Аламда андай аспан денелері бар, оларды араашытыы андай бірліктермен лшенеді?

Е заманауи аспаптар кмегімен байалатын е алыс нысандар – квазарлар. Бiздi Галактикаа немесе с жолыны рамына Кн жйесi кiредi. Бізді Галактика спираль типтi галактикалара жатады жне 150 миллиардтан астам жлдыздардан трады

аламдаы аспан денелеріні араашытыы парсек (пс) жне жары жылы (ж.ж.) деген лшемдермен, ал Кн жйесіндегі денелерді араашытыы астрономиялы бірлікпен (а.б.) лшенеді. 1 а.б. – Жер мен Кнні орташа араашытыы, 149500000 км-ге те. Парсек – жылды параллакске (ол 0,1"-ке 1012×те) кері шама. 1 пс = 3,26 ж.ж. = 206265 а.б. = 30,857 км. с жолыны диаметрi 120 мы ж.ж. шамасында (1 ж.ж. = 1013 км), ал дискiні алыдыы 1600 ж.ж.-на те.

Планеталар. зара орналасуы, массасы, тыыздыы жне баса параметрлерi бойынша Кн ж Жер тобындаы планеталар – Меркурий, Шолпан, Жер жне Марс – лшемдерi бойынша шаын, тас жне металл заттардан трады, тыыздыы жоары, атмосферасыны массасы те аз, осi бойынша бiршама аз жылдамдыпен айналады.йесiндегi планеталар iшкi (Жерге сас) жне сырты топтара блiнедi.

Сырты планеталар – Юпитер, Сатурн, Уран, Нептун, Плутон – лкен лшемдерiмен, затыны тмен тыыздыымен, тыыз атмосферасымен, ал оны рамында сутек, гелий мен метанны басымдыымен, осi бойынша айналу жылдамдыыны біршама жоарылыымен сипатталады. Жер планетасы атмосфера, гидросфера, биосфера жне iшкi абытары болуымен сипатталады. арыштан байау жргiзгенде Жер кгiлдiр мхиттарды арасында жасылтым- сары континенттер орналасан дене екендiгiмен ерекшеленедi. Оны серiгi – Ай

Астероидтар. Марс пен Юпитер орбиталарыны аралыында iшкi жне сырты планеталары блiп тран астероидтар белдеуi немесе шаын планеталар орналасан. 2000-а жуы астероидтар ашылан, оларды жалпы саны 100 мынан асады, ал жалпы массасы Жер массасыны 0,001 блiгiн райды деген пiкiр бар.

Кометалар – зынша пiшiндi арыш денелерi, рамы алып планеталар атмосферасыны рамына жаын. Кометалар ысты денелер емес, оларды жарыы Кн сулесiнi тсуiне байланысты. 1000-а жуы кометалар аныталан.

Метеориттер – Жер атмосферасына лем кеiстiгiнен келiп кiретiн арышты тектi минералды агрегаттар. Олар Жерге лаанда сотыысудан жарылып, воронка пiшiндi опарылыс кратерлерін жасайды

 

Жерді пішіні, лшемдері мен бедері алай сипатталады?

 

Жердi пiшiнi мен лшемдерi. планетаны арыштан жасанды Жер серiктерiнен тсiрiлген фотографиялары Жердi шар трiздi екендiгiнi айын кусi боларлы. Сонау XVII . соында-а Жердi пiшiнi дрыс шардан згеше екендiгiн крсететiн деректер алынан. Геодезиялы лшеулер Жердi ышамдалан пiшiнi айналу эллипсоидына (сфероида) жаын екендiгiн крсеткен. Полюстiк радиус R_П =6356,8 км, ал экваторлы радиус R_Э =6378,2 км. Бл екеуiнi айырмасы 21,4 км, ал сыылу шамасы а = (R_Э – R_П)/R_Э=1/298 (Ф.Н.Красовский). Жердi орташа радиусы R=6371 км.

Шындыында Жер бетi мiнсiз айналу эллипсоиды бетiнен айтарлытай згеше. Ол жоары ктерiлген жне тмен тскен блiкшелердi кезектесе орналасуымен сипатталады. Дл лшеулер Жердi зiне ана тн пiшiнге (фигураа) ие екендiгiн крсеттi, бл фигура геоид деп аталады (И.Люстих сынан). Геоидты кез-келген нктесiнде тартылыс кшiнi векторы оны бетiне перпендикуляр орналасады, ал бл бет лем мхиты бетiн (дегейлiк бетiн) континенттер астында ойша жаластырып осу арылы алынады. Геоидты дл осы дегейлiк бетi топографияда, геодезияда, маркшейдерияда биiктiктердi есептеген кезде база ретiнде абылданады.

Жер Кн жйесiндегi е дамыан планета ретiнде орталы симметриялы абытардан тратындыымен сипатталады. Жер абытары (геосфералар) рамымен, физикалы асиеттерiмен, затыны кйiмен ерекшеленiп, сырты жне iшкi абытара блiнедi. Сырты геосфераларда тiкелей зерттеу жргiзуге болады. Iшкi геосфералар негiзiнен жанама (геологиялы, геофизикалы, геохимиялы) дiстермен зерттеледi. Жердi сырты жне iшкi геосфералары зара жне арыш кеiстiгiмен тыыз байланысты.

 

 

Жерді жаралуын тсіндіретін небулалы гипотезаларыны мнісі неде?