Азастанны азірігі заман тарихыны периодизациясы

1. азастан тарихы да дние жзі тарихы сияты лкен трт кезеге блінеді.

2. Ежелгі азастан (б.з. V . дейін), Орта асырлардаы азастан (VI – XVII .) Жаа замандаы азастан (XVII – XIX .), азіргі заманы азастан (XX .).

3. Е за кезе – Ежелгі азастан тарихы, ол бір миллион жыла жуы уаытты амтиды.

4. Ежелгі азастан – тас дуірі, ола дуірі жне темір дуіріне блінеді.

5. Тас дуірі барлы ралдар тастан жасалан дуір.

6. ола дуірі барлы ралдар оладан жасалан дуір.

7. Темір дуірі барлы ралдар темірден жасалан дуір.

8. азастанда е алашы адамдар мнан бір миллион жылдай брын пайда болан. Мндай жаалыты ашан археолог Хасен Алпысбаев. Ол 1957 жылы Жамбыл облысыны Талас ауданындаы аратаудаы Тіразан, Бріазан деген гірлерден е ежелгі мір срген адамдар траын тапты.

9. Алашы адамдара жеке-жеке жріп мір сру иын боландытан топтасып жретін болды. Осыдан бірте-бірте ру пайда болды. Кп уаыт ткеннен кейін бірнеше ру тайпаа бірікті.

10. Бізді жыл санауымыза дейін-а азастан жерінде сатарды, ндарды, сарматтарды ірі-ірі тайпалары болды.

11. Бізді жыл санауымызды бас кезінде азіргі азастан жерінде йсін, алы, н жне баса да ірі тайпаларды мемлекеттері болан.

12. Бізді жыл санауымызды бас кезінде-а азастан жеріндегі халытарды сол замана лайы шаруашылыы, ксібі болды.

13. Оларда мал шаруашылыы, егін шаруашылыы, олнер ксібі, металл орыту, а аулау т.б. дамыды.

14. Шаруашылыты арасында мал шаруашылыы басым дамыды. Бан азастан жері олайлы болды.

15. ой, жылы сіруге кп кіл блінді. Олардан кейін кп сірілген тйе. Сиыр аз сірілді.

16. 1960-жылдарды ая кезінде археолог алымдар Есік аласына (Алматыа таяу) жаын жердегі обадан «Алтын киімді адамды» тапты. Ол мнан 2500 жылдай брын жерленген жас жігіт екен.

17. Марма кигізілген бас киімні, бешпентті, етегіні онышыны сыртына алтыннан жасалан трлі са: атты, барысты, тау текені, старды бейнелері жапсырылан. Оларды саны трт мыдай.

18. Бізді заманымыза дейін II асыр мен б.з. XV асыры аралыында Еуропа мен Азияны байланыстыратын «лы Жібек жолы» ызмет істеді. Ол азастан жерімен тті.

19. ІХ асырда арабтар Орта Азия мен азастанны біраз жерін басып алды. Осыдан бастап азастана ислам діні тарай бастады.

20. 1218 жылы азастан жеріне моол шапыншылыы басталды.

21. 1219 жылы ыркйекте моол жаулаушылары Отырар аласын оршады. лы Отырар шайасы басталды. аланы оршауа ала басшысы адырхан басшылы етті.

22. XV асырда аза халы алыптасып болды. Оны негізін раан йсін, оырат, Керейт, Маыт, ыпша, Найман, Арын, Байлы, лімлы, Дулат жне баса да кптеген рулар мен тайпалар.

23. XV асырды 50-60-жылдарында аза хандыы рылды. Оан йты болан, алашы аза хандары деген жоары атаа ие болан Жнібек пен Керей.

24. аза хандыы тез лайды. XVI асырды басында оны жер клемі едуір кеейіп, халыны саны бір миллионнан асты.

25. аза хандыыны – мемлекетіні XVI – XVII асырларда лайып, ныаюына лес осан: асым хан (1511-1523), Аназар хан (1538-1580), Есім хан (1598-1628), Туке хан (1680-1718).

26. Орта асырлардаы азастанны ататы алалары: Тркістан, Отырар, Тараз, Сауран, Сайрам (Испиджаб) т.б.

27. Орта асырлардаы белгілі тарихи-мдени ескерткіштер: Ахмет Иассауи мазары (Тркістанда), Айша-Бибі мазары (Тараз аласыны жанында), Бабаджа атын (бл да сонда), Жошы Хан кмбезі, Алаша хан кмбезі (Орталы азастанда).

28. азастан жеріндегі ортаасырлы алымдар: бу Насыр л-Фараби (870-950 жж.), Жсіп Баласан (ХІ асыр), Махмд ашари (ХІ асыр), Ахмед Иассауи (ХІІ асыр), тейбойда Тілейабыллы, Мхамммед Хайдар Дулати, Жалайри осынлы (ХV-ХVI .)

29. Орта асырларда азастанда баса да кптеген алымдар болан. Бан бір ана Отырарда бу-Насыр л Фарабиден баса да она жуы л-Фарабилер боланы длел

30. XVI асырды соынан бастап 1755 жыла дейін аза халы жоар шапыншылыына арсы азатты, туелсіздік шін шайасты. 1755-жылы Жоар мемлекеті біржола жеілді, тарихтан аты шті.

31. Жоарлара арсы азатты кресті йымдастырушылар: хандар – Туке, білайыр (Кіші жз ханы), Абылай; билер – Тле, азыбек, йтеке; батырлар – абанбай, Бгенбай, шапырашты Наурызбай.

32. 1731-1917 жылдар аралыында азастан Ресей империясы оластында болды. Кіші жз «еркімен» осылды, алан жерді брін жаулап алды.

33. Ресей империясы азастанда екі жз жылдай отарлау саясатыны барлы итры діс, тсілдерін олданды, аза халыны лтты мдениетіні, дет-рпы мен салт-дстріні дамуына барынша кедергі жасады.

34. аза халы Ресей отаршылдарына арсы, азатты алу шін ш жздей рет озалыстар, ктерілістер, наразылытар йымдастырды. Оларды е ірілері ХІХ – ХХ асырларда болды.

35. Патша кіметіні отарлау саясатына арсы 1836-1838 жылдары Исатай мен Махамбет, 1837-1847 жылдары Кенесары хан, 1916 жылы А. Иманов, . Жангелдин, . Жанбосынов т.б. басшылы еткен, лт азатты озалыстар болды.

36. ХІХ асырдаы азаты белгілі аартушы алымдары: Шоан Улиханов (1835-1865), Ыбырай Алтынсарин (1841-1889), Абай нанбаев (1845-1904)

37. 1917 жылы азанда азастанда Кеес кіметі орнады, ол кімет 1990 жыла дейін мір срді.

38. ХІХ асырды аяында ХХ асырды басында аза халыны баытты келешегі, лтты туелсіздігі шін кресуші лкен зиялы топ алыптасты. Оларды басшылары: лихан Бкейханов, Ахмет Байтрсынов, Мстафа Шоаев, Міржаып Дулатов, Трар Рсылов, Мхамеджан Тынышбаев т.б. болды.

39. 1920-жылы аза Автономиялы Кеес Социалистік Республикасы, ал 1936-жылы аза Кеес Социалистік Республикасы рылды.

40. 1941-1945 жылдардаы Отан соысында асан ерлік крсеткені шін 500-дей азастан Кеес Одаыны батыры атаын алды. Бл жоары ататы Л. И. Беда, С. Д. Луганский, Т. Ж. Бигелдинов, И. Ф. Павлов екі мрте алды. лия мен Мншк Кеестік Шыыс ыздарынан алаш реет Кеес Одаыны Батыры атаын алды.

41. 1990 жылы 25 азанда азастан зін Егеменді Республика деп жариялады.

42. 1991 жылы 1 желтосанда азастанда Президент сайлауы болды. Президент болып Н. . Назарбаев сайланды.

43. 1991 жылы 16 желтосанда азастан зін туелсіз Республика деп жариялады.

44. 1992 жылы Алматыда дние жзі азатарыны тыш рылтайы тті.

45. 1995 жылы Туелсіз азастан Республикасыны Конституциясы абылданды