Ірі ара жне ой, жылы, тйе, с, шоша шаруашылыына сипаттама 3 страница

Сондытан жоары сапалы ст алу шін стке микроорганизмдерді, е алдымен, оларды сауу аппараттары арылы енуіне жол бермеу керек. Мны кез келген шаруашылыта іске асыруа болады. Ол шін сиырды машинамен сауу жмысы дрыс йымдастырылып, тазалы шаралары блжытпай орындалуы, ораны ауласы немі тазартылып, сауу аппараттары мен ст ыдыстары кнделікті жуып-шайылып, таза сталуы тиіс.

Сауу ондырылары жо шаруашылытарда, сиырды брыныша жылжымалы сауу аппараттарымен сауады. Бл жадайда рбір сауыншыа екі аппарат бекітіліп беріледі де, ол 20-дан 30 сиыра дейін сауады. Мнда да баса жадай сияты аппаратты таза сталуына айрыша назар аударылуы тиіс.

Сауу аппаратын дрыс ктпеген жадайда, стті бактериялармен атты ластануы, соны салдарынан оны ышылдылыы тез ктерілуі ммкін. Жмыс аяталаннан кейін аппаратты жылы сумен шайайды. Ол шін магистральды шлангіге вакуум кранын кигізеді, коллекторды ілгек арылы тмен аратып, стаканды суы бар шелекке батырады. Алдымен вакуум кранын, сосын шелек апагыны кранын ашады. Сонда су стакана, онан ст шлангасы арылы шелекке йылады. Сауу стакандарын бірнеше айтара сумен шайайды. Ал сауу стаканы бар коллекторды іліп ояды. Шелекті апаын алып, оны жуады. Осыдан кейін дл сондай ретпен аппаратты ысты сумен жуады, оиы темиературасы шамамен 85 градустай болуы тиіс.

Аппаратты тулігіне бір рет 0,5 проценттік ысты сода ерітіндісімсн жуып, оны ст майынан арылтады. Мнда резекелі емізікті жне ст трубасыны ішін рпекпен (жуыш), ал оны жеке детальдарын щеткамен ысылайды. Со-сын аппаратты сумен шайап, ондаы сілтіден арылтады да, келесі саууа дейін кептіруге іліп ояды. Аптасына бір рет сауу аппаратын блшектеп, жылы сумен жуады жне пульсатордан баса барлы детальдарды 0,5 проценттік ысты сода ерітіндісі (60 - 70°) йылан легенге салады да, оларды щеткамен немесе рпекпен жуады. Жуылан детальдарды баса легенге салып, оны стіне ысты су (85°) йып, онда 30 минуттай стайды. Бдан со аппаратты жинан, оны таы да ысты сумен шайайды. Апта сайыны тгелдей жуу жмыстарын жргізгенде, бір миллилихр суда 150 - 200 мг активті хлоры бар хлорлы к ерітіндісін пайдалану сынылады. Мндай жадайда шелекті апаын (пульсаторсыз), коллекторды жне сауу стакандарын легенге салып, оан ерітінді йып ояды (келесі сауыма дейін). Мнда детальды ішіндегі ауаны тгелдей сорылып алынуы жне детальды барлы бліктері, сіресе резецкелі трубканыц ішкі жатары таза жуылуы тніс. Сиырды сауар алдында аппаратты таза сумен шайайды. ейде жуылан резекелі детальдарды (магистральды шлангіден басасын) жаасымен ауыстырады. Ал брыны пайдаланылан резекелі трубаларды біраз кнге пайдаланбай оя трады (2 - 5 антадай).

Сауу ондырыларынын, труба проводтарын ш айда бір рет жуады, ал ішіне ст таман болса сол мезетте жуып трады. Трубопроводтыц рбір блігін жске-жеке жуу керек. Ол шін насосты іскс осады да, оны шеткі кранына магистральды кигізеді. Ал шланганы екінші жаын ысты сода ертіндісі йылан шелекке батырып, кранды ашады. Ерітінді трубопровод арылы сорылып насоса арай жылжиды да, кір-лас оспасымен вакуумды - баллона келіп йылады. Шланганы дркін - дркін ерітіндіден шыарып алып, ауа сорызып отырады. Трубопроводты барлы беліктері жуыланнан кейін вакуум - баллонды тазалайды.

Кейбір шаруашылытарда арнайы даярланан ваннаны пайдаланады. Бл ванна 30 минутты ішінде бірден 10 аппаратты жуады. Ал егер оларды жекелеп жуатын болса 3,5 сааттай уаьтт кетеді. Ваннаны тыыз июластырган татайдан жасайды, оны зындыы 2,5 метр, клденеці 25 см жне биіктігі 20 см. Ваннаны жуу блмесіндегі кронштейн керегесіне орнатып, тбіне биіктігін 32 см етіп 10 ілгек жасайды да, оан сауу стакандары бар коллекторларды іліп ояды. Ванна шетінен ететін вакуум проводта 10 кран, ал оларды аралыында сауу шелегіні апаын іліп оятын ілгек болуы тиіс. Е соында сауу шелектеріи оятын зындыы 3,5 м жне ені 30 см стол болады.

Ваннаа ысты жне суы су жргізеді жне срітіиділерді тиімді пайдалану шін ішінс скі жерден белгі соады: бірінші белгіні тбінен 11 см биіктікте (бл 60 литр суа те) ал екіншісі 14 см биіктікте (80 литр суа те) соылады.

Кезекші сауыншы алдымен 10 шелекті стола орнатып сауу стакандарын ваннага салады, коллекторларды ілгекке іледі, ал магистральды шлангілерді вакуум проводты кранына кигізеді. Су проводыны кранын ашып, ваннаны бірінші белгіге дейін суы сумен толтырады. Осыдан кейін барлы вакуум крандарын ашып, кллі аппаратты бір мезетте жуып шыады. Аппараттарды тгелдей жуып шыу шін ваннаа (екінші белгіге дейін) ысты су яды. Осындай арапайым растыруды нтижесінде сауыншыны жмыс німділігі едуір артады, ал сауылан стті сапасы жасара тседі.

Сауар алдында сиырды желінін жууды да стті таза болуы шін айрыша мадызы бар. Ммкіндігінше рбір сиырды желінін ааз салфеткамен срткен жн. Сиырды емшек рпіндегі алашы стті сауып аланда арнайы кружканы (тбі ара) пайдаланан тиімді. Желін ауруа шалдыанда стті рамы згереді, оан ан, іріді оспалар араласады, ірімтіктенген ст пайда болады, т. б. Мндай белгілер тбі ара кружкадан жасы байалады.

Ауру сиырды сіресе желінсаумен ауырандарын е соында сауу керек, ал оны сті жалпы стке араласпауы тиіс. Желінді немі таза стау санитарлы жаынан сапалы ст, алуды иегізгі кепілі. Гигиеналы шарттарды тгел сатай отырып, желінді немі таза стауды зі сттегі бактерияларды едуір азайтады.

Ст проводымен сиыр сауу гигиенасы. Сиырды блай сауанда желіннен шыан ст бірден танкке йылады, ал оан дейін ст шлангімен трубопровод арылы талай ыдыстара келіп, кптеген кедергілерден теді. Егер мндай жадайда тазалы шаралары мият саталмаса стті сапасы крт тмендеуі сзсіз. Зерттеулерге араанда, ст проводтарын тіпті кнделікті ысты сода ерітіндісімен мият жуып траныны зінде жоары сапалы ст алынбайтыны байалады.

Ст проводыны зындыы кей жадайда 80 - 90 метрге дейін, тіпті одан да зын болуы ммкін, мны зі оны тазалау жмысын едуір иындататыны белгілі. Стті сиыр желінінен танкке дейін жретін жолын арастырып керелік: сауу стаканы, коллектор, резенкелі шлангі, кру ондырысы, ст проводы, сзгіш ондыры, салындатыш, диафрагмалы немесе ортадан тепкіш насос жне е соында танк. Осы блшектерді немесе детальдарды жнді жуылмауы стті едуір ластайтыны сзсіз.

Мына жадайды ескертелік, егер сауу аппараты мен ст проводы жасы жуыланмен, салындатыш немесе насостардын. біреуі женді жуылмаса, онда барлы ст ластанады. Сондытан андай жадайда болмасын сапалы ст алу шін ст жретін барлы линияларды мият жуып отыру керек.

Сиырды байламай баанда сауу гигиенасы. Баса дістерге араанда сиырды байламай бауды кптеген артышылытары бар (сиыр сауу технологиясында, сапалы ст алуда).

Сауыншыны жмыс німділігін арттыруда кллі сауу процестерін комплексті механикаландырудын, айрыша маызы бар. рі мны зі сапалы ст алуды да кепілі. Байла-май баанда сауу станоктарын сиыр еркін кіріп, шыатындай етіп жасайды. Сиыр сауатын блмені алдында аша болады. Онда сиырды топтап стайды.

Сауу аладында сиырды сауанда ст бірден флягалара немесе ст проводтары арылы салындатышка, одан ст танкісіне кйылады. Сауу алаында зындыы 8 - 10 м вакуум-провод пайдаланылады. Мнда сонымен атар су жылытылатын жерден трубопровод арылы жылы су жеткізіледі. Сиырды желінін душ воронкасы арылы таза, жылы сумен (45°) жуып трады. Екпінмен келген су желінді тез, рі жасы жуады. Сиырды желінін жуу, сылау, срту оны тез июіне сер етеді, рі стті кп алуа ммкіндік береді.

Сауу аралыында ст проводы мен шлангілерді суы сумен толтыран жн. рбір сауым алдында ст проводынан губка еткізеді (сода сіірілген), ал соны артынан барлы линияа ысты су (80 - 85°) жібереді. рбір 7 кунде бір рет жмыс істеп тран аппаратты линияларына 60 литрдей кальцийленген соданы 0,5 проценттік ысты ерітіндісін йып шайайды. Аппаратты іші жасы жуылу шін шелекті ішіндегі ерітіндіні бірден 4 аппаратпен сорып алады.

азіргі кезде айналмалы жуу дісін олданып жр. Бл діс рі тиімді, рі жмыс істеуге оай. Онымен андай сауу аппаратын болса да жууа болады.

Сауу аппаратыны барлы тетіктері - ст проводы, вакуумды ст салындатыш, жаластырыш шланг, диафрагмалы ст насосы, сауу стакандары, коллекторлар, кру ондырысы жне ст шлангілері жуылуы жне дсзинфекциялануы тиіс. Жуар алдында ст проводындаы сзгіш дкені алып тастайды.

Жуу жмысын былай жргізеді: алдымен барлы сауу стакандарын стаканшалара, ал диафрагмалы ст насосын шланга арылы трубаа кигізеді. Осыдан кейін ст проводын вакуум салындатышынан ажыратып, оан суы су яды да, айтадан ст проводына жаластырады. Жуатын сйыты ысты немесе суы су), жуу ерітіндісін кез келген ыдыстаы вакуум салындатыштан вакуум насосты кмегімен сорызып алуа болады.

Алдымен вакуум насосты іске осады, сонда стакандар сйыты жасы сорып, стаканшалара келіп яды, сосын диафрагмалы насосты іске осады. Мнда ысыммен келген су сауу стакандарына сорылады. Су - коллектор, керу ондырысы, ст шлангісі арылы ст проводына жне айтадан вакуум салындатыша келіп йылады. Диафрагмалы насос трубаа минутына 20 литрдей ерітінді яды. Бл сйы зат жабы системадаы барлы линиядан тіп, оны жуып, рі дезинфекциялап шыады.

детте, диафрагмалы насос мндай системамен жмыс істегенде зі ана жуылып оймайды, сонымен бірге кллі линияны жуып шыады.

Линияны жуу жмысы 4 - 5 минута созылады, сосын диафрагмалы насос тотатылады да, сйы зат салындатыша келіп йылады. Вакуум насос іске осыланнан кейін сйыты шланг арылы салындатыштан аызып жіберіледі.

Суы сумен жуаннан кейін кллі системаны ысты сумен (85°) жуып шыады. рбір сауу аралыында системаа суы су немесе дезинфекциялы срітінді йып ою керек. Ал сауар алдында бл суды немесе ерітіндіні аызып жібереді. Бл діспен жуганда рбір сауыншы (немесе механик) небары 15 - 20 минут уаыт жмсайды, ал бан брын 30 - 40 минут кететін. Бл тсілді олдананда аппаратты блшектемей-а жмыс істеуге ммкіндік туады. Демек, кн сайын ст линияларын блшектеуге жне жууа кететін 5 - 6 саат жмыс уаытын ысартады.

детте, ст ыдыстарын жууа сілтілі ерітінділер: концентрациясы 0,5 проценттік кальцийленген соданы ерітіндісі (Nа2СО3), концентрациясы 0,15 процентке жуы каустикалы сода (NаОН) олданылады.

Соы уаытта мемлекеттік санитарлы баылау органдарына ст нерксібінде пайдалану масатымен, длірек айтанда, ст ыдыстары мен сауу ондырыларьш жууа жаа препарат – сульфанолды олдану сынылып отыр. Бл препарат активті заттар атарына жатады, рі ласты те жасы кетіреді. Бл препарат кристалл трізді, тсі кре, иісі жо зат. Ол суда кбіктене ериді. Сульфанолды 0,5 проценттік концентрацияда ысты (50-60°) суа ерітіп пайдаланады. Сондай-а бл масата трозилин препаратын да пайдалануа болады.

Тжірибеде олмен саууды екі дісі бар: уыстап сауу жне екі саусапен сауу.

Уыстап сауу- олмен сауудаы е тиімді діс. Оны тсілі мынадай: жасылап жуылан, рі сртілген емшекті сауыншы алаанымен ысып, бас бармапен тарта сауады, сонда емшек рпіндегі ст - ст аналына келеді. Осыдан ке-йін олды сол кйінше стап трып, емшекті алдымен бас бармапен, сосын рбір саусапен кезектестіре ыса отырып сауады. Мндай дісті олдананда сауу жмысы тез атарылады, рі сиыр тыныш трады.

Екі саусапен сауу - детте бл дісті жаа йреніп жрген сауыншылар (уыстап саууды білмейтін) олданады. Мндай діспен сауанда емшек атты созылады да, содан барып мал ауырсынады, рі ст те сара сауылмайды. Емшекті атты созандытан ол жарылып, тіпті кейде сйелденіп кетеді. Мндай емшекті сауыншы вазелинмен, стпен сылауа мжбр болады, ал мны зі стті ластануына апарып сотырады. Оны стіне бл діспен сауу сауыншыны атты шаршатады, йткені мндай жадайда кш тек екі саусаа тседі де, ол тала береді.

азіргі кезде шаруашылытарда ст едуір молайды. Сонымен атар мемлекеттік ст заводтарына тапсырылатын стті сапасы да жасарды. Брыны уаыттара араанда шаруашылытардаы стхананы ндірген сті мемлекетке тапсыруа дейін тазаланып жне салындатылып, ал ажет
болан жадайда за уаыта дейін саталатындай дрежеге жеткізіледі. Ст абылдау пунктімен оса колхоздар ажетті жабдытарды да, сонын ішінде ст тартатын сепараторды да алды. Мны зі стті мол алуа, рі бзауа ст ішкізуге ммкіндік берді. Кнтеген колхоздарда сттін, сапасын тексеретін лабораториялы жабдытар да бар.

Ферма жанындаы стханада істейтін жмысшылар мынадай жмыстарды атаруы тиіс:

Зоотехниялы жне санитарлы талапа сай жоары сапалы ст алу;

Сауылан стті жне ст німдеріні есебін алу, ст ндіру жніндегі жоспарды орындау, оньт мемлекетке сату жне шаруашылы ішінде жарату;

Стті алашы баптау жмыстарын жргізу жне ажет болан жадайда оны сатау;

Стті осымша німдерін тиімді пайдалану. Кк сттен, май суынан айран йыту, ірімшік айнату, сыр, брынза т. б. жасау. Тлге ішкізуге арналан кк сттен ацидофильді айран ашыту;

5. ажетті жабдытар болан жадайда ст майын алу жне стандартты сыр дайындау;

6. Стке жне ст німдеріне анализ жасау;

7. Ірі ара шаруашылыында істейтін жмысшылара ст ндіруді гигиеналы шарттарын тсіндіру;

8. Фермаа ажетті мз жне отын даярлау;

9. Стханаа ажетті жабдытарды, рал-саймандарды, реактивтерді жне материалдарды дер кезінде тауып алу. Машина мен аппараттарды жмыса жарамдылыын баылау.

азіргі бар стханаларды ндірістік тапсырмаларын шартты трде ш категорияа блуге болады: ферма маындаы стхана, стті дейтін жне сатайтын стхана (стхана йі) жне стті дейтін, сатайтын жне айта дейтін стхана (колхоздарды жне совхоздарды ст заводы).

Ферма маындаы сутхана- детте бір сиыр ораны амтиды, мнда стті абылдау, сзу, шаруашылытаы орталы стханаа тасымалдау жмыстары жргізіледі. Мндай стханадаы блмеде ст саталмайды жне айта делмейді. ейде мнда ст тарту жмысы жргізілуі ммкін.

Сиырды машинамен сауу дісі енгізілген фермаларда аспаптарды жуу жне насос-машина блмелері болады.

Стті дейтін жне сатайтын стхана

Стті дейтін жне сатайтын стхана бірнеше сиыр ораны амтиды. Онда стті тазалау, за уаыта салында-ту жне баса жаа тасымалдауа дейін сатау жмысы жргізіледі. Мнда стті тартады, ал кейде пастеризациялайды, одан ацидофилин айранын ашытады. Бл зі шін де, бас-а шаруашылы шін де тиімді болып есептеледі.

Стхана жанындаы сауу алаына «Елочка», «Карусель», «Веер» т. б. ондырылар орнатылады. Мндай ажетті жабдытары бар стханалар стті абылдап жне оны тазалап ана оймай, оны за уаыт салын кйінде сатай да алады. Стханада жеткілікті млшерде ысты су болан жадайда жне ажетті ктім шаралары жргізілгенде заводтара жоары сапалы ст тапсырылады.

Стті дейтін, сатайтын жне айта дейтін стханаларнемесе ст заводы. Мндай заводтарда ст еделіп ана оймай, одан р трлі ст німдері жасалады.

Стхананы негізгі міндеті - стті абылдайды, тазалайды, салындатады жне сатайды, сондай-а кнделікті келген стті 20 проценттейін Селаратормен тартып, одан алынан кк стті бзауа береді. Стхана кніне 4 мы литрдей стті абылдай алады. Стті алашы деу жмыстары

Шаруашылытарда немесе нерксіп орындарындаы пункттерде стті деуді – бірінші ндеу жмыстары деп, ал ст заводтарында деуді – екінші деу деп атайды.

Фермаларда стті технологиялы талапа сай абылдап алып, дегенде оны сапасын арттыру жне за уаыт саталуын амтамасыз ету жаы кзделеді. Стті алашы деудегі е маызды жмыстардын бірі салындату мен тазалау.

Стті тазалау.Ст механикалы оспалардан сиыр орасында, флягалара йылмай трып сзу арылы тазаланады. Сзген кезде ст механикалы оспалардан ана (азыты, тсенішті, жнні алдытары жне ша-тоза) ары-лады. Алайда, ст мндай механикалы оспалармен атты ластанан болса, оны ойдаыдай тазартуа жне бактериялардан арылтуа ммкіндік болмайды. Сондытан маталы сзгішпен е кеп дегенде 2 - 3 флягадаы стті ана сзу керек. Егер сзгіште тнба кп алса, онда оны жиі-жиі ауыстырып трады. Дкені сода араласан сумен жуады, таза сумен шайайды жне сонан кейін ана кептіріп пайдалануа болады.

Типі р трлі сауын алаынан алынан стті ст проводына орнатылан тасынды тазалаышпен тазалайды. Мндай жадайда ст проводына резекелі тыыны бар труба орнатады. Трубаны бір жа шына саптама орнатады. Саптамаа сзгіш матадан тігілген кішкене дорба кигізіледі. Сонда ст алдымен сзгішке, сосын вакуумды салындатыша йылады.

азіргі кезде стті тазалау шін сзгіш ретінде полиэтиленнен (лавсан) жасалан синтетикалы мата олданылып жр. Мата мен дкеге араанда, лавсанмен сзуді біратар артышылытары бар. Бл ткань млде зиянсыз, те берік, за пайдаланылады, рі оай жуылады, тез тазалайды.

Стті нерлым таза сзу шін ст тазалаыш сепараторды пайдаланан тиімді. Мндай сепаратордын. детте екі барабаны болады: оны біреуі стті тартуа, ал екіншісі стті тазалауа арналан.

Ст тазалаыш барабанны тарелкаларынын ешбір тесігі болмайды жне диаметрі кішкене, сол себепті онь сттегі лас заттарды жинайтын орны деттегі сепаратордан клемдірек келеді. Тарелкалар аралырындаы саылау да едуір кеейтілген (2,5 мм). Осы ерекшеліктеріне арай оны жмыс німділігі деттегі сепаратордан екі есе жоары. Барабан айналанда ондаы механикалы оспалар тез тазартылып алынады.

Стті тазалауа кілегей айыратын сепараторды да олдануа болады. Барабанды рбір 1,5 саат сайын жуып, тазартып отырады.

Стті салындату. Жаа сауылан стте бактерияларды ырып, жоя алатын лактенин (лизоцим) деген зат бар. Бл зат стке тскен р трлі бактерияларды кбеюіне жол бермейді. Ал кейде тіпті оны азаюына да себепші болады.

Стті сапасын арттырып, оны за уаыт бойы сатауды бірден-бір жолы - стті бактериостатикалы (бактерицидтік) асиетін сатау. Егер стті бактериостатикалы асиеті жойылатын болса, онда бактериялар тез сіп-ене бастайды да, оларды тіршілік рекетінен ст бзылады.

Стті бактериостатикалы асиетіне сер ететін негізгі факторлар мыналар: стті ластану дрежесі, стті сауаннан салындатуа дейінгі уаытты аралыы. Ст аз ластанса рі ол нерлым тез жне тмен температурада салындатылса, оны бактериостатикалы (бактерицидтік) сері де сорлым за саталып, стті ышылдылыы ктерілмейді. Кейбір практиктер стті завода салындатпай-а жеткізген тиімді деп есептейді. Бл млде ате. Мселен, стті редуктазды сынау нтижелеріне араанда (бактерия млшерін анытау масатында), егер жаа сауылан стті «сапалы» класа жатызатын болса, ал екі-ш сааттан кейін салындатылмаан кйінде завода жеткізгенде оны сапасы «орташа» деген баа алан.

Сондытан фермада стті салындату жмысы табындаы сиырлар тгелдей сауылып біткеннен кейін емес, керісінше, сиырды сауып бола салысымен сол мезетте атарылуы тиіс. Орта есеппен табындаы сиырларды сауу жмысы екі саата созылады, егер осы уаыта дейін сауылан ст салындатылмаса, онда оны бактериостатикалы асиеті млде
жойылып кетуі ммкін. Стті тасу жне сатау затыына арай оны мынадай температурада салындатады:

Сатау затыы (саат) 6 - 12 12 - 18 18 - 24

Салындату температурасы (градус) 10 - 8 8 - 6 6 - 4

Стті салындатуа жер асты суын пайдаланан (бастау, ды, зен сулары) тиімді. Бл суларды кпшілігіні (84%) температурасы 10 градус жне одан да тмен болады. Шаруашылытарда мндай су кездері болмаан жадайда стті салындатуды е тиімді дісі - ст йылан фляга-ларды арнайы салынан бассейнге немесе мз осылан суа ою. Бассейндегі суды тередігі флягадаы стті дегейінен жоары болуы керек. Сондай-а стті салындататын арнайы тоазытыш аппараттар да олданылады. Мндай аппаратты жоары жаында ст ятын тесік бар. Сол тесіктен ткен ст салындатылан кйінде флягалара йылады. Бл аппаратты бір керегесіне суы су йылады.

Бір секциялы тоазытышта ст тек сумен салындатылады. Мнда салындатылан стті температурасы салындатыш суды температурасынан 3 - 4 градус жоары болады.

Екі секциялы тоазытышта ст алдымен оны жоары секциясындаы сумен, онан со тменгі секциясындаы температурасы едуір тмен тзды сумен салындатылады. Екі секциялы тоазытыш саатына 750 - 1000 литрдей стті салындата алады.