Жаттарды жйелеу, оны баытталуы жне маызы. 1-саат

Дріс масаты: жаттарды жйелеуді ерешеліктерін ашып крсету.

Тірек сздер: жаттарды жйелеу, жаттарды топтау

Негізгі арастырылатын мселелер жне ысаша мазмны:

1 жаттарды жйелеу, оны баытталуы жне маызы.

2 Археографиялы басылымны рылымы.

3 Басылым элементтеріні рамы. жаттарды топтау принциптері.

Деректі басылым рылымы деректі жарияланым типіне, тріне, нысанына, жарияланып отыран жаттарды таырыбы мен сипатына байланысты болады.

Бір томды ылыми типтегі басылымдарда алысз (тарихи жне археграфиялы блімдер), жат мтіндері, мтінге не мазмнына байланысты ескертулер, сілтемелер, ысартулар тізімі, жарияланып отыран дереккздер тізімімен бірге мазмны амтылады. Оиалар хроникасы, библиография жне осымшаларды осылуы р жина шін жеке шешіледі.

Кп томды немесе сериялы басылымдар шін бірінші том барлы басылым шін орта кіріспені амтиды.

Басылымда арнайы том болан жадайда серияа енген жекелеген томдарды блімдері жинаталады. Бл жадайда том алы сзден, жат мтіндерінен, мтін мен мазмнына байланысты ескертулерден, осымшалардан, ысартулар тізімінен, сілтемелерден, ысартылан сздерді тізімінен, жарияланып отыран жаттар тізімінен, мазмнынан ралады.
ылыми-кпшілік типтегі деректі жинатар алы сзден, жат мтіндерінен, мтін мен мазмнына байланысты ескертулерден, сілтемелерден, ысартылан сздерді тізімінен, мазмнынан ралады.

Оу типтегі деректі жинатар ысаша алы сзден, блімдерге, саба таырыптарына, жат топтарына немесе жекелеген тарихи дереккздерге тсініктеме мтіндерден, жат мтіндерінен, мтін мен мазмнына байланысты ескертулерден, терминологиялы сздік пен сынылатын библиографиядан, мазмны жне жарияланып отыран дерекздер тізімінен ралады.
ылыми-кпшілік жне оу типтегі жинатара ылыми-апаратты аппаратты (крсеткіштер, хроника) жне оларды орналасуы жаттарды таырыбы мен сипатына байланысты болады.

лкетану мазмнындаы басылымдар есімдер, географиялы атаулар крсеткішін, библиографияны амтуы тиіс.

жаттар басылымыны жекелеген блімдері келесі тртіпте орналасады: алы сз, жат мтіндері, осымшалар, ысартулар тізімі, мазмны бойынша ескертулер, хроника, крсеткіштер, пайдаланылан дереккздер тізімі, библиография, безендірулер тізімі, жарияланан жаттар тізімі, мазмны.

жаттарды жйелеу

Жарияланымда жаттарды жйелеу басылым таырыбы, жаттар рамы мен сипатына байланысты жзеге асады. жаттарды жйелеуді келесі трлері бар: хоронологиялы, таырыпты, географиялы, номиналды (жат трлері бойынша), авторлы жне тілшілік.

Жинатаы жаттарды жйелеу бiрнеше белгiлерi бойынша жзеге асырылады (таырыпты-хронологиялы, номиналды-хронологиялы таы сол сияты).

жаттарды жйелеу принциптері басылымны жоспар-проспектісінде аныталады.

Басылымда жаттарды орналастыру реттік нмірмен бекітіледі.

Басылымны хронологиясын ру кезiнде ата хронологиядан ауытуына келесi жадайларда жол беріледі:

жат кезедi жалпылау сипаттамасына (баалауына) ие болса, ол кезеге байланысты жаттар тобыны басында орналастырылады;

р трлi, бiра хронолиялы жаынан жаын бiрнеше жат бiр оиаа (фактіге) атысты болса, олар топты таырыппен бірiктіріледі;

жатты рылуы мен арастырылу уаыты сйкес келмесе.

Хронологиядан ауытуды барлы жадайлары ескертуде немесе алы сзде крсетілуі керек.
Жинаты таырыпты растыру барысында бiратар мселелерге байланысты жалпылама жаттар кездескен жадайда, блiмдерге жiктеледі.
ол ойылу, абылдау немесе бекіту мерзіміне байланысты уаыты крсетілген іс жргізу жаттары осы уаытына байланысты орналасады.
аулылара материалдар – сйлеген сздер мен баяндамаларды стенограммалары, баяндама тезистері, отырыстарда, кеестерде арастырылан баса да жаттар оларды арастыран мерзім бойынша беріледі.
Уаыты крсетілмеген статистикалы кестелерге мазмнына арай уаыт белгіленіп, сол уаыт бойынша орналасады.

Мекемеге келіп тскен немесе бекіту уаыты ана бар статистикалы кестелер сол уаыт бойынша орналасады.

Уаыты белгіленген мраатты жаттар бойынша дайындалан статистикалы кестелер осы жаттарды соы мерзіміне арай мерзімделіп, алашы кні бойынша орналасады.

орытынды статистикалы деректер р блімні соында уаытына байланысты орналаса береді.
андай бір уаыт аралыында растырылан жаттар басылымда бірттас жат болып жинаталан соы мерзім бойынша орналасады, егер р жазба жекелеген мнге ие болса, онда алашы кні бойынша орналасуы ммкін (мысалы, кнделік, скери имылдар журналы, тарихи формулярлар).

Айы немесе жылы ана крсетілген жаттар, уаытты сйкес аралыыны соында, наты мерзімделген жаттардан кейін орналасады. Егер жатты шамамен бірнеше кн, ай немесе жыла сай мерзімі аныталса, мндай жаттар бастапы мерзімі бойынша наты мерзімделген жаттардан кейін орналасады.
Шамамен бір кнде мерзімделген жаттар келесі тртіпте орналасады: 25 тамыздан брын, 25 тамыздан кейін емес, 25 тамыз, 25 тамыздан брын емес, 25 тамыздан кейін.
Егер де жаттар кнi жадаятты кнiмен сйкес келмесе, онда жаттарды таырыпты топтау кезінде, ылыми-кпшілік жне оулы басылымдарда жаттар оиа датасына сйкес орналастырылады ол жнінде археограф алысзде ескертеді.
Мазмндамасында (мазмнында) басылымны бкiл рамы бейнеленеді, соны iшiнде, ылыми-анытамалы аппарат жне осымшалар, егер онда жарияланан жаттарды тiзбесi жо болса, барлы блiмдердi атауы жне оан кiрген жеке жаттар болуы керек.

осымшаларды масаты мен рамы. Барлы типтегi жаттар басылымы осымшалармен болады, оларды масаты – жарияланып отыран жаттарды мазмнын толытыратын млiметтердi хабарлау. осымшаларда жаттар, сонымен атар жариланбайтын жаттар мен деректер негiзiнде археограф растыран материалдар; брын жарияланан жаттарды тiзiмi; ылыми жмыстар тiзiмi, айта аталан кшелер мен аудандарды, архитектуралы жне археологиялы ескерткiштердi, саталмаан жне табылмаан хаттарды, ксiпорынны, мекемелер мен йымдарды тарихы туралы анытамалар, анытама-досье; кестелер енгiзiледi. Кесте трiнде цифрлы жаттар ана емес, сонымен атар кп млшерде жарияланбаан жаттардан алынан млiметтер берiледi.
ылыми типтегі басылымдарды осымшаларыны масаты – ылыми айналыма максимальды ммкіндігінше мол мліметтер мен дереккздерді енгізу. Соан байланысты ылыми басылымдаы осымшаларлы рамы р трлі. ылыми басылым типінлегі осымшаларды растыру шін пайдаланылан деректер осымшадан кейін немесе жолма-жол ескертулерде крсетіледі.
ылыми-кпшілік жне оу басылымдарында ескертулерде осымшаларда басылымны таырыбына байланысты осымша материалдар орналастырылады.

Жарияланан жаттарды осымшаларында карталар мен сызбалар кіргізілуі ммкін, мысалы, трлі саяхатта маршруттарды сызбасы, скери операцияларды карталары мен сызбалары.
осымшалара орларда айындалан карталар, сызбаларымен атар, арнайы басылым шін растырылан карталар кірістіріледі. Картографиялы материалдар 165 т. байланысты рсімделеді. Арнайы басылым шін растырылан карталарды жариялаан кезде оны растырылан кздері крсетіледі.
Басылымда кптеген карталар болса, онда карталардаы олтабаларды амтитын, сондай-а, басылым беттеріне сілтеме жасай отырып, карталар туралы барлы мліметтері бар карталар тізімі жасалады

Баылау сратары:

1. жаттарды жйелеу, оны баытталуы жне маызын анытау.

2. Археографиялы басылымны рылымын крсету.

3. Басылым элементтеріні рамын анытау.

сынылатын дебиеттер:

1. Валк С.Н. Советская археография. Москва.,1948. 243с.

2. Добрушкин Е.М. Основы археографии, Москва., 1992. І раздел. С. 7-26.

3. Козлов В.П. Русская археография конца ХVІІІ-первой четверти ХІХ века //

Автореферат диссертации на соискание ученой степени доктора историчес-

ких наук. С. 3-48.

5. Эпштейн Д.М. История археографии в дореволюционной России.

Москва., 1977.

6. Королев Г.И. Археография. Москва., 1996. 256с.

ДРІС- 29