Азастанны егеменді жне туелсіз мемлекет ретінде алыптасуы

1980 ж. аяы ССРО лауыны басы ретінде белгілі. Халы депутаттарыны съездерінде жне партия форумдарында егемендік идеялары, экономикалы, жаа ода келісімін ру туралы талыланды. Елді экономикасы мен мемлекеттік билік жйесіні демелі трде лауы шартында азастанда президенттік басаруды енгізу задылы болды. 1990 ж. 24 суірде республикада Жоары Кеес сессиясында аза ССР Президент посты берілді, 1990 ж. 25 азанда Н..Назарбаев сайланды. азастан Жоары Кеесті «аза ССР егемендігі туралы Деклорация» абылданды.

Егемендікті пайда болуы азастанда демократияландыру дірістері тездетті. Берілген жат жаа Конституцияны жасау мен баса за актілеріні негізі ретінде егеменді мемлекет ретінде Республика статусын іске асырушы ретінде роль атарды.

Республикада белгілі бір згертулер енгізілді: прокуратура органдарынын департизациясы, КНБ, Ішкі істер, юстиция, сот. Президентті мемлекеттік мекемелер мен йымдарды одаты баынуды аза ССР билігіне енгізілуі, республиканы сырты экономикадаы дербестікті амтамасыз ету, республиканы алтын орын жне азастанда Алмаз фондын ру туралы жарлытар шыты. 1986 ж. 17-18 желтосанда Алматыдаы оианы баалау бойынша арнайы комиссия рылды. Республика Президентіні Семей полигонын жабу туралы Жарлыына ол ойды. азастан шін те ауыр мселе шешілді, ол ядросыз зонаа айналды. Бл туралы Н..Назарбаев зіні «лемні эпицентрі» деген ебегінде толыымен жазды.

1991 жылы 2 азанда алаш рет 40 жыл бойы аза жерінде болан Байоыр космодромынан алашы шыш аза Т.О.убкіров арыша шты.

1991 жылы 1 желтосан азастан Президентіні алашы бкілхалыты сайлануы тті. Демократиялы сайлау нтижесінде Н..Назарбаев сайланды.

1991 жылы 16 желтосан «азастан Республикасыны мемлекеттік туелсіздігі туралы» Конституциялы за абылданды. Бл жат республиканы саяси-конституциялы дамуды жаа кезеі болды. лтты зін-зі билеу ыы, ы приоритеті, тлаларды туелсіздігі, саяси тратылы, билікті блу, лтаралы келісім сияты демократияны негізі болатын принциптерді атап крсетті.

1991 жылы желтосанда Туелсіз Мемлекеттер Одаын руды крделі рдісі жрді. Беловежскийді келісімін сараптаудан ткізіп, азастан мен Орта Азия республикаларыны лидерлері жаа одаты рылуына толы ыты атысуа дайын екендігін млім етті. 1991 жылы 21 желтосанда Алматыда брыы ССРО рамына енген 11 туелсіз мемлекеттеріні басшыларыны жиналысында ТМД-ны ру туралы Хаттамаа ол ойды.

азастанда туелсіз мемлекетті дамуыны динамикалы дірісі басталды. 1992 жылы 2 мамырда Н.А. Назарбаевты «азастанны туелсіз мемлекет ретінде рылуы жне дамуы» атты кітабы шыты, мнда жаа тарихи жадайда бізді туелсіз мемлекетті негізгі масаттары аныталан жне даму баыты берілген.

Республикада мемлекеттік символдар мен атрибуттарды алыптастыруды зады базаларын ру туралы жмыс басталды. 1992 ж. 4 маусым азастан Республикасыны мемлекеттік туыны авторы Ш.Ниязбеков, мемлекеттік елтаба авторлары Ж.Млібеков, Ш.Улиханов, мемлекеттік нран нні авторлары М.Тлебаев, Е.Брусиловский, Л.Хамиди; сздері М.лімбаев, .Мырзалиев, Т.Молдаалиев, Ж.Дрібаева.

2005 жылы Р жаа гимн абылдады. Жаа гимнні негізінде ататы аын, композитор Ш.алдаяовты мтіні мен ні жазылды. Бл лені ішіне Р президенті Н..Назарбаевты тзетулері де енді.

За шыарушы жне атарушы биліктерін блу бойынша шаралар абылданды, парламенттік реформа жне жергілікті билік органдарыны трленуі бойынша жмыстар басталан.

1993 жылды атарында Р алашы конституциясы абылданан. Оны о жатары келесіде крінеді: дние жзі тарихында алашы рет азастан халы сияты леуметтік – этникалы былыс туды, алашы рет отанды тарихында адам ытарыны жне билікті блу жайлы концепциясы жасалып жзеге асырылды, біра 1993 жылы конституция сол уаытта туындалан. азастандаы конституциялы реформа мселелерін шеше алмады.

1995 жылды наурыз айында орта саяси міріні суінде азастанда жаа кезе басталды. 30 тамызда бкіл халы референдумында Р жаа конституциясы абылданды. 1995 жылы жаа конституция басаруды йымдастыруды сратарын шешуде, азаматтарды ытары мен бостандытарын анытады. Жаа конституция Президентті статусын жоарылатты.

Екі палаталы парламент туралы шешім абылдау пні болып 1995 жылы Конституциядан з орнын тапты. 1995 жылды 9 атарында екі палаталы парламентте жне де Р тарихында сайлау ткізілді. Жоары палата – Сенат, тменгі – Мжіліс деген ата ие болды. Кп партиялы жйені жаа алыптасу дірісі пайда болды. 90 жылдары жне де рі арай кптеген саясатты партиялар алыптасты – «Отан» партиясы, жааша аты «Нр Отан», «А жол» партиясы, 2004 жылы жаа партия «Наыз А-жол» жааша атауы «Азат», «азастанны коммунистік партиясы», «азастанны демократиялы партиясы» жне т.б., орталы политикалы озалыс – «Лад», Либералді, жмыс озалысы, лтты – мдениет орталыы, профсоюздар. азастан Ассамблея ауымы алашы рет 24 наурызда Алматыда ткізілді.

1997 жылы 10 желтосанда бізді мемлекетті астанасы болып Астана аласы бекітілді. 1998 жылды 6 мамырында Амола Астана деген есім алды, оны 10 жылды мерейтойы 2008 жылы мемлекетімізде атап тілді.

азастанны даму ерекшеліктерін белгілей отырып, Н..Назарбаев «Тарихтар тоысы» (1994ж.) кітабында мдениет пен тарихи естеліктерге, лтты ерекшеліктерге бай барлы 130 лт кілдеріне те ылы мен ммкіндігі бар полиэтникалы мемлекет рамыз деп жазан.

1990 жылы ткізілген сана нтижелері бойынша азастан халы 14 млн 953131 адам рады. Оларды ішінде азатарды меншікті салмаы жалпы аланда 40,1%-53,4% дейін скен.

Р Президенті Н.Назарбаевты олдауымен 2002 ж. араша айында Тркістанда екінші дние жзілік азатар рылтайы ткізілді, оан лемні 40-а жуы мемлекеттен делегаттар жиналды. рылтай жмысына дние жзілік азатар ассоцияцияны Президиумыны траасы болып сайланан Президентте атысты.

Бл оиалар азастан халыны мдениеті мен дстріні айта жаыруы жайлы, оамны барлы, оам жайлы, азастан оамыны демократизация жне бейбітшілік жолымен дамуы туралы куландырады.