Ірі ара жне ой, жылы, тйе, с, шоша шаруашылыына сипаттама 2 страница

Микробтарды таратушыларды бірі – шыбын. Ол мал мен адамны нжісіне, кресінге, р трлі алдытара онып, сосын стке жне ст таамдарына ймелейді, сйтіп аырында р трлі зиянды микроорганизмдермен, соны ішінде жпалы ауруларды оздырыштарымен ластайды. Жаз айларында шыбынды рту шін ст тратын йді есік-терезелеріне сын тор немесе дке стайды.

Фермадаы сиыр немі мал дрігерлік баылауда болуы тиіс. Оны денсаулыына фермадаы адамдар немі зер салып отыруа міндетті.

Бзаулаан сиырды уызын, сондай-а крі сиырды суалтар алдындаы стін жеті кндей блек ыдыса йып алады да, оны баса стке араластырмайды.

Мндай сттін, деттегі сттен рамы мен асиеті жнінен едуір айырмашылыы бар, сондытан ондай ст, детте пайдалануа жарамайды. Сондай-а ауру сиырды стін де блек ыдыса йып алып, оны тек мал дрігеріні рсатымен ана пайдалану керек. Егер табында ауру сиыр байалса немесе оны ауру екеніне кдік туса, оны сау сиырлардан дереу бліп алып, бл жнінде мал дрігеріне хабарлап, тиісті нсау алу керек.

Сиыр кейбір ауруа – топала, арасан, тырма, оба, жпалы сары ауру, атерлі ісік, сондай-а некробациллез, туберкулез, желіндегі актиномикоза шалдыканда, оны стін адама да, мала да беруге болмайды; оиы мал дрігеріні немесе санитарды тікелей баылауымен жояды. Мндай малды стін ст сатайтын блмсге келуте млде болмайды.

Серологиялы реакция арылы тексергенде бруцеллезі бар екені, біра ауру белгілері байалмаан сиырды стін алдын ала деп барып пайдаланады. Ол шін стті 70° температурада 30 минуттай немесе 90° температурада дереу ыздырып пастеризациялайды.

Туберкулин егу арылы туберкулезі байалан сиырларды стін пайдалану шін, оны 85° темнературада 30 минуттай пастеризациялайды немесе 10 минуттай айнатады. Стті сол сауылан жерінде біра рет пастеризациялайды.

Егер ст бруцеллез ауруы асынан сиырдан сауылса, онда: ол 5 минуттай айнатылады.

Ал шаруашылыта аусыла карантин ойылса, онда стті 80° температурада 30 минуттай пастеризациялап немесе 5 минуттай айнатып барып, сол шаруашылыты езінде пайдаланады. Алдын ала топала ауруына арсы егілген (Ценьковты екінші вакцинасымен) сиырды стін 15 кндей тек айнатып пайдаланады. Стті деу, айнату, пастеризациялау, жою жніндегі нсауларды жергілікті жердегі мал дрігері ызметкерлерінен алуа болады.

азастан Ауыл шаруашылыы министрлігі мен азастан Денсаулы сатау министрлігі колхоздар мен совхоздардын Ст фермаларындаы санитарлы жне мал дрігерлік ережені бекітті (1962 ж.). Осы ережеде шаруашылытан тасымалданатын стті р он кнде бір рет редуктазды сынау аркылы, ондаы бактерия млшерін анытау керек екендігі айтылан.

Ережеде мал фермасыны жанында стті абылдайтын жне сатайтын арнайы стхана болуы тиіс деп крсетілген. Стханада стті алашы дейтін жне сатайтын блме, лаборатория, ыдыстар мен аспаптарды жуатын блме, вакуум-насос, бу азаны болуы тиіс. Егер шаруашылыта бірнеше сауын сиыр фермасы болса, онда олара орта стхана салу керек.

Стхана йі ра, жары, ке болуы, керегелері майлы бояумен сырлануы немесе метлах плиталарымен апталуы тиіс. Ал керегені жоары жаы балшытан сыланып, жаа сндірілген к ерітіндісімен аталады.

Сиыр сауатын оранын, едені бетондалады, ал стті дейтін жне сатайтын блмені едені де бетондалады немесе цементтеліп, плиталармен апталады.

Стханадаы бу азаны ыдыстар мен сауу аппараттарын дезинфекциялау шін бу алуа пайдаланылады. Жуылан жне дезинфекцияланан ыдыстарды кептіретін ере орнатылады.

Стхананы, ыдыстарды жуатын блменін. жне сауу залыны керегелерін ластануына арай отын-отын к ерітіндісімен дезинфекциялап, ал еденді кнделікті сл ана сілтілі ерітіндімен жуады.

Айына бір-екі рет санитарлы кн белгіленеді. Бл кні барлы ора-жайды ша-тозанан тазартып, жаа сендірілген к ерітіндісімен атайды. Сонымен атар бл кні ауланы, жетхананы, алды тасталатьш шырларды т. б. дезинфекциялайды.

Сапалы ст алып, оны за уаыт сатау шін орада санитарлы-гигиеналы шарттар блжытпай орындалуы тиіс.

Стті тазалыын сатаумен бірге, ст рамындаы оректік заттарды кбейтуге кш салу керек.

Малды дрыс азытандыру, жасы ктіп бау, ол кшімен атарылатын ауыр жмыстарды механикаландыру, сиыр сауу тртібін блжытпай орындау, гигиеналы ережелерді ата сатау, стті тез сзу, салындату жне тасымалдау – міне осындай басты-басты шараларды мият іске асыру сапалы ст алуды негізгі шарттары болып саналады.

Сиыр сауардан жарты саат брьш ора ауласындаы азы лестіру, сиырды стін тазалау, и шыару, ысасы андай жмыс болмасын тотатылады. Ондай жмыстарды кні брын істеп ою керек.

Сауыншы стіне таза халат киіп, басына шкіл орамал тартады. Сиыр саууды белгілі бір уаытта бастайды.

абылданан мал дрігерлік – санитарлы ереже бойынша сауыншы сауар алдында сиырды желіні мен емшегін жылы сумен жуады. Кп жадайда сиырды желінін шелектегі суа шберекті матырып алып немесе тек суланан шберекпен сртеді, сйтіп оны ауыстырмай-а 10 - 15, тіпті одан да кп сиыра пайдаланады. Бл, рине млде дрыс емес. йткені мндайда сттегі бактериялар кбейген стіне кбейе тседі.

Ст пен ст таамдарыныц сапасыз болуы, олара шп - шалам, ша-тоза тсіп ластануына да байланысты. Жргізілген тжірибелерде, сиырды йрыы стті р трлі оыстармен жне микробтармен ластауа бірден-бір себепші болатындыгы аныталды. Сондытан жоары сапалы ст алу шін сиырды йрыын немі тазартып отырумен атар, сауар алдында оны арты аяа міндетті трде байлап ою керек.

Осыан орай мал дрігері В. Косянчук (1965 ж.) сиырды йрыын байлайтын бекіткіш ойлап шыарды. Мндай бекіткішті кез келген шаруашылыта жасай алуа болады. Ол шін клденец кесіндісі 10 - 12 мм, зындыы 28 сантиметрдей жмса резеке ттікті алады. Онан со ааштан зындыы 30 миллиметрдей екі цилиндрлі втулка жасайды. Втулканы осін диаметрі 2 миллиметрдей стіп теседі. Втулкалар ттікті ішінде арлы-берлі озалмай труы шін, оны стігі жаын бдырлы етеді. Осыдан кейін клдене кесіндісі 2 мм болат сым темірден зындыы 12 см шынжыр, 25 мм ілгек, 4 см екі стержень жне бір жаына ла жасайды. Бл стерженьдерді втулканы зегіне мытап бекітеді, ал оны лаына шынжыр мен ілгекті жаластырады. Сосын втулканы резеке ттікке кигізіп, бекіткішті тартан кезде шыпайтындай етіп атайтады. Бекіткіш осылайша пайдалануа дайын болады.

Сауар алдында сиырды йрыын тілерсегінен жоарыра жерден бекіткішпен байлайды. Бекіткішті пайдалану арылы стті ластануын едуір азайтуа болады. Сауыншы сиыр сауып жргенде отыратын орындыын немі стап, олын быламау шін, сауыншыа байлай алуа лайыты шаын орынды шыарылан.

Стті нерлым таза алу шін мал дрігері Ф. X. Орловский шелек орнына істен шыан рт сндіргішті металл резервуарын ысты су немесе дезинфекциялы ерітінді ятын ыдыс ретінде пайдаланан.

Резервуар клденеінен ілініп ойылады да, оан екі ролик жаластырылады. Бл екі ролик ілгек арылы ораны зына бойына тартылан сыма бекітіледі, сйтіп, оны рлі-берлі озалатындай етеді. Резервуарды ортасында су ятын тесік бар, ал тменгі жаына труба орнатылып, оан резеке шлангі кигізілген. Шлангініц ш жаында - су шашатын темір ттік жне суды ашып - жауып тратын шмек бар. Шаруашылыта 25 сиырды ктетін рбір сауыншыа бір-бірден резервуар берілген. Сиырды сауар алдында оан 50 - 55° жылытылан су кяды. Сиырды желіні мен сауын-шынын, олын дезинфекциялау шін резервуардаы суа иіссіз дезинфекторды кез келген біреуін (хлорамин, кальцийленген сода т. б.). осады. Мндай діс шаруашылыта бірнеше жылдан бері олданылып келеді. Бл дісті олдананда сауыншыны жмысы жеілдеумен атар, совхоз мемлекетке сапалы ст тапсыратын болады. Шаруашылыта сиырды желінсау ауруы мен жас тлдерді аурулары тгелдей жойылды деуге болады. Мндай дісті жазы лагерьдегі сауу алаында да олданады.

Сауу алаын пайдаланатын шаруашылытарда сиырды желінін жылы сумен жуады, біра мнда трубопровод арылы душ воронкасын пайдаланады жне желінді таза слгімен сртеді.

Сиырды сауанда емшек шындаы алашы шыан стті белек ыдыса – кружкаа йып алу керек, йткені емшек рпіне ша-тоза кіріп, быланыш келеді. Мндай алашы стті тексеру арылы оны сапасы мен желінні ауруа шалдыаны немесе шалдыпааны баыланады. Стті тсі ызылт, кек, сарыш немесе деттегі тсінен згеше боп келсе, ит мндай ст сапасыз деп есептеледі де, оны жалпы стке оспайды.

Желінді дезинфекциялауа калий перманганаты мен сода ерітінділері пайдаланылады. Біра кейбір себептермен олар онша жарамды емес. Соданы дезинфекциялы сері те шамалы, рі оны за уаыт олдананда сауыншы олыны терісі мен сиырды желінін майсыздандырып, ратып жібереді. Ал калий перманганаты ерітіндісіне органикалы заттар осылса, ол тез бзылады да, кші жойылады.

0,75 проценттік бір хлорлы йод ерітіндісі немесе I проценттік хлорамин ерітіндісі немесе рамында 20 процент гекса-хлорофен жне 80 процент триэтаноламині бар 4 проценттік ерітінді те пайдалы деп есептелінеді. Бл ерітінділерді кез келген біреуімен сиырды желінін жуанда, желіндегі бакте-риялар оншаты есе азайып, сттегі жалпы бактерия млшері едуір кемиді.

0,75 проценттік бір хлорлы йод ерітіндісі мен 1 проценттік хлорамин ерітіндісі сауыншы олымен сиыр желініні терісіне олайсыз сер етпейді. Сондытан колхоздар мен совхоздарды ст фермаларында бл ерітінділерді жаппай олдану сынылады.

Сиыр сауып боланнан кейін ст шелектері немесе сауу аппараты жуылып, дезинфекциялануы тиіс.

Сиыр сауар алдында сауыншы олын шынтаына дейін сабындап жуып, таза слгімен рата сртеді, ал тырнаын немі есірмей алып отырады.

Желіні ауру рбір сиырды сауаннан кейін сауыншы олын сабындап жылы сумен жуып отыруы ажет, йтпеген кнде бір сиырды ауруы екінші сиыра жуы ммкін.

Сауыншы сиыр сауанда олы немі ра болуы жне сиырды сара саууы тиіс. Сиырды машинамен сауанда сауу аяталысымен желінге жасылап массаж жасап, онан кейін олмен сара сауу керек.

Сиыр саууды екі трлі дісі бар – машинамен жне олмен сауу.

Машинамен сауу.Сиырды машинамен саууды олмен саууа араанда біратар артышылытары бар. Мнда е алдымен сауыншыны жмыс німділігі артады, стті зіндік ны кемиді, сапалы ст алуа ммкіндік туады, йткені сауылан ст жабы кйінде ыдыстара біржола йылады.

Бізді еліміздегі жасап шыарылан жне ндірісте пайдаланылып жрген сауу машиналарыны оншаты трі бар.

Алдын ала сынау нтижесінде рдірістен жаппай шыаруа ш тактілі «Волга» сауу аппараты мен екі тактілі «Майга ДА-2» сауу аппараты сынылып отыр. Асыл тымды фермаларда р сиырдан сауылан ст жеке есепке алынатындытан олара е тиімді деп табыланы – «Волга» немесе «Майга» сауу аппараттарымеи комплектелген ПДА-1 жылжымалы сауу агрегаты болды.

«Спутник», «Доярка», «Стимул» жне «Темп» сауу аппараттары да жаман емес, алайда оларды лі де жетілдіре тсіп, айтадан сыннан ткізу керек.

ш тактілі «Волга» сауу аппараты (1 сурет) мынадай блшектерден трады: сауу стакандары, коллектор, ст шелегі апаынын, бір жа бйіріне орнатылан пульсатор жне резеке труба.

1-сурет – «Волга» сауу аппараты:

1 – сауу шелегі; 2 – сауу шелегіні апаы; 3 – пульсатор; 4 – ст шлангасы; 5 – ысыш; 6 – вакуум шлангасы; 7 – коллектор; 8 – сауу стакандары; 9 – стті баылайтын ттік.

Сауу стакандары – бл негізгі жмыс істейтін механизм, сауу жмысы сол арылы жргізіледі.Оны негізгі жмыс істейтін органы - емізікті резеке труба.

«Волга» сауу аппаратыны тостааншалары (стакандарды тбі) млдір келеді, мнын, зі сауу барысьш баылап отыруа ммкіндік береді. Пульсатор – аппаратты е жауапты блігі, сол арылы трубопроводта пайда болан траты вакуум, коллектор мен сауу стакандарыны жмыс істеуіне керекті ауыспалы вакуума айналады.

Коллекторды ызметі пульсатордан келген ауыспалы вакуумды сауу стакандарына тарату жне барлы стакандардаы стті бір орталыа жинау.

Сонымен сауу стакандарыны, коллекторды жне пульсаторды бір мезетте жмыс істеуі нтижесіндс сауу іске асырылады.

Дрыс жиналан аппаратты коллектор клапандары мен пульсаторлары жмыс істей транда зіне тн тарсыл шыарып труы жне сорылан ауаны немі бір алыпты шуылы (ысылдау жне ысыры дыбыстары болмауы тиіс) болуы ажет. Аппарат минутына 60 пульсация беруі керек. Егер бір пульсацияа кететін уаытты 100 деп есептесек, онда аппарат ш тактілі режиммен жмыс істегенде сору тактісіис 60, сыуа -10 жне тыныс тактісіне 30% кетеді. Блардын. механизмін реттеу - коллектора жктелген. Міне, сондытан да коллектора аздаган згерту енгізу арылы кез келген ш тактілі аппаратты екі тактілі етіп згертуге болады.

«Волга» аппаратына араанда «Майга» аппаратында минутты пульсация 120-а дейін арттырылан, жмыс вакуумы аздап тмендетілген жне ол сынап баанасымен есептегенде 36 сантиметрге те. Бл машинада тыныс тактісі алып тасталандытан, алан екі такт бойынша уаыт былай блінген: сору - 70%, сыу - 30%.

ш тактілі анпарата араанда екі тактілі аппарат белгілі бір уаыт лшемі аралыында стті едуір кеп сауады. Есте болатын бір жай, екі тактілі аппаратты пайдалананда стаканды сиырды келінінде шамадан арты стауа болмайды.

Жоарыда аталан «Волга» мен «Майга» машиналарына тн жалпы тораптар мыналар: сауу шелегі, сауу шелегіні апаы, пульсатор, коллектор, сауу стакандары. Біра бларды формасы мен конструкциясы трліше келеді. Сауу стакандары емшектен шыып кетпес шін, вакуум шамасын баылап отыру керек. Екі тактілі аппаратты пайдалананда вакуум шамасы сынап баанасымен 36 - 38 см, ал ш тактіліде – 38 - 40 см болуы тиіс.

1956 жылдан бастап сауу алаында сиырды машинамен сауу дісі енгізілді. Бл дісті ерекшелігі сол, краны бар вакуумды трубопровод сиыр ораа ттасынан емес, тек оны ортаы блігіне ана орналасады. Мнда рбір сиыр тратын орына сауу станоктары ойылан.

рбір сауыншы станока вакуумды трубопроводты жне жылы су беретін трубопроводты келеді. Сосын сауыншы душ воронкасыны кмегімен сиырды желінін жуып, бір мезетте массаж жасайды.

Станоктарды аралыына флягалара орнатылан сауу аппараттары ойылады. Сауылан ст осы флягаа йылады. Сауу аппараттарын басаратын крандар мен приборлар сауыншыны олы жетер жерге орнатылады. Сауыншы бір жерде трып терт аппаратпен жмыс істейді. Мндай діспен сауанда сауыншыа 50 сиыра дейін бекітіп беруге болады.

Жаттыан сиырлар станока зі келіп, сауып боланнан кейін траына зі кетеді.

Траты сауу ондырыларымен атар, жайылым жадайыда жылжымалы сауу ондырылары шыарылды. Мселен, жылжымалы универсалды сауу ондырысымен (УДМ-8) сиыр саууа, сауу кезінде сиыра жем беруге, желінді жуу шін су жылытуа, ст ыдыстарын жуып тазалауа, стті тазартуа жне салындатуа болады.

Сиырды байламай баан жадайда сиыр саууа е тиімді машиналарды бірі - «Елочка» типті сауу ондырысы.

«Елочка» ондырысыны сауу алаыбір мезетте 16 сиырды саууа арналан. Станокта жем азытарды млшерлеп беріп тратын бункері бар отты орнатьілан. Сауу ондырысыны комплектілеріне жататындар: тербелмеге орнатылан 8 сауу аппараты, ысты су мен салын суды араластыратын бак, желінді жуатын аппарат, ст проводы, ст сзгісі, дгелек вакуумды салындатыш жне екі ст насосы. «Елочка» ондырысымен сиыр сауу алай йымдастырылады? Жмысты бастамастан 10 - 15 минут брын сауынды бункерге азытын, бар-жоын, азы млшерлегіштін., желінді жуатын душ аппараттарыны жмыс істеуін байайды. Ысты сумен (85°) ст аспаптарын, сауу аппараттарын, ст яроводын, салындатышты, насостарды жуады. Осыдан кейін сауыншы ст сзгішті таза дкемен орап, оны резекелі саинамен бекітеді. Сауу аппаратыны шлангілерді дрыс бекітілгенін, тербелменін, жарамдылыын, пульсаторды мыты бекітілгенін тексереді, стаканны кру ондырысын су алдыынан тазартады.

Баташы сауылатын сиырларды сауу алаыны алдындаы ораа айдап кіргізеді. Сауыншы рычаг арылы оранын, есігін ашып, алдымен ондырыныц бір жаына 8 сиырды кіргізеді. Сосын рбір оттыа жем млшерлегішті рычагы арылы жем салады.

Сауыншы бірінші тран сиырдын, желінін жуып, массаж жасайды да, емшек рпіндегі стті кружкаа блек сауып алады. Осыдан кейін сиырды емшектеріне сауу стакандарын кигізеді. Осы тртіппен баса сиырларды да сауа береді. Сегізінші сиырды емшегіне стакандарды кигізгенде, алашы сиырды сауыланына 5 - 7 минуттай уаыт теді, мны зі сиыр сауылып бітті деген сз. Бл кезде алаа екінші топ - 8 сиырды кіргізіп, оны станокты сол жаына айдап келеді. Бл топтаы сиырды желінін де, жоарыда айтыландай саууа даярлайды. Біра сауу стакандарын екінші сиыра ондырмастан брын, сауылып болан сиырдын. желініне орытынды массаж жасайды, аппаратпен (олмен емес) таы да сара сауып, осыдан кейін ана баса сиырды саууа кіріседі.

Сауу аладындаы сиырлардын, желінін бірден тгелдей жуып шыуа болмайды. Мндай жадайда желінді жууа жне сауу стакандарын кигізуге 5 - 6 минуттай уаыт теді де, сиыр исініп кетеді. Сонын, салдарынан сиыр жнді сауылмайды да, сауыншыа жиі-жиі массаж жасауа тура келеді. Мны зі стті кем алынуына жне сиырды мезгілінен ерте суалуына апарып соады.

Сиырдын, ст беруі тоталан со, орытынды массаж жасау шін бір олмен коллекторды стап, аппаратты жне сонымен оса желінді тмен арай тартып, осы алпында 15 - 20 секундтай стайды. Осы кезде екінші олмен оры-байау лампочкасыны жарыы лсіресе, онда 3-ші станоктаы сиырды сауылып біткені. Мны байаан сауыншы сол станока келіп, сиырды желінін сылап-уалайды да, сара сауады. Онан кейін - сауыншы кнопканы басып, станокты жылжымалы керегесін ашады да, сауылан сиырды босатады, ал оны орнына баса сиыр келеді.

«Веер» ондырысындаы е крделі зоотехниялы проблеманы бірі - рбір сиырдан сауылан стті есебін жргізу.

Сауу ондырысыны кллі ст жабдытары жабы тасынды линияа растырылады. Сауыншы жасы маманданан болса жне сауу жмысы млтіксіз орындалса, «Волга» (ш тактылы) немесе «Майга» (екі тактылы) сауу аппараттары сиырды тез, рі сара сауа алады.

Сауу аппараттарыны ай-айсысында болмасын баылау ретінде сауылан кнгі ст е алдымен ст жинаыша йылады, сйтіп, р сиырдан сауылан стті есебі жргізіледі. Ст жинаышты баылау ыайлы болуы шін, оны еденнен 1,5 м биік етіп орнатады. Ст жинаыштан немесе тікелей сауу аппаратынан (баылау жргізілмеген кндері) ст - ст ттігі арылы арнайы ыдыстара йылады да, алашы баптау жмыстары жргізіледі.

Ст ттігі шыныдан, таттанбайтын болаттан немесе аллюминийден жасалуы ммкін. Ст ттігін растыранда оны ммкіндігінше ыса, тзу болуына, кілт брылыстар, бір жері биік, бір жері аласа болмауына айрыша мн беру керек. Мны зі ттікті жасы тазалауа ммкіндік береді.

Сттегі шп - шаламды ст ттігіне растырылан трубалы сзгіш немесе орталытан тебетін тазартыш арылы сзеді.

Тазартылан ст жабы салындатыша келіп йылады. Бл салындатыш саатына 400 литрдей стті салындата алады. Онда ст су арылы салындатылады. Алайда су ысырабын азайту жне стті кбірек салындату шін, фермада салындатыш ондырылар (МХУ-12, МХУ-8П жне т. б.) болуы тиіс. Бл ондырыларды салындату кші – 6 - 10 мы ккал/саат.

Егер мндай машиналар болмаса, онда стті мзбен салындату керек. Ол шін мзды кні брын даярлап, ерімейтіндей етіп сатайды.

Тазартылан, рі салындатылан ст сыйымдылыы р трлі танктерге йылады. Танктер жылу ткізбейтіндей етіп апталуы тиіс, сонда ана ст за уаыт бзылмай саталатын болады.

Стті тартып кілегейін алатын жне пастеризациялайтын фермаларда стхана ішіне ажетті жабдытар мен тасьшды линиялар орнатады.

Фермадаы стті автомобильге орнатылан ст цистерналарымен тасымалдайды.

«Карусель» жне «Веер» типті сауу ондырыларыны рылысы едуір крделі, рі баасы ымбат. Біра солай бола трса да жмыс кші мен жалаы орын немдеу арылы, оан кеткен шыын бір жыла жетер - жетпес уаыт ішінде-а артыымен теледі. Жалпы аланда фермадаы сиырды санына арай жмыс німділігі р трлі сауу ондырыларын пайдалану сынылады.

Сиыр сауатын ондырыларды тадап аланда жалпы сауын сиырды саны ескерумен бірге, сиырды сттілігін, баылу дісін, стті беру жылдамдыын да ескерген жн. Конвейерлі сауу станогын е кемі 200 сиыры бар фермаларда олданан тиімді. Ал егер фермада 500 - 800 бастай сауын сиыр болса, онда сиыр саууа жмсалатын жмыс шыыны 2 - 3 еседей кемиді. 150-ге дейін сауын сиыры бар фермаларда «Елочка» типті сауу ондырысын пайдаланан тиімдірек.

Кейде олмен сауаннан грі, машинамен сауанда стті сапасы тмендеп, онда бактериялар кбейіп жне ышылдылыы жоарылаандытан ст заводтары мндай стті абылдаудан бас тартады, тіпті абылдаанны зінде те арзан бааа алады да, басалай бір німдер даярлауа пайдаланады. Мны зі сиыр сауу жмысына мн берілмеген, ешбір тазалы шаралары саталмаан шаруашылытарда машинамен сауу дістерін жете мегермегендіктен болатыны белгілі.