгізіледі).
Регесттеуге жататын жаттар тобы, деректердi бар болуынан, маыздылыынан жне сипатынан рбiр наты басылым шiн аныталады. Регесттер маынасын беру шiн олданылады:
1) бл басылым шін маызды апараты бар жаттар, клеміні лкендігінен мтінді толы жариялау ажет емес;
2) жалпылама деректер, мтіндерін толы жариялауды ажеті жо, біра маынасын оырмандара міндетті трде жеткізу керек;
3) бл басылым шін маынасы бойынша негізгі емес мліметтер;
4) трлері біртектес бір типтегі формулярмен. Бл жадайда бір жат толы келтіріледі, аландары бас таырып трінде беріледі, онда жатты барлы мліметтері крсетіледі;
5) мтіні шетел тілінде жарияланан, деректі маынасын ысаша баяндау шін;
6) ертеректе жарияланан деректер;
7) жат саталынбаан, біра оны мазмны туралы баса жаттан белгілі.
Ескерту. 150-тармаа згеріс енгізілді - Р Мдениет жне апарат министріні 29.11.2013 № 279 бйрыымен (алашы ресми жарияланан кнінен бастап он кнтізбелік кн ткен со олданыса енгізіледі).
Регестрлеу шін апаратты тадау негізіне бл апаратты маыздылы принциптері, айталануы жне оны баса деректермен игеруі жатады. Деректі регестрлеу тсілдері басылымны типіне жне тріне байланысты.
Бір ор бойынша деректі жарияланымдарда жне біртектес жаттарды жарияланымында жатты негізгі мазмныны барлы ырларын, ал таырыпты жарияланымда – басылымны таырыбын еске алып баяндалады.
Регесте авторды ойлары ышам жне наты трде беріледі. «Автор хабарлайды, жазады...», «жатта крсетіледі...», «Одан рі айтылады...» деген жне сол сияты сздер жіберілмейді. жатты мтінінен регестке блінген цитаталар жашаа алынады. Баяндауда растырушыны оиаа баа беруіне жне оны жата атысы болмайды. Бірнеше тсіндірмелері бар немесе маынасы тсініксіз фразалар регесте толыымен беріледі.
Клемді жаттарды регестрлеу мтіннен кіріспе сздер мен сйлемдерді алып тастау жолымен, мтінні хабарлама аз беретін жне айталанатын бліктерін, жатта бар біркелкі фактілерді біріктіру арылы іске асыруа болады. Егер регестрлеу кезінде жат мтініні белгілі таырыпты біткен блігі тсіп алан болса, онда мтіндік ескертуде оны маынасы крсетіледі, регесте сілтеме белгісі ойылады.
Регестрленетін жатта баса деректен цитаталар бар болса оны толы мтінін келтіру туралы мселе немесе з сзімен айтып шыу рбір жеке жадайларда шешіледі. Егер ммкін болса, мтіндік ескертуде цитата келтірген деректі іздеу мліметтері крсетіледі.
Регестрленетін жатты мтінінде, еске тсірілетін млімет туралы, баса деректерді мтіндік ескертуінде оан іздеу мліметтерін крсете отырып келтіріледі.
Егер жаттарды блiгi таблица трiнде сынылса, регест рамдастырылан болуы ммкiн, яни мтiндiк жне графикалы блiктерден ралады.
жатты траты формулярмен регесттеген кезде рылымын, яни рама блiктерiнi рет-реттiлiгiн сатау керек. Егер жатты андай-да бiр блiгi тсiп алан болса, онда мтiндiк ескертулерде жатты толы рамы туралы анытама беру керек.
Топталан регесте жаттарды бліктері бірізділікпен цитата келтірілген болса, рбір блігі кп нктемен блектенеді.
жаттарды мтінінен кеейтілген регестерді мтіні айырмашылыы бар шрифтімен теріледі.
Ескерту. 151-тармаа згеріс енгізілді - Р Мдениет жне апарат министріні 29.11.2013 № 279 бйрыымен (алашы ресми жарияланан кнінен бастап он кнтізбелік кн ткен со олданыса енгізіледі).
Кеейтілген регесте брыштамалар, белгілер жне ойылан олдар осы аидаларды 78, 105 тарматары бойынша жатты маынасы баяндаланнан кейін беріледі, ыса регест ысабаянда жазылады.
Регесттерге бас таырыптар жне ысабаяндар осы аидаларды 161-166, 199-209 тарматары бойынша растырылады. Бас таырыпты стiгi о жаына «Регест» деп крсетiледi.
ыса регестте атауыны мазмнды блiгi жатта аталатын оиаларды, есiмдердi, географиялы атауларды санамалап шыу есебiнен кеейтiледi.
Жарым-жартылай регесті бас таырыбы, зіндіде жарияланан жатты бас таырыбы сияты растырылады.
Алысздi археографиялы блiгiндегi тiркелетiн жаттарды айталанатын бiркелкi элементтерiн сипаттау арылы регестi ысабаяны ысартылады.
Ескерту. 153-тарма жаа редакцияда - Р Мдениет жне апарат министріні 29.11.2013 № 279 бйрыымен (алашы ресми жарияланан кнінен бастап он кнтізбелік кн ткен со олданыса енгізіледі).
154. Аннотация – жатты рылымы мен тілін есепке алмай археографпен жатты маынасын ысаша баяндау.
Регестен аннотацияны згешілігі жатты маынасын баяндау «шінші тланы атынан» жргізіледі. «арады...», «Баяндады...», «Айтылды...» тріндегі сздер пайдаланылады. Аннотация негізінен жарияланбаан, е негізгі емес, малматы аз жне клемі жаынан аса лкен емес жаттара рылады. Аннотацияны мтіні жат мтінінен ерекше шрифтімен теріледі.
Аннотация жинаты баса жаттарымен бірдей бас таырыптармен жне тсіндірме сздермен жараталады. Бас таырыпты стігі о жаына «Аннотация» деп крсетіледі. Аннотацияны тсіндірме сздерінде ойылан олдар, резолюциялар жатты белгілері болады.
Таблица – бл млімет, жатты санды мліметтері, белгілі бір жйеге келтірілген жне баандар бойынша блініп жазылан.
Таблицалы діс біркелкі, сас белгілі таырыпты айдар бойынша топтастырылуы жне мліметтер осылан жаттара олданылуы ммкін.
Таблицаа енгізілген апарларды сипатына байланысты, таблицалар цифрлы мен мтіндік трлерге блінеді.
Цифрлы таблицалара таырыпа, трiне жне басылымны сипатына байланысты, жатты барлы цифрлы млiметтерi, йтпесе бiреуi бойынша млiметтер немесе бiрнеше белгiлi крсеткiштер бойынша енгiзiледi.
Мтiндiк таблицалара таырыпты блiмдер (бiркелкi млiметтер, тiзiмдер, мiнездемелер жне соан састар) бойынша топтасуа берiлетiн жаттарды мтiндiк маынасы берiледi.
Таблица шеберiнен шыып кететiн жат мтiнi таблицаны ерекше баанында немесе мтiндiк ескертуде келтiрiледi.
Таблицаа енгізілген жатты тріне байланысты таблицаларды келесі екі трі ажыратылады:
1) бір немесе бірнеше біркелкі жаттарды негізінде растырылан таблицалар;
2) ртрлі трдегі жаттардан тадап алынан мліметтерді негізінде растырылан таблицалар. Бл таблицаларды трлері жаттарды (формулярды талдау, топтастыру, мліметтерді есептеу) алашы арнайы деуді сынады. Жарияланымда мндай таблицалар анытама-апаратты функцияны орындайды.
Ескерту. 156-тарма жаа редакцияда - Р Мдениет жне апарат министріні 29.11.2013 № 279 бйрыымен (алашы ресми жарияланан кнінен бастап он кнтізбелік кн ткен со олданыса енгізіледі).
Таблицаны растыру шін мынадай тсілдер олданылады:
1) жатты мтінінде бар айдарлар бойынша цифрлы апараттарды жай топтастыру. Бл айдарлар мндай таблицада баандарды атау шін ызмет етеді;
2) жаттарды статистикалы деу, таблица формулярын жорамалды ылыми зерттеу. Негізінен кпшілік деректерді маынасын беруге олданылады.
Жалпылама деректерді маынасын таблица трінде бергенде таблицаларды формасы оны наты тріне сйкес келу керек. Археограф ешандай топтама жмысын жргізбейді, ол тек таблицаа формулярмен алдын-ала дайындалан жатты тиісті маынасын, рбір жазуды мліметін енгізеді жне таблицаны баспаа дайындайды;
3) деректерге сауал-сра жргiзу. Жинаты таырыбына атысты бiр топ сратар дайындау жатады, бл сратара деректер оларды трiне жне негiзгi маынасына арамастан жауап береді. Бл тсiл, мтiндiк таблицаларды дайындауда олданылады. Сратар мтiндiк таблицаларды айдары болып табылады. Мтiндiк таблицалар рбiр деректi маынасын бермейдi жне жарияланымда анытамалы-апаратты функцияны орындайды.
Осындай таблицаларды растыру шiн негiз болан деректер, таблицадан кейiн бiрден орналастырылады немесе алысздi археографиялы блiмiнде баяндалады.
Ескерту. 157-тармаа згеріс енгізілді - Р Мдениет жне апарат министріні 29.11.2013 № 279 бйрыымен (алашы ресми жарияланан кнінен бастап он кнтізбелік кн ткен со олданыса енгізіледі).
Таблица формасын бейнелеу керек жне жатты формулярына тиісті топтамасы болу керек. Цифрларды зара крсеткіші бойынша салыстырмай жне топталу (тонна мен пудты, ртрлі ауматара жататын, ртрлі хронологиялы кезедердегі крсеткіштерді) белгісі бойынша да бір таблицаа осуа жіберілмейді.
Талдап орытатын жне есеп беру сипатындаы апараттар саталмаса немесе жалпы растырылмаан жадайда, таблицада алашы апаратты талдап орыту орынды. Біра рама таблицалар, ондаы мліметтерді анытыын тиянаты тексеруді ажет етеді. рама таблицалара ышамдыын жне крнекілігін беру шін кпшілік жадайларда ажет:
цифрлы мліметтерді талдап орыту,
аралытаы мліметтерді ысарту,
мліметтерді орналасуын бір ізге салу.
Бас таырыптар жне тсіндірме сздер таблицалара оса беріледі. Бас таырыпта таблицада біріктірілген мліметтер жне кезені негізгі маынасы крсетіледі, сол шін мліметтер осылан.
Таблицада тарауды аттары бас ріппен, таырыпшаларды аттары-кіші ріппен жазылады. Таблицаны мтіндік маынасы рашан бас ріппен басталады.
Таблицалара тсіндірме сздер, жаттарды таблицасына осылан санына жне тріне арамастан, тмендегідей мліметтерді осады:
1) трі, авторлыы, жаттарды кнтізбелік уаыты, таблицаа осылан мліметтер;
2) таблицаа осылан жаттарды саны жне оларды тадау принциптері;
3) крсетілген жаттарды сатау орындары;
4) таблицаа кірмей алан, біра жаттарда бар, мліметтерді сипаттамалары.
Егер жата сiлтеулер кп болса, тиiсiнше рбiр пайдаланылан деректер жне тсiндiрме сздер таблицаны ерекше баанында крсетiледi.
Егер таблицада формасы жне маынасы жаынан бірдей жаттар кездессе, онда таблицаны алдында оларды біреуіні толы мтінін берген орынды. Бл жадайда тсіндірме сзді таблицаа енбей алан мліметіні сипатын крсетуді ажеттігі болмай алады.
Ескерту. 159-тармаа згеріс енгізілді - Р Мдениет жне апарат министріні 29.11.2013 № 279 бйрыымен (алашы ресми жарияланан кнінен бастап он кнтізбелік кн ткен со олданыса енгізіледі).
жаттарды таблицасы шін пайдаланылан деректемелік талдау, оларды деу тсілдеріні сипаттамасы жаттар жинаыны археографиялы алысзінде баяндалады. Бдан баса жината таблицаларды жаттары болан уаытта, жаттарды статистикалы делген мліметтерін оса немесе сауалнамалы срау дісімен алынан таблицаларды формулярларыны дістемелік негізін зірлеу алы сзде аны ашылады.
Егер таблицада жаттарды мтініні тек блігі ана пайдаланылса, онда оан мтіндік ескертулерде мтінні пайдаланылмаан блігінде бар сратарды тізбесі, сонымен бірге таблица шегінен шыып кеткен мтін, белгілер жне жаттарды резолюциялары келтіріледі.
растырушылармен тексерiлген жне жаттар мен цифрларды арасындаы айырмашылы таблицадаы мтiндiк ескертулерде немесе таблицада жатты цифрыны астына дгелек жашада крсетiледi.
Ескерту. 160-тармаа згеріс енгізілді - Р Мдениет жне апарат министріні 29.11.2013 № 279 бйрыымен (алашы ресми жарияланан кнінен бастап он кнтізбелік кн ткен со олданыса енгізіледі).

Баылау сратары:

1. жаттарды регестеуді маызын анытау.

2. жаттара адатпа жасауды ерекшеліктерін крсету.

3. жаттара кесте жасау рамын анытау.

сынылатын дебиеттер:

1. Валк С.Н. Советская археография. Москва.,1948. 243с.

2. Добрушкин Е.М. Основы археографии, Москва., 1992. І раздел. С. 7-26.

3. Козлов В.П. Русская археография конца ХVІІІ-первой четверти ХІХ века //

Автореферат диссертации на соискание ученой степени доктора историчес-

ких наук. С. 3-48.

5. Эпштейн Д.М. История археографии в дореволюционной России.

Москва., 1977.

6. Королев Г.И. Археография. Москва., 1996. 256с.

ДРІС –21.