Lt;ТEXTAREA> тгі

HTML ТІЛІНІ МУЛЬТИМЕДИЯЛЫ ММКІНДІКТЕРІ 1Броузерлерді (Netscape Navigator, Internet Explorer) мультимедиялы файлдарды іске осатын осымша программалы модульдері бар. Олар LiveAudio (WAV, AU, AIFF жне MIDI форматтарындаы дыбысты файлдар), Live3D (VRML), LiveVideo (АVI бейнелік файлдары) жне QuickTime (дыбыс пен мтін осылатын MIDI тріндегі MOV форматындаы файлдар) трізді технологияларды сйемелдей алады.

Lt;EMBED> тгін пайдалану

Жоарыдаы айтылан мультимедиалы ммкіндіктерді брін web-жата <EMBED> тгі арылы енгізуге болады. Оны жабу міндетті емес. Бл тгті пайдалану кезінде дыбыс ойнайтын ралды басару элементтерін сурет трізді крсету ммкіндігі бар.

Фонды дыбыс

Web-жатты жктеген со, оны кру барысында зііз нататын нді тыдап отырыыз келсе, <BGSOUND> тгін тмендегідей трде жазып пайдалануа болады:

Мысалы, “Абаай.mp3” уендік файлын 3 рет айталап тыдау шін, мынадай жол енгізілуі тиіс:

Егер бір уен шексіз трде айталанып айтыланын аласаыз, соы атрибут LOOP=INFINITE деп жазылуы ажет. рине, уен орнына жасалан web-сайт жайлы тсініктеме мтін немесе оны алай трлендіруге болатыны жайлы кеестерді де тыдауа болатыны тсінікті шыар.

уенді web-жат ашыланда, бірден тыдамай, зііз алаан стте ана іске осу шін, дыбысты файла суреттік файлдарды шыару кезіндегі сияты тмендегідей трде гиперсілтеме жасау керек.

Мнда экрана “ле” атты гиперсілтеме шыып трады, соны тышанмен шерткен кезде ана н ойнала бастайды.

Бейнекадрды пайдалану

Web-пара ішіне бейнекадрды ою жай сурет орналастыру трізді орындалады. Мны жзеге асыру тгінен мысал келтірейік:

Мнда DYNSRC атрибуты бейнефайлды атын береді, ал START параметрі бейнероликті іске осу тсілін таайындайды. Егер оны мні OPENFILE болса – бейнефайл бірден жктеледі, ал MOUSEOVER болса – онда тышан курсорын сол роликті бірінші кадрын іске осатын суретте шерткенде барып жктеледі. LOOP параметрі бейнефайлды айталау санын береді.

Бейнефайлдарды гиперсілтеме арылы да крсетуге болады:

<AHREF=”VIDEO.MOV”>Бейнефильм кру (1,3МВ)</A>

Гиперсілтемені шерткенде, броузер файл типін оып, бейнефильмді крсететін плейерге осымша рылы іске осылады. андай плейер олданылатыны ттынушы броузеріні рамы мен рылымына (конфигурациясына) байланысты болады. Кбінесе бейнефильм басару татасы бар жеке терезеде крсетіледі.

<EMBED> тгі арылы бейнефайлды кру кезінде web-паратаы плейерге атысты рылы ізделеді де, іске осылады. Мысалы:

Мндаы AUTOPLAY=false атрибуты бейнефильм PLAY батырмасын шерткен со, іске осылатынын крсетеді. Ол бірден іске осылуы шін AUTOPLAY=true болуы тиіс. WIDTH=160 HEIGHT=120 атрибуттары бейнекадрды ені мен биіктігін береді.

HTML ЖАТТАРЫНДАЫ ФОРМАЛАР HTML формалары web-жат жариялаушылар мен оырмандар арасындаапарат алмасуа ммкіндік жасайды. Бан дейін біз web-жаттарды тек экрана шыару дістерін талылап келген болса, енді, керісінше олара млімет енгізу рекеттерін арастырамыз. Формалар арылы ттынушыдан жалпы мтін трінде апарат срап алуа, "и/жо" деген жауапты бірін тадауа немесе бірнеше жолды біріне тотауа болады.

Формаларды ртрлі масаттарда олдану ммкіндігі бар. Мысал ретінде, сайта кірген оырмандарды ол туралы з пікірлерін формаа енгізуі туралы айтуа болады, жалпы HTML формаларын пайдалану аймаы алуан трлі болып келеді.

Lt;FORM> тгі

рбірформа осы тгпен басталады. Оны олданылатын форманы деу программасын (скрипт) жне мліметтерді жнелту дісін крсететін екі атрибутын анытап алу ажет.

1 кесте

Атрибуты	Атаратын ызметі
ACTION	Форма мліметтерін абылдап алып, оны дейтін URL-ды анытайды. Егер бл атрибут аныталмаса, онда мліметтер форма орналасан web-пара адресіне жіберіледі
METHOD	Форманы деу программасына (скрипт) алайша апарат жнелтілетінін крсетеді. детте, оны мні POST болады, мндайда форма мліметі URL-дан блек жеке жнелтіледі. Ал оны мні GET болса, онда млімет URL-мен бірге жіберіледі

Мысал:

…

</FORM>

Бл мысалда броузерге мынадай нсау берілген: толтырылан форманы post дісін олдана отырып жнелтіп, оны web-жат орналасан серверді cgi-bin каталогында орналасан comment_script скрипті кмегімен деу керек екендігі крсетілген.Бір web-парата орналасатын формалар саны шектелмейді, біра та бір форманы екінші бір форманы ішіне кіріп кетпеуін адаалап отыру керек.

Форма жасау тгтері

HTML тілінде формадаы р трлі ріс типтерін жасау шін <TEXTAREA>, <SELECT> жне <INPUT> сыяты ш трлі тг олданылады. Оларды кез келген саны <FORM> ... </FORM> трізді осарланан тгтер ішінде, яни контейнерде орналаса алады.

Тмендегі кестеде соларды ысаша сипаттамалары крсетілген, кейінірек олар толы арастырылады.

2 кесте

Тг	Атаратын ызметі
<TEXTAREA>	Кез келген ттынушы бірнеше жолдан тратын мтіндік апарат енгізе алатын рісті анытайды
<INPUT>	Млімет енгізуді кейбір зге трлерін: бір жол мтін енгізу, жалаушаларды ктеріп ою жне тсіру (check boxes), ажыратып осышты тадау (radio buttons) жне мліметтерді жнелтуге немесе форманы тазартуа арналан батырманы басу сияты рекеттерді орындауды амтамасыз етеді
<SELECT>	Ттынушыа жылжымалы жолаы бар терезедегі немесе суырылып шыатын меню ішіндегі бір жолды тадау ммкіндігін береді

lt;ТEXTAREA> тгі

Бл тг бірнеше жолдан тратын мтіндік апарат енгізуге арналан ріс ру шін ажет. <TEXTAREA> …</TEXTAREA> тгтері арасына, алдын ала келісім бойынша, енгізу рісіне шыарылатын кез келген мтін жолдарын орналастыруа болады. Бл тгті атрибуттары:

NAME – ріс атын анытайды, міндетті трде болуы тиіс;

ROWS – ріс биіктігі бойынша орналасатын жолдар санын береді;

COLS – ріс енін, яни жол зындыын символдар санымен береді.

Мысалы, р жолына 15 символ мтін сиятын, екі жолдан тратын ріс былай жасалады:

<HTML>

<BODY>

<FORM>

абдиева йгерім

</TEXTAREA>

</FORM>

</BODY>

</HTML>

Мны нтижесі 9 суретте крсетілген.

ROWS жне COLS атрибуттары арылы кез келген клемдегі ріс руа болады. Бл атрибуттар міндетті трде ажет болмаанмен, оларды алдын ала келісім бойынша бекітілген белгілі бір мні жо (кез келген броузер шін бл мндер р трлі), сондытан оларды мнін рашанда ашы крсетуге тырысу керек.

9 сурет

SELECT тгі

Бл тг суырылып шыатын меню немесе айналдыру жолаы бар опциялар (командалар) тізімін ру шін олданылады. Опциялар тізімі мен меню пункттері SELECT контейнеріні ішінде орналасады. <TEXTAREA> тгі сияты <SELECT> тгінде де берілген атты анытайтын NAME атрибуты міндетті трде болуы тиіс. Опциялар саны SIZE атрибутында крсетіледі. Тменгі кестеде <SELECT> тгіні атрибуттарыны атаратын ызметтері жайлы айтылан.

3 кесте

Атрибут	Атаратын ызметі
NAME	Апарат атын анытайды
SIZE	Тадау опциялары шін терезені биіктігін (вертикаль клемін) анытайды. Егер атрибут крсетілмесе немесе оны мні 1-ге те болса, онда алымалы опциялар тізімі шыады. Егер оны мні 1--ден арты болса, онда опциялар айналдыру жолаы бар терезеде крінеді. Ал егер атрибут мні тізім элементтеріні наты санынан арты болса, онда бос жолдар осылады. Оларды тадаан кезде, бос жолдар айтарылады.
MULTIPLE	Бірден бірнеше опциялар тадауа ммкіндік береді.

Опциялар тізімі <OPTION> тгі арылы <SELECT> контейнеріне кіргізіледі. Бл тгті екі атрибуты болады, олар тмендегі кестеде сипатталан.

4 кесте

Атрибут	Атаратын ызметі
VALUE	Ттынушы опцияны тадаан жадайда, деу бадарламасына (скриптіге) айтарылатын мнді крсетеді
SELECTED	Алдын ала келісім бойынша тадалан опцияны крсетеді

Мысал:

Тменде сас формалары бар екі HTML жаттарыны мтіндері крсетілген. Екінші жатта тізімнен алдын ала бір элемент тадалып алынан (SELECTED атрибуты осылан).

<HTML>

<BODY>

Жыл мерзімін тадаыз:

<FORM>

<OPTION SELECTED VALUE="winter">ыс

<OPTION VALUE="spring">кктем

<OPTION VALUE="summer">жаз

<OPTION VALUE="autumn"> кз

</SELECT>

</FORM>

</BODY>

</HTML>

10 сурет

<HTML>

<BODY>

Жыл мезгілін тадаыз:

<FORM>

<OPTION SELECTEDVALUE="WINTER">ыс

<OPTION VALUE="spring">кктем

<OPTION VALUE="summer ">жаз

<OPTION VALUE="autumn "> кз

</SELECT>

</FORM>

</BODY>

</HTML>

11 сурет

Lt;INPUT> тгі

<INPUT> тгі <TEXTAREA> мен <SELECT> тгтеріндей контейнер емес, жалы тг болып есептеледі. Ол р трлі тсілдерді пайдаланып, апарат жинатауа арналан. Сол тсілдерге мтіндік рістер, пароль енгізу рісі, ажыратып-осыштар, жалаушалар, мліметтерді жнелту (Submit) жне формаларды тазарту батырмалары (Reset) жатады.

INPUT тгіні тмендегі кестеде крсетілгендей бірсыпыра атрибуттары болады.

5 кесте