Ресейдегі апан ткерісіжне оны -станны демократияландыруына сері 6 страница

44. лемен рілген тарихи мтіндер арасында ара сз саталса да, оны ммкіндігінше арапайым сз лгісіне немесе белгілі нсадаы айтылан факті тріне айналдырады. Мселен, ктеріліс тарихы ле ретінде берілген айтылан тарих материалдарындаы мына бір ерекшеліктерге назар аударайы. «Елге хат» деген леде: «Батыбайа жазып берген Нман хаты. Екеуі де апал уезі, Сарытау болысынан майдана алынан жігіттер»делінген. Бл ле тіркелген жинаты мазмнында «Нман Сартайа жазып берген хаты (1916 жыл туралы)» деп крсетілген. Сол кезде тылды ара жмысына аттанан жігіттерді кілкйі хатта былайша сипатталан: Аамыз слем айттым Зкірбайа, Брыны Жетісуы бізге айда? Алыса сапар тартып біздер кеттік, лдилап тскендей боп тере сайа. Таы да слем жаздым Есембайа, Кез болдым заманымда мндай жайа. Осы кеткен боз баланы ойлап трсам, Баасы жетпей кетті жалыз тайа, – деп, одан рі ара жмыстан алып ала алмааны шін туыстарына кпесін білдіре баяндааны байалады. Сондайа, «1916 жылы окопке алынан жігіт жыры» деген леінде: Кшті аайын алалап, Шыарып берді бір бізді, Сыртымнан тіркеп штікпен, Іспескіге кіргізді. Аталасым аайын Туандыын мытып, Сары солдата рызды. Мойына бау салдырып, Туан елді шулатып, Туан елді алдырды…, – деп ара жмыса алынатындарды тізімін жасауда жол берілген ділетсіздіктерді, ауатты топ кілдеріні з жаындарын ара жмыса жібермей алып алып, арапайым адамдарды, кедейкепшікті балаларын тізімге кіргізіп жібергеніне кінішін білдіріп былай дейді: Есебін тапан ауатты, Бай баласы мырзалар Клгендей болды табалап, Момынны жасыкрісі Тізімге тскен алалап Арятын мытып Ауылнай, болыс, билерді Бзылан діні арасы, ыршын жасты олынан осатап стап бергенде, Кеейді ме жерііз? Алдыартыа арашы?… азастандаы 1916 жылы лтазатты ктеріліске атысты айтылан тарих материалдары арасында осы мазмндас ледер кптеп кездеседі.

Барлыында патша жарлыын жзеге асыру барысында аза ауылдарында орын алан ділетсіздіктер, малы бар ауатты адамдар балаларын, ааінісін пара беріп алып алып, ондай ммкіндігі жо адамдар тізімге ілініп, соыс тылындаы ара жмыса жіберілгені баяндалан. 1916 жылы лтазатты ктеріліс туралы айтан естелік гімелерді жазып алып жинауа атысан зиялыларымыз туралы да нды тарихи деректерді кездестіреміз. Мысалы, Мхтар уезовты 1916 жылы ктеріліс мселелеріне арналан «илы заман» повесіні жазылуы жнінде оам айраткері Ыдырыс Кшкіновті інісі уезхан Кшкінов ктерілісті 10 жылдыына орай 1926 жылы болан жадайларды з кзімен крген кугер ретінде былай суреттейді: «Сол жылы ел арара жазыына жиналды. Жиына Ыдырыспен бірге Ораз Жандосов келді. Ереуілтбені йгенде мен он трттемін. Тбеге йілетін тастарды кпшілікпен бірге Ораз бен Ыдырысты здері де тасыан еді… Ораз бен Ыдырыс бізді ауылда, Шыранаты бойындаы абоз йде жатты. Ыдырыса жеке й тігілген еді. Мен сол йге ымыз тасып беріп жрдім. ртістер, нерлі адамдар атарында міре ашаубаев, Елубай мірзаов, Серке ожамлов, рманбек Жандарбеков, Иса Байзаов жрді. Ал Ілияс Жансгіров пен Мхтар уезов блардан кейінірек келді. Жергілікті азамат Срсенбай Бейсембетов келген онатармен бірге жрді. Сол кезде убкір Солтанбеклы 1916 жылы ктеріліс жнінде Мхаа бірталай гіме айтып берген болатын. Ал, сол гімелер заар жазушы Мхтар уезовты «илы заман» повесіні жазылуына арау болды» – деп крсетеді. азастандаы 1916 жылы лтазатты ктеріліске атысты айтылан тарих материалдарын пнаралы трыдан кешенді трде арастыру дебиеттану, мдениеттану, психология салаларыны мамандары шін де маызды болып табылады. орыта айтанда, азастандаы 1916 жылы лтазатты ктеріліске атысты айтылан тарих материалдарын дйекті трде зерттеу ісі сол кездегі аза халыны леуметтікмдени міріндегі кнделікті экономикалы, діни, саяси рекеттерді, леуметтік трмысты, т.б. жадайларды дрыс тсініп, ылыми объективті баа беруге ызмет етеді.

45.ЖЭС кезіндегі азастан 1921-1922 жж, жер-су реформалары

 

1.азастанда азамат соысы аяталаннан кейін, экономикалы жне леуметтік саяси жадай Ресейді орталы аудандарымен салыстыранда ауыр болды. Бейбіт рылыса кшуді барысында шаруашылы жне саяси иындытары мнда брыны феодалды дуірден мра болып келген эконмикалы жне мдени арта алушылыпен байланыста еді.

1920 жылды аяында азастанда 4,7 миллион адам трды. Оны ішінде азатары 50,3, орыстары 31,1, украиндары 14,4 пайыз. Халыты басым кпшілігі ауылшаруашылыында ебек етті. Ал, ауылшаруашылыы мешеу жете дамыан еді. Егіншілікте жерді біраз тыайтып алып айта жырту жйесі, малшаруашылыында кшпелі жне жартылай кшпелі шаруашылы басым болатын. Егісті клемі азамат соысы жылдарында едуір кеміп, астыты жалпы клемімен тсімі ш есеге жуы азайды. Егер егістік клемі 1914ж. 3,6 млн десятина болса, 1922ж. 1,6 млн десятинаа ысарды. Мал шаруашылыыда ауыр халге шырады. 1914 жылдан 1922 жылды аяына дейін ірі ара мал саны 2,1 млна, жылы 2 млна, ой-ешкі 6,5 млндай, тйе 0,3 млна азайды. Жалпы аланда осы жылдары барлы мал трі 10,8 млн баса кеміді.

Жеті жыла созылан (бірінші дние жзілік жне азамат соысы) жздеген мы адам ырылды. Кейбір уездерде ашты басталды. Кеес еліні басада аудандары сияты азастанда да азы-тлік салырты жргізілді. Ол бойынша шаруаларды кн крісінен артылан азы-тлік скермен ндіріс орындарындаы жмысшыларды асырау шін ешбір теусіз алынды. Бл жадай шаруаларды табии наразылыын туызды. сіресе, ауатты шаруалар атты наразы болды. йткені олардан азы-тлік не рлым кп жне айрымсыз атал дістермен жиналды. Мны зі останай, Орал, Семей, Шымкент уездерінде шаруаларды кеес кіметіне арсы шыуына келді.

Мндай наразылыты кшейуі кеес кіметін салырттан, яни “скери коммунизм” саясатынан /салырт кейде солай аталатын/ бас тартуа,жаа экономикалы саясата кшуге, салыртты салыпен ауыстыруа мжбр етті.

азастанда жаа экономикалы саясатты /НЭП-ті/ іске асыру 1921 жылы аза АКСР Орталы Атару коммитетіні азы-тлік салыына кшу туралы шешімі негізінде жргізілді. Салыты млшері салырта араанда аз болды. Мселен, 1920 жылы Жетісу жне Сырдария обылыстарында асты салырты бойынша 10,4 млн. пт асты жиналса, 1921 жылы салы арылы шаруалардан жиналан асты 6,0 млн. пттан асан жо. Шаруалардан алынатан ауыл шаруашылыы німдеріні млшерін салыпен шектеу ауыл-селоларын алалармен байланысын ныайтуа жол ашты. Шаруалар баса арты німдерін алалара апарып сатып, трмыс жадайын тзеуге ммкіндік алды.

2.Жаа экономикалы саясат

Шетелдік интервенция мен азамат соысынан кейінгі лкедегі шаруашылы кріністері - 1913 жылмен салыстыранда мнай ндіру 4 есе, кмір ндіру 5 есе ысарып, мыс ндіру млде тотады, Риддер кеніштері, Екібастз кмір шахталары, Спасск байыту фабрикасы толы істен шыты, ауыр жадай алыптасты, 1921 жылы наурызда жаа экономикалы саясата кшу туралы шешім абылданды, ЖЭС-ті белгілері - Азы-тлік салыы, Сауда еркіндігі, Жерді жне са ксіпорындарды жала беру жне алу, Ауылшаруашылыы несиесі, ттыну кооперациясын дамыту, Ксіпорындарды шаруашылы есепке кшіру, Ебек міндеткерлігін жойып, жалдамалы ебекті олдану

ЖЭС-ті мні - салыртты салыпен ауыстыру, 1921 жылы наурыз-суірде лкеде салырт салыпен ауыстырылды, Салыты млшері салырта араанда за болды, 1921 жылы маусымда Орынбордаы ткізілген облысты 1-рылтай партия конференциясында азастанда ЖЭС-ке кшу туралы айтылды, 1921 жылы шілдеде Орынборда азастан комсомолыны 1 сьезі тті, аза жеріндегі ЖЭС-ке кшу кптеген иыншылытармен бірге жргізілді, 1921 жылы жазда уаншылы болып, малды 80 пайызы ырылды, Елде ашты басталды, Ашыушылар республика халыны 1/3 блігін амтыды, 1921 жылы арашада 1 млн 508 мы адам, 1922 жылы наурызда 2 млн 303200 адам, Мамыр, маусым айларында бл млшер кеми бастады, Орал, Орынбор, Атбе, Бкей, останай губерниялары - ашты жайлаан аудандар, Аштыа індет осылып, 1922 жылы маусымда Батыс азастанда ашыушылар мен аурулар саны 82 пайыза жетті, Кеес кіметі аштыа шыраандара кмекке кеш келді, 1921 жылы 14 маусымда Наты ет салыы туралы декрет шыып, азатар ет салыынан босатылды, 1922 жылы егістікті 60 пайызына Кеес кіметі берген дн себілді, Кеес кіметі органдарынан лкенін 2 млн-нан астам ашыан халына кмек крсету жніндегі ттенше шаралар олданды

Жер-суреформасы Жер мселесіндегі патша кіметіні отаршылды саясатыны ауыр зардаптарын жою шаралары іске асырылды - 1921 жылы суірде Сібір жне Орал казак скерлеріне берілген жерлерді азатара айтару туралы декрет шыарылды, Нтижесінде - Ертіс іріндегі 177 мы десятина жер айтарылды, Оралды сол жаалауынан 208 мы десятина жер азатара берілді, 1921 жылы Жетісуда жер реформасы жргізілді, аза, ырыз, йыр ебекшілеріне 460 мы десятина жер айтарылды, 1 млн десятинадан астам жер оры рылды, Ауылдарды Кеес кіметіні ныаюы мен аза ебекшілерді мемлекеттік жне шаруашылы рылысын тарту кезінде ерекше роль атаран - 1921 жылы осшы одаы рылды, 1930 жылдан Кедей одаы болып згертілді, 1921-1922 жылдардаы жргізілген жер реформасыны маызы - Отаршылды аграрлы саясата арсы соы берді, аза ауылындаы патриархатты-феодалды негізді лсіретті, лтты келісімні орныуына жадай жасады.

 

 

Жер-суреформасы.
Жер мселесіндегі патша кіметіні отаршылдысаясатыны ауыр зардаптарын жою шаралары іске асырылды.
• 1921 жылы суір – патша кіметі кезінде Сібір жне Орал казак скерлеріне берілген жерлерді азатара айтару туралы декрет шыарылды.Нтижесінде:
- Ертіс іріндегі 177 мы десятина жер айтарылды.
- Оралды сол жаалауынан 208 мы десятина жер азатара берілді.
• 1921 жыл –Жетісуда жер реформасы жргізілді.
- аза, ырыз, йыр ебекшілеріне 460 мы десятина жер айтарылды.
- 1 млн. десятинадан астам жер оры рылды.
1921-1922 ж.ж аграрлы айта рулар нтижесінде 300 мы адам ытайдан азастана оралды.Реформаны жзеге асырудаы ателіктер мен асыра сілтеулерге жол берілді. Кей жадайда оныс аударушылар кедейлер жерден айырылды. оныс аударушылар негізінен отаршыл-кулактар атарына жатызылып, азатар мен оныстанушылар арасында лт араздыы туындады.
• 1921 жыл – «осшы одаы» рылды (1930ж- «Кедей одаы»
атанды).
Жетекшілері: А.Асылбеков, .Жангельдин, С.Медешев, С.Сейфулин,А.Розыбаиев т.б.1921 жылы наурызда «осшы одаы ны» 17 мынан астам мшесі болды.
Міндеттері:
-Ебек артельдерін ру.
- Кедейлерге жер беру.
- Ебекшілерді саяси сана-сезімі мен мдени дегейін ктеру.
1921-1922 жылы дргізілген жер реформасыны маызы:
• Ебекшілерді социалистік рылыса тартуда лкен рол
атарады.
• Отаршылды аграрлы саясата соы берді.
• аза аулындаы патриархатты феодалды негізді лсіретті.
• лтты келісіміні орныуына жадай жасады.

46 Кирревкомны рылуы жне рамы. Кирревкомны масаты мен жоспары.

Аза революциялы комитеті,азревком – Кеес кіметініазамат соысы жылдарында рылан уаытша органы. аза лкесін басару шін РКФСР ХКК-ні “ырыз лкесін басару жніндегі уаытша скери-революциялы комитет туралы” аулысы бойынша1919 жылы 10 шілдеде рылан. Оны алашы рамына: С.Пестковский (траа),А.Байтрсынов,В.Лукашев,.Жангелдин,М.Тнашин,С.Медешев,Б.аратаев кірді. р трлі уаытта аза ревкомыны мшесі болып.йтиев,С.Арыншиев,А.Авдеев,.лібеков,Б.аралдин ебек етті.азревком “лкені жоары скери-азаматты басаруды” з олына жинатап, аза халыны мемлекеттігін ру масатында лке Кеестерінірылтай съезін шаыруа жадай жасады. Шын мнінде ревком кіметті азастандаы осынау ттенше органыны р трлі саладаы орасан кп жмысты атаруына, азастан Кеестеріні рылтайшы съезін зірлеп, ткізуіне тура келді. Азамат соысыны иын да крделі жадайы азревкомны ттенше жадайда жмыс істеуін талап етті. азревком ызметіні скери-азаматты сипатын осы соыс анытап берді. азревкомны баса бір маызды міндеті – азаты байыры жерін бір ола жинау, яни болаша аза кеес мемлекетіні ауматы ттастыын амтамасыз ету болып табылды. Сонымен бірге азревком армияны азы-тлікпен амтамасыз ету, астыты жне баса да тама німдерін Орталыа, Тркістан АКСР-на жеткізу яни “соыс коммунизмі” саясатыны басты мселесін шешу ісімен айналысты. азревком1919 жылы шілдеден бастап 15 ай бойы жмыс істеді. Сол уаыт ішінде азревком аза еліні кеестік автономиясын жария етуге байланысты ыруар зірлік жмыстарын жзеге асырды.1920жылы 17 тамызда РКФСР ХККаза Республикасы жніндегі Декретті жобасын арап олдады. 1920 жылы 26 тамызда РКФСР Бкілресейлік ОАК мен ХКК трааларыМ.И.Калинин менВладимир Ильич Ленин ол ойан “ырыз (аза) кеестік автономиялы социалистік республикасын ру туралы” Декрет абылдады. Кп замай аза (ырыз) АКСР-і рылды да, аза революциялы комитеті таратылды (аза АКСР-і). Жергілікті жерлерде аза революциялы комитеті органдарын руаызыл Армия блімдері мен ызыл партизандар жасатарыны саяси ызметкерлері, партия-кеес органдары басшылы етті. Ревком траалары болып олынан іс келетіназа кедейлерінен жарлыпен таайындалды. аза революциялы комитеті ызылГвардия жасатарын ру шін скери органдара кмек крсетті, азы-тлік жинау аппаратын жола ойып, халы арасында саяси-гіт, насихат жмыстарын жргізді. олайлы жадайлар туаннан кейін кімет билігі бірте-бірте ревкомдардан жергілікті Кеестерді аткомдарына берілді.

 

 

47 азАКСРні рылуы. аза жерлеріні азАКСРні рамына біріктірілуі.

 

Аза мемлекетіні айта рылуы. аза АССР-І. 1920 ж. 26 тамызында РКФСР Бкілресейлік Орталы атару комитеті мен халы комиссарлары кеесі М.И.Калинин мен Ленин ол ойан, РКФСР рамында, астанасы Орынбор аласында болатын "ырыз (аза) кеестік Автономиялы социалистік республикасы ебекшілері тарыны Декларациясын абылдайды, ол Декларация РКФСР рамына жеке автономия болып кіретін аза АССР-і рылуын жмысшыларды, ебекші аза халыны, шаруалар, казактар, ызыл скерлер депутаттары Кеестеріні Республикасы ретінде бекітті.

Декретті бірінші тарауында аза АССР-і РСФСР-ді рамды блігі болып жарияланатыны айтылды. аза Совет Республикасыны рамына мына облыстар мен уездер кірді:

1.Павлодар, Семей, скемен, Зайсан жне араралыуездерінен тратын Семей облысы.

2.Атбасар, Амола, Ккшетау, Петропавл уездері менОмбы узіні бір блігінен тратын Амола облысы.

3.останай, Атбе, Ырыз жне Торай уездерінентратын Торай облысы.

4.Орал, Ілбішін, Темір жне Гурьев уездерінен тратынОрал облысы.

5.Закаспий облысыны Маыстау уезі мен сол облыстыКрасноводск узіндегі Адайлар мекендеген тртінші женебесінші облыстар.

6.Астрахань губерниясыны рамында болып келгенБкей ордасы, Синемор облысы, бірінші жне екіншіПриморье округтеріні азатар мекендеген аудандары.

"Известие ВЦИК" газетіні 1920жылы 22 азанындаы санында жарияланан 26 тамыздаы декретті бірінші тарауына енгізілген осымша аза АССР-ні рамына Орынбор аласы мен оны маындаы Покровский, Краснохолм, Илец, Шарлы, Исаев жне Петровск аудандары осылатындыы айтылды. Міне осы территориялар жаадан рылан азАКСР-ні рамына кірді. Сырдария жне Жетісу облыстары Тркістан АКСР-ні рамында ала берді. Декретте бл жерлер азАКСР-ді рамына оны халыны алауы бойынша те алады деген тарма болды.аза автономиясыны рылуы сзсіз аса маызды тарихи жне саяси оиа болды. аза халыны автономия трінде болса да, мемлекеттілігі алпына келтірілді, оны территориясы белгіленді. Тіпті Сырдария, Жетісу облыстарындаы азатарды бірыай республикаа біріктіруді ыты негізі аланды. Сондай-а В.И.Ленин жне М.И.Калинин ол ойан декретте АКСР-ді орталы органдары аза Орталы Атару комитеті (азОА) пен аза Халы Комиссарлар Кеесі екендігі аныталды, 12 халы комиссариаттарын жне Завольже скери округіне баынышты аза скери комитетін ру белгіленді. АКСР-ні РКФСР орталы органдарымен, Сибревком жне Тркістан АКСР-мен арым-атынасы аныталды. Сибревком мен ТркАКСР ОАК-ны Президиумы рамына Казревком кілдері ендірілді. 1920 жылы Орынборда азастан Кеестеріні рылтай съезі тті. Съезд АКСР-ні орталы мемлекеттік органдарын С.Мендешевті бекітті. аза Халы комиссарлар Кеесіні траасы болып Р.Радусь-Зенкович бекітілді. азастанны астанасы болып Орынбор аласы жарияланды. рылтай съезі «АКСР-ді ебекшілері ыыны декларациясын» абылдады. Бл конституциялы мні бар АКСР-ді мемлекеттік рылымын, территориясын, сайлау жйесін т.б. жатарын анытаан жат болды. Декларация 1926 жылы абылданан АКСР-ді бірінші конституциясыны жобасына кірді.рылтай съезі «аза АКСР-нде Кеес кіметін йымдастыру туралы» аулы абылдады. азастандаы жоары кімет билігі Кеестерді бкіл азаты съезі болып табылды. Бл съезд аза Орталы Атару комитетін сайлайды. азОАК 75-ке дейін мшеден жне 25 мшелікке кандидаттан трды. Бкілазаты съезді азОАК жылына бір рет шаырады. азОАК бкілазаты съездер аралыында жоары билік органы болып есептелді. Ттенше немесе кезектен тыс бкілазаты съездерді азОАК з алауы бойынша немесе республиканы 3/1-н білдретін жергілікті кеестерді талабымен шаыра алды. Бкілазаты съезд мемлекеттегі бкіл билікке басшылы жргізді. азОАК-ты сайлады, кіметті есебін тыдады, задар абылдады. Автономды халы комиссариаттары РКФСР-ды осындай халы комиссариаттарына туелді болды. Халы комиссариаттары автономды жне біріккен болып блінді. Біріккен халы комиссариаттара РКФСР-ды халы комиссариаттарына тікелей баынышты халы комиссариаттары жатты. Бл халы комиссариаттыры сондай-а азОАК пен азхалкомкеесіне де баынды. Біра РКФСР басшылыымен келісіп отырды. Біріккен халы комиссариаттарына БОАК пен Халкомкеесті 1920 жылы 26 тамыздаы декреті бойынша мыналар жатты: азы-тлік, аржы, жмысшы шаруа инспекциясы, атынас жолдары, сонымен атар халы шаруашылыы кеесі, почта жне телеграф басармасы, аза статбюросы, ттенше комиссия.Оларды басшыларын азОАК пен азхалкомкеес здері таайындап, орнына алды. Жоарыдай айтылан деректер бойынша автономды халы комиссариаттарына: ішкі істер (почта жне телеграф басармасынсыз), ділет, халы аарту, денсаулы сатау, леуметтік орау, жер шаруашылыы жатты. азАКСР-і рылан кезде барлыы 13 халы комиссариаты болды..

Біра оларды саны мен баыныштылыы кеінен згерістерге шырап трды. 1924 жылы Орта Азия мен азастанда лкен тарихи-саяси маызы бар оиа болды. Тркістан АКСР-і Бар жне Хорезм кеестік республикалары тарады. Оларды орнына одатас республика мртебесінде збек КСР-і мен Тркімен КСР рылды. Тжік АКСР-і збек КСР-ні рамына кіріп, 1929 жылдан одатас республика болды. ырызтан алдында РКФСР рамындаы автономиялы облыс болып, 1926 жылды баснынан авономиялы республика мртебесін алды. Осыны алдында 1922 жылы 30 желтосанда Кеес Социалистік Республикалар Одаы (КСРО) рылан еді. Тркістан республика рамындаы Сырдария жне Жетісу облыстарыны аза жерлері азАКСР-ні рамына тті. Бл орталыты кштеп жргізген шаралары Орта Азия мен азатандаы кімшілік-территориялы межелеу деп аталды. Орынбор аласы мен губерниясыны бір блігі Ресейді арамаына тті. Жаа астана ызылорда аласына кшірілді.араалпа автономиялы облысы рылып, азастан рамында Мскеуді бір жаты шешімімен 1932 жылы збек КСР-ні рамына кшті. Осылай аза жерлері бірттас азаАКСР-і рамына топтасты. Бл аса ірі тарихи-саяси мні бар оиа болды. Ежелгі аза жерлері бір мемлекеттілікті аумаына айтарылып, шекаралары белгіленді. Осы кезеде азастанны жер клемі 2.927.614 кв. км, халы шамамен 6,5 млн. адам болды, оларды 55,5 %-і азатар, 25,3 %-і орыстар, 9 %-і украиндар, 3,7%-і збектер, аландар баса халытар болды. 924 жылы збек, Тркімен республикалары, 1929 жылы Тжік республикасы одатас республика мртебесін аланымен, азастан 1936 жыла дейін автономиялы республика болып ала берді. Орталы осылай шешті. Біра азастанны одатас республика болатындай ажеттілікті брі бар еді. Осы жадайды пайдаланып, 1924 жылы Киробкомны (аза обкомны) басшылары В.Нанейшвили, С.ожанов, азОАК-ты уаытша траасы .Жанкельдиндер Мскеудегі орталыты алдына азастанды одатас республика етіп айта руды негіздеп сыныс ойды. Біра бл сыныс олдау таппады. Осыдан кейін 1926 жылы Мскеуде Т.Рыслов ткізген лт кілдеріні Жеке кеесі атынан сол кездегі БОАК-ты лттар бліміні мегерушісі С.Асфендияров дайындаан азастанды автономиялы республикадан одатас республикаа айналдыру туралы сынысы да аралмай алды. азастанны одатас республика болуына лі де 12 жыл ажет болды.