Азастан Халыаралы йымдарда 2 страница

Бесінші сыныс – бірлескен бастамаларды жне жалпы йлестіргіш рылымдарды жзеге асыруа шыатын ЕЫ траты контактілерін жне Азиядаы осындай типтегі йымды жнге келтіру.

Асырмай айтанда азастан Республикасыны бітімгерлік бастамаларыны мні туралы ке хабарланан 1992 жылы Хельсинкіде мемлекет жне кімет басшылырыны бл кездесуі халыаралы атынастар тарихында зімен сапалы жаа кезеді крсетеді. Хельсинкіде айтылан Н.А.Назарбаев бастамалары бізді елге ерекше міндетті жктеді оны мні – Азия жне Еуропа арасында бірнеше жыл бойында тратылыты сатау.

126 Р заманауй мдени дерістер

«Мдени мра» - «Культурное наследие» Мемлекеттік бадарламасы ыса тарихи уаыт ішінде жалпы адамзатты тарихи-мдени жне ркениетті процестеріні толыанды рамы ретінде, азастанны аумаында мемлекеттілікті рпаын жне дстрін, уаыт байланысын, рухани мирасорлыты кейіптейтін бізді елді классикалы бренді ретінде саталып алды. Жалпы тарихи жоспарда – ол зіні ауымы мен нтижесі бойынша барлы посткеестік кеістікте састыы жо, азіргі заманны бірегей жоспары болып табылады. Елімізде «Мдени мра» бадарламасын жзеге асыруды алдыы кезеі брыны дуірлердегі аа рпаты материалды жне интеллектуалды ндылытарын сатау мен оны одан рі дамытуа мемлекетті лкен аморлыыны ажеттілігін крсетті.

азастандаы заманауи мдени рдістер кпырлы жне р алуан. Оны азіргі тада дамып келе жатан нерді барлы трлері мен жанрларын оса, мдениетті, ылымны, білім беруді р трлі салаларын амтитын тбегейлі згерістерді, инновациялар мен згертулерді ке шебері ретінде тсінуге болады. Білім беру, мдениет жне ылым идеологиялы догмалар мен стереотиптерден босап, зін-зі дамытуа ке кеістікке ие болды. Мазмнны жаа тсілдері рухани мірдегі бір ізділік пен лгіге салушылыты жоюа ммкіндік береді. Тарихи жадайлар кешеніне байланысты азастан кп этносты оам болып табылады. Сол себепті мндай мдени рдіс лтты мдениеттерді зара рекеттесуі мен зара ыпалымен байланысты былыстарды тадайды. Бл жадайда, азастанда леуметтік дамуды баса ешандай саласында крініс таппаан лтты мдениет дербес, «таза трде» деуге боларлы трде, баса лттарды е жасысын сііре отырып крінеді. Сонымен бір мезгілде азастанды оамдаы мдени рдістер елді географиялы масштабыны лтты мдениетімен шектелмейді. азастан аумаында орын алып отыран алуан трлі саяси, тарихи, оамды-экономикалы рдістер мен згерістерді арасында, адамзатты рухани мрасыны е тадаулысын бойа сііруге ммкіндік беретін олайлы жадай алыптасты.

Халыа білім беру, ылым мен мдениет тек азастан егемендік пен туелсіздік аланнан кейін ана зін-зі дамыту шін ауымды кеістікке шыты.

азіргі кезде осы заманы білім беру аясында шынайы нарыты атынастарды орныуы байалады. Білім беру саласындаы азіргі заманы реформалара орай Білім жне ылым министрлігі желісі бойынша оу орындарын тіркеу, аттестаттау жне сараптау жніндегі жмыстар жзеге асырылуда. Оу-білім барысыны сапасын жасарту, оларды бсекеге абілеттілігін арттыру осы іс-шараларды масаты болып табылады. Жоары оу орындар заман талап ететін мамандытарды ашуа кшті. Сонымен атар жаа жоары оу орындары ашылды, оларды атарына Тркістандаы .А. Йассауи атындаы Халыаралы аза-трік университеті, Оралдаы Мдениет институты, Астанадаы Еуразия мемлекеттік университеті жне баса біратар жоары оу орындары бар. Халыа білім беру жйесіні халыаралы байланысы кеейді. Бан длел 1991 жылдан азастанды шкірттер мен аспиранттарды жыл сайын шетелде оуын жаластырулары

ЮНЕСКО-ны шешімімен аза аыны рі философы Абай нанбаев пен аын Жамбыл Жабаевты 150 жылды мерейтойы, аса крнекті аза жазушысы, алымы жне драматургі М.О. уезов пен крнекті аза жазушысы, академик С. Мановты 100 жылдыы лемдік дегейде ткізілді. Бл оиалар зор халыаралы серпіліс туызды жне аза халыны рухани жан дниесін байытты.

1995 жылы республиканы шыармашылы зиялы ауымыны бастамасымен оамды йым – Мдениетті олдау лтты оры рылды. Оны рметті траасы болып Р Президенті Н.. Назарбаев сайланды. орды негізгі міндеттері азастанны мдени мір шындыымен зара байланысты зекті проблемаларына ол шын беру болып табылады.

аржылы олдаусыз жмыс істеген аза кинематографиясы зіні екінші айтара дниеге келуін бастан кешіруде. Оны «жаа толыныны» пайда болуына орай жас режиссерларды «Ине», «Соы каникул», «Табысу», «айрат», «Отырарды кйреуі», «лжуаз жрек» жне баса кино туындылары е беделді халыаралы фестивальдарды басты жне арнаулы жлделерін жеіп алды.

«азафильм» азір жыл сайын 30-а жуы кркем, анимациялы жне деректі фильмдер тсіреді. Онда соы жылдары тсірілген «Сталинге сыйлы», «Мстафа Шоай», «Сіз кімсіз, К мырза?», «Жаужрек мы бала», «Балалы шаымны аспаны», «Шал» секілді кптеген картиналар бізді крермендерімізді ана кілінен шыып ойан жо, олар сонымен атар аза киносыны дегейін сапалы жаынан таы бір белеске ктерді.

Адамзатты шінші мыжылдыа ая басуы азастанда соы жылдардаы мдени рдістерді сипатына елеулі ыпал етті. ткен асырды мдениетімен айын жаласып келе жатан сабатасты XX асырды аяындаы азастанды мдениетті ерекшелігі болып табылады. Жалпы аланда, азастандаы азіргі заманы мдениетті сипаты демократиялы реформаларды тередеуіне байланысты елде болып жатан о згерістерді паш етті.

 

127. арапайым сана трысынан туелсіздік бізге кенеттен, оп-оай келе салан сияты болып крінеді. Кеес одаыны ыдырауы, республикаларды бірінен со бірі егемендігін жариялауы – туелсіздігімізді басты себебі осы деген тсінік бар. Млдем жаса тсінік. Бйтіп біз туелсіздігімізді баасын, адір-асиетін біле алмаймыз. Ел туелсіздігі бір мезетте бола оятын процесс емес. Философияда санды згерістерді сапалы згерістерге айналуы деген за бар. Туелсіздік – елімізді дамып жетілуіні жаа, сапалы кезеі. Оны артында талай ірілі-са санды згерістер - «мы ліп, мы тірілген» халымызды елі мен жері шін моолдармен, жоарлармен, алматармен, орыстармен кресі жатыр. Туелсіздік тсында адамдар жааша ойлап, жааша рекет жасай бастайды. азата тауып айтылан сз бар: «зімдікі дегенде гіздей ара кшім бар» деген.

Бгінгі азастан мдениеті – азастанды халыты трмыс-салттары мен р алуан рухани жне материалды формада айын байалатын эстетикалы ндылытарыны кешені. Мдениет табии кшіне сйкес зіні шыармашылы уатын дамытып жне байытып, лемдік лтты мдениеттер отбасында алатын дара орынмен амтамасыз етеді.

Монументтік нер. лтты мраа айналан ескерткіштер: Алматы аласындаы – Абайы (1960), авторы – тыш лтты мсін ашаушы Х. Наурызбаев (1925-2009); Ккшетау аласындаы Ш.Улиханов (1971) - Т. Досмаамбетов; Астанадаы – Кенесары хан ескерткіші (2001) – авт. Н. Далбай; «Бйтерек» монументі (2002) – авт. Н. Фостер, «аза елі» (2008) – аза халыны тадыры туралы елдегі тыш сулеткерлік-мсіндік кешен (арх. Н. Далбай бастаан, С. Жнісов, т.б. мсіншілер тобы).

азастанда бірінші опера 1936 ж. ойылды. Содан бері 50-ге жуы опера мен балет жазылды. Елдегі е жас музыкалы театр – Астана аласындаы К.Бйсейітова атындаы лтты опера жне балет театрыны мірбаяны 2000 ж. М. Тлебаевты «Біржан – Сара» операсымен басталды.

аіргі кезде азастанда 50 театр жмыс істейді.

2006 ж. «азафильм» “Халы тадауы: аза киносыны алтын топтамасы” акциясын йымдастырды. алы крермен ауымны іріктеуімен алынан 50 фильмні 20-сы реставрацияланды. Рейтинг кшбасшылары: «Абай» (А. мірклов, 1995), «Бойся, враг, девятого сына» (В. Пусурманов, В. Чугунов, 1984), «ан мен тер» (. Ммбетов, Ю. Мастюгин, 1978), «Жамбыл» (Е. Дзиган, 1955), «Аыза айналан Шоан» (А. шімов, Цой Гук Ин, 1984).

2011 ж. наурызында Алматы аласында «азафильм» азастан Республикасы туелсіздігіні 20 жылдыына орай “азастанны жаа деректі киносы” атты фестиваль ткізді.

Т. Жргенов атындаы аза лтты нер академиясыны (Алматы) студенттері тсірген азастан Туелсіздігімен рдас жасспірім жігіттер мен ыздарды мірі туралы “Мен 20 жастамын” деректі фильмі – наыз былыс болмашы.

Республикада азастан мдениетіне, неріне жне дебиетіне арналан 70-ке жуы мемлекеттік мражай жмыс істейді.

 

128. «Мдени мра» Мемлекеттік бадарламасы

«Мдени мра» Мемлекеттік бадарламасын азастан Республикасы Президенті Н.Назарбаев бастауымен рылан. «Мдени мра» мемлекеттік бадарламасы рухани жне білім беруді дамыту салаларындаы негізгі жат, стратегиялы лтты жоба болып табылады. Бадарламаны жзеге асыру 2004 жылы басталан болатын жне екі жыла есептелген. Кейін таы екі кезе рылды: 2007 жылдан 2009 жыла дейін жне 2009 жылдан 2011 жыла дейін.«Мдени мраны» масаты – елді тарихи-мдени мрасын зерттеу, алпына келтіру жне сатау, тарихи-мдени дстрлерді айтару, шет елде азастанны мдени мрасын гіттеу.

Бадарлама трт баыт бойынша жмыс істейді: - лтты мдениетке ерекше маызы бар тарихи-мдени жне сулет ескерткіштерін алпына келтіру; - археологиялы зерттеулер; - аза халыны мдени мрасы саласындаы ылыми жмыстар; - лтты дебиет пен жазулар тжірибесін ортатастыру, кеейтілген бейне жне жмыс атарларын ру.

129. 2012 жылы желтосанда Мемлекет басшысыны ел халына Жолдауында азастан Республикасыны 2050 жыла дейінгі даму стратегиясы таныстырылды. Оны басты масаты – азастанны лемні е дамыан 30 еліні атарында болуы. «азастан – 2050» Стратегиясы жеті замерзімді басымдытарды іске асыруды арастырады: 1. Жаа баытты экономикалы саясаты – пайда алу, инвестициялар мен бсекеге абілеттіліктен айтарым алу принципіне негізделген тгел амтитын экономикалы прагматизм 2. Ксіпкерлікті – лтты экономиканы жетекші кшін жан-жаты олдау 3. леуметтік саясатты жаа принциптері – леуметтік кепілдіктер жне жеке жауапкершілік 4. Білім жне ксіби машы – заманауи білім беру жйесіні, кадр даярлау мен айта даярлауды негізгі бадары 5. Мемлекеттілікті одан рі ныайту жне азастанды демократияны дамыту 6. Дйекті жне болжамды сырты саясат – лтты мдделерді ілгерілету мен айматы жне жаанды ауіпсіздікті ныайту 7. Жаа азастанды патриотизм – бізді кплтты жне кпконфессиялы оамымыз табысыны негізі.

азастан Республикасыны 2020 жыла дейінгі Стратегиялы даму жоспарындабес негізгі баыт басымдыта болады:

§дадарыстан кейінгі дамуа дайынды;

§индустрияландыру жне инфрарылымды даму арылы ртараптандыруды жеделдету есебінен орныты экономикалы сімді амтамасыз ету;

§болашаа инвестиция – орныты экономикалы сім, сіп-ркендеу жне азастандытарды леуметтік л-ауатыны жетістігі шін бсекеге абілетті адам капиталын арттыру;

§трындарды сапалы леуметік жне трын й-коммуналды ызметімен амтамасыз ету;

§лтаралы келісімді, ауіпсіздікті, халыаралы атынастарды тратылыын ныайту.

азастан-2030 Стратегиясы– ел дамуыны 2030 жыла дейінгі кезеге арналан стратегиялы бадарламасы.

·лтты ауіпсіздік: ауматы ттастыты толы сатай отырып, елімізді туелсіз мемлекет ретінде дамуы.

·Ішкі саясатты орнытылыы жне оамны шоырлануы: бірлік – оам мен мемлекетті одан рі дамуыны кепілі.

·Шетелдік инвестициялар мен ішкі жина аражатты дегейі жоары болатын ашы нарыты экономика негізінде экономикалы рлеу. Негізгі аидалары: мемлекетті белсенді рлін сатай отырып, оны экономикаа араласуын шектеу, шетелдік инвестицияларды орау.

·азастандытарды денсаулыы, білім алуы жне игілігі: азаматтарды трмыс жадайы мен дегейін ктеру, экологиялы ортаны жасарту.

·Энергетикалы орлар: траты экономикалы рлеу шін мнай мен газ ндіруді жне оларды шетке шыаруды клемін жедел лайту жолымен энергетикалаы орды тиімді пайдалану.

·Инфрарылым (клік жне байланыс): лтты ауіпсіздікті, саяси тратылыты ныайту, экономикалы рлеуді кшейту.

·Ксіпой мемлекет: іске шын берілген жне елді негізгі масаттарына ол жеткізуде халы кілдері болуа лайы мемлекеттік ызметкерлерді осы заманы абілетті рамын жасатау.

Стратегиялы жоспарларды жзеге асыру нтижесінде крсеткіштер:

§азастан 2020 жыла арай экономикасы ртараптандырылан жне халы жаа экономикаа белсенді тартылан, лемдік дадарыстан шыан анарлым кшті жне бсекеге абілетті елге айналады.

§азастан 2020 жыла арай олайлы іскерлік ахуалы бар, елді шикізат секторында елеулі шетел инвестициясы тартылан, лемні е бсекеге абілетті елу еліні атарына кіретін болады.

§2020 жыла арай еліміз ртараптандырылан экономиканы дамыту шін ажетті адам ресурстарына, сондай-а отанды ксіпкерлер мен экспорттаушылара ызмет крсету шін ажетті инфрарылыма ие болады.

§2020 жыла арай азастан экономикасы наты аланда 2009 жылы дегейге атысты аланда штен бірінен асады.

§2020 жыла арай тменгі кн кріс млшерінен аз табыс табатын халыты лесі 8 пайыза дейін тмендейді.

Стратегиялы жоспарды жзеге асырудаы басты жетістік азастанны экономикалы сіміні рылымын сапалы жасарту жне дйектілікпен ртараптандырылуы нтижесінде ел азаматтарыны л-ауатын елеулі трде арттыру болуы керек.

 

 

130. Бгінде ыты салада сыбайлас жеморлыа арсы тиімді креске баытталан біратар реформалар жргізілді. Біра олар жеткіліксіз. … азастан Республикасыны 2025 жыла дейінгі сыбайлас жеморлыа арсы стратегиясын абылдау ажет. Мемлекет ызмет кілеттігін жеке масаттара пайдалану тиімсіз рі ммкін емес болатындай жадайлар жасауы керек.

2014 жылы 26 желтосанда азастан Республикасы Президентіні Жарлыымен азастан Республикасыны 2015-2025 жылдара арналан сыбайлас жеморлыа арсы стратегиясы бекітілді. Сыбайлас жеморлыа арсы Стратегияны масаты мемлекетті сыбайлас жеморлыа арсы саясатыны тиімділігін арттыру, сыбайлас жеморлыты кез келген крінісіне «млдем тзбеушілік» ахуалын жасау арылы сыбайлас жеморлыа арсы озалыса бкіл оамды тарту жне азастанда сыбайлас жеморлы дегейін тмендету болып табылады. 2014 жылы 6 тамызда азастан Республикасы Президент іні Жарлыымен аза с тан Республикасыны Мемлекеттік ызмет істері жне сыбайлас жеморлыа арсы іс-имыл агенттігі рылды. Агенттікті миссиясы: •мемлекеттік ызмет • сыбайлас жеморлыа арсы іс-имыл • мемлекеттік ызмет корсету салаларында бірттас мемлекеттік саясатты іске асыру.

131. азастан-2030 Стратегиясы– ел дамуыны 2030 жыла дейінгі кезеге арналан стратегиялы бадарламасы. 1997 жылы 1 азанда абылданан. Стратегияда кзделген масат – лтты бірлікке, леуметтік ділеттілікке, бкіл жртшылыты экономикалы л-ауатын жасартуа ол жеткізу шін туелсіз, глденген жне саяси траты азастан мемлекетін орнату. Осы масата орай мынандай за мерзімді негізгі баыттар бліп крсетілді:

лтты ауіпсіздік: ауматы ттастыты толы сатай отырып, елімізді туелсіз мемлекет ретінде дамуы.

Ішкі саясатты орнытылыы жне оамны шоырлануы: бірлік – оам мен мемлекетті одан рі дамуыны кепілі.

Шетелдік инвестициялар мен ішкі жина аражатты дегейі жоары болатын ашы нарытыэкономика негізінде экономикалы рлеу. Негізгі аидалары: мемлекетті белсенді рлін сатай отырып, оны экономикаа араласуын шектеу, шетелдік инвестицияларды орау.

азастандытарды денсаулыы, білім алуы жне игілігі: азаматтарды трмыс жадайы мен дегейін ктеру, экологиялы ортаны жасарту.

Энергетикалы орлар: траты экономикалы рлеу шін мнай мен газ ндіруді жне оларды шетке шыаруды клемін жедел лайту жолымен энергетикалаы орды тиімді пайдалану.

Инфрарылым (клік жне байланыс): лтты ауіпсіздікті, саяси тратылыты ныайту, экономикалы рлеуді кшейту.

Ксіпой мемлекет: іске шын берілген жне елді негізгі масаттарына ол жеткізуде халы кілдері болуа лайы мемлекеттік ызметкерлерді осы заманы абілетті рамын жасатау.

 

132. 2012 жылы желтосанда азастан Республикасыны 2050 жыла дейінгі даму стратегиясы таныстырылды. Оны басты масаты – мыты мемлекетті, дамыан экономиканы жне жалпыа орта ебекті негізінде берекелі оам ру, азастанны лемні е дамыан 30 еліні атарында болуы. Бл масаттара ол жеткізу шін «азастан – 2050» Стратегиясы жеті замерзімді басымдытарды іске асыруды арастырады: 1. Жаа баытты экономикалы саясаты – пайда алу, инвестициялар мен бсекеге абілеттіліктен айтарым алу принципіне негізделген тгел амтитын экономикалы прагматизм 2. Ксіпкерлікті – лтты экономиканы жетекші кшін жан-жаты олдау 3. леуметтік саясатты жаа принциптері – леуметтік кепілдіктер жне жеке жауапкершілік 4. Білім жне ксіби машы – заманауи білім беру жйесіні, кадр даярлау мен айта даярлауды негізгі бадары 5. Мемлекеттілікті одан рі ныайту жне азастанды демократияны дамыту 6. Дйекті жне болжамды сырты саясат – лтты мдделерді ілгерілету мен айматы жне жаанды ауіпсіздікті ныайту 7. Жаа азастанды патриотизм – бізді кплтты жне кпконфессиялы оамымыз табысыны негізі

ХХІ асырды жаанды он сын-атері. Бірінші сын-атер - тарихи уаытты жеделдеуі. Екінші сын-атер - жаанды демографиялы тегерімсіздік. шінші сын-атер - жаанды азы-тлік ауіпсіздігіне тнетін атер. Тртінші сын-атер - суды тым тапшылыы. Бесінші сын-атер - жаанды энергетикалы ауіпсіздік. Алтыншы сын-атер - табии ресурстарды сарылуы. Жетінші сын-атер - шінші индустриялы революция. Сегізінші сын-атер - дей тскен леуметтік трасызды. Тоызыншы сын-атер - ркениетіміз ндылытарыны дадарысы. Оныншы сын-атер - жаа лемдік трасызды аупі.

азастан жолы - 2050: Бір масат, бір мдде, бір болаша ымбатты азастандытар! рметті депутаттар! Бір жыл брын мен елімізді 2050 жыла дейінгі дамуыны жаа саяси бадарын жария еттім. Басты масат - азастанны е дамыан 30 мемлекетті атарына осылуы. Ол - «Мгілік азастан» жобасы, ел тарихындаы біз ая басатын жаа дуірді кемел келбеті. аза елі ткен 22 жылда ыруар іс тындырды. Біз лгілі дамуды зіндік моделін алыптастырды. рбір отандасымызды жрегінде елімізге деген шексіз матаныш сезімін орнытырды. азастандытар ертеіне, еліні болашаына сеніммен арайды. Халыты 97 пайызы леуметтік ахуалды тратылыын жне оны жыл ткен сайын жасара тскенін айтады. Бгінде Отанымызды жетістіктері - рбір азаматты лтты матанышы. Кшті, уатты мемлекеттер ана замерзімдік жоспарлаумен, траты экономикалы сумен айналысады. «азастан-2050» Стратегиясы - барлы саланы амтитын жне здіксіз суді амтамасыз ететін жаыру жолы. Ол - елдігіміз бен бірлігіміз, ерлігіміз бен ебегіміз сыналатын, сынала жріп шыдалатын лкен емтихан. Стратегияны млтіксіз орындап, емтиханнан мдірмей ту - орта парыз, абыройлы міндет! рметті отандастар! ХХІ асырды азастаны - талантты, ебекор, толерантты халыты небрі екі онжылдыта «нлден» бастап ран елі. Бл - бізді бріміз матан ттатын орта жемісіміз! Бл - бізді шексіз сйетін лы туындымыз! Біз азастандытарды ел болашаыны ттасын ны стауы шін «азастан-2050» Стратегиясын абылдады. Бгінде кптеген табысты елдер - ытай, Малайзия, Тркия замерзімді жоспар бойынша жмыс істеуде. ХХІ асырда стратегиялы жоспарлау е зекті аида болып саналады. Егер ел з баыты мен баратын айлаын білмесе, ешандай жел оынан сопайды. 2050 Стратегиясы айын шамшыра секілді басты масатымыздан кз жазбай, азаматтарымызды кнделікті тіршілігіні мселелерін шешуге ммкіндік береді. Бл бізді 30-50 жылда емес, жыл сайын халы трмысын жасартатынымызды білдіреді. Стратегия - кннен кнге, жылдан жыла елімізді, азастандытарды мірін жарын ете тсетін наты практикалы істер бадарламасы. Біра нарыты жадайда аспаннан нпаа ктпей, тиімді ебектену керектігін ркім-а тсінуі тиіс. Мемлекетті міндеті - осыан барлы жадайды жасау. Мен лемні озы елдері арасындаы Отанымызды лайыты Болашаы ана азастандытарды мгілікке біріктіретініне сенімдімін. Бгін мен дамыан 30 елді атарына кіру жоспарымызды сыным келеді. Мені тапсырмам бойынша кімет наты тжырымдама жобасын жасады. Осы Жолдаудаы мені тапсырмаларым ескеріле отырып жнделгеннен кейін тпкілікті бекітілетін бл жатты жалпы аланда олдадым. Кптеген болжамдар бойынша, алдаы 15-17 жыл азастанны ауымды серпілісі шін «ммкіндіктер кзі» болма. Бл кезеде сырты ортаны олайлылыы, ресурстара, энергияа жне азы-тлікке сранысты артуы, шінші индустриялы ткерісті пісіп-жетілуі саталады. Біз бл кезеді пайдалана білуге тиіспіз. Біз 2050-ді масатына арай крделі жаанды бсекелестік жадайында ілгерілейміз. Алдаы онжылдытарда біз азірді зінде біліп отыран сын-атерлер, жаанды нары пен лемдік саясаттаы болжаусыз жадайлар, жаа дадарыстар аз кездеспейді. ХХІ асырда «жеіл-желпі жріп ту» деген болмайды. асыр ортасы да таяп алды. лемні дамыан елдері соан сай наты стратегияларын дайындауда. ХХІ асырды орта тсы крделі болары даусыз, ал жаанды отызды тобыны тізіміне кіретін міткерлер саны тым шектеулі болады. Мен «дамыан ел» ымыны уаыта сйкес згеріп тратын категория екенін бірнеше рет айттым. Дамыан елдерде халыты млде жаа мір сапасы пайда болуда. Бгінде дамыандыты іргелі крсеткіштерін Экономикалы ынтыматасты жне даму йымына (ЭЫД) мше мемлекеттер крсетіп отыр. Оан лемдік ішкі жалпы німні 60 пайыздан астамын ндіретін 34 ел кіреді. ЭЫД-а кіруге таы 6 ел - Бразилия, ытай, ндістан,Индонезия, Ресей жне Отстік Африка Республикасы міткер болып отыр. йыма мше барлы елдер тере жаыру жолынан тті, инвестицияны, ебек німділігіні, шаын жне орта бизнесті дамытуды, халы мірі стандарттарыны жоары крсеткішіне ие болып отыр. лбетте, ЭЫД елдеріні болаша замерзімді арыны ескерілгендегі индикаторлары - жер жзіні дамыан 30 мемлекетіні атарына кіру жолындаы бізді базалы бадарымыз осы. Мен азастанда ЭЫД-ны біратар аидаттары мен стандарттарын енгізу жнінде міндет ойдым. Олар Тжырымдама жобасында крініс тапан. Экономикада ішкі жалпы німні жыл сайыны сімін 4 пайыздан кем ылмау жоспарлануда. Инвестиция клемін азіргі 18 пайыздан бкіл ішкі жалпы нім клеміні 30 пайызына дейін лайту керек. Экономиканы ылыми амтымды моделін енгізу азастанны экспортты леуетіндегі шикізатты емес німні лесін 70 пайыза дейін арттыру масатын кздейді. Экономиканы жоары технологиялы жаа салаларын ру ылымды аржыландыруды ішкі жалпы німні 3 пайызынан кем емес дегейге дейін арттыруды талап етеді. Ішкі жалпы німні энергия ттыну ауымын 2 есе азайту маызды. Шаын жне орта бизнес 2050 жыла арай азастанны ішкі жалпы німіні азіргі 20 пайызы орнына кемінде 50 пайызын ндіретін болады. Ебек німділігін 5 есеге - азіргі 24,5 мынан 126 мы доллара дейін арттыру керек. леуметтік саланы дамытуды 2050 жыла дейін басты бадарлары наты индикативті цифрларда крсетілген. Біз ішкі жалпы нім клемін жан басына шаанда 4,5 есе - 13 мы доллардан 60 мы доллара дейін арттыруымыз керек. азастан халы рылымында орта тап лесі басым елге айналады. Урбанизацияны жаанды рдісіне орай алалы трындар лесі барлы халыты азіргі 55 пайызынан 70 пайыздай дегейге дейін седі. азастанны алалары мен елді мекендерін сапалы жолдар мен клікті барлы тріні жрдек баыттары байланыстырады. Саламатты мір салтыны орныуы, медицинаны дамуы азастандытарды мір сру затыын 80 жаса дейін арттырады. азастан медициналы туризмні жетекші еуразиялы орталытарыны біріне айналады. Озы жне бсекеге абілетті лтты білім беру жйесін ру аяталады. азастан лемде адамдар шін ауіпсіз жне труа жайлы елді біріне айналуа тиіс. Бейбітшілік пен тратылы, діл сот жне тиімді ы тртібі дегеніміз - дамыан елді негізі. рметті отандастар! азастанны лемдегі е дамыан 30 елді атарына кіру тжырымдамасында алдаы жмысты замерзімді басымдытары белгіленген. Біз мына басым баыттар бойынша біратар мселелерді шешуіміз керек. Бірінші. Инновациялы индустрияландыру трендін тзеу жне кшейте тсу маызды. Мен кіметке 2016-2019 жылдара арналан демелі индустрияландыруды Екінші бесжылдыы жобасы жнінде біратар тапсырмалар бердім. Индустрияландыру басымдытары санын шектеу керек. Бізге дстрлі ндіруші секторлар тиімділігін арттыру маызды. Блар - бізді бсекедегі табии артышылытарымыз. Бізге мнай-газ секторыны экспортты леуетін сатай отырып, басару, ндіру жне кмірсутектерді деуді жаа тжірибелері керек. Мнай мен газ ндіруді ытимал сценарийлері бойынша тбегейлі шешімге келу керек. Сирек металдарды ылыми амтымды салалар - электроника, лазерлік техника, коммуникациялы жне медициналы жабдытар салалары шін маыздылыын ескере отырып, оларды игеру ауымын лайту ажет. азастан геологиялы барлау саласы бойынша лемдік нарыа шыуа тиіс. Тиісті занаманы жеілдете отырып, бл салаа шетелдік инжинирингтік компаниялардан инвестиция тартан жн. Жалпы, дстрлі салалара атысты бізді оларды дамыту жніндегі блек жоспарларымыз болуы керек. рбір келесі бесжылдыты наты нтижесі экономиканы жаа салаларын алыптастыру болуа тиіс. Бірінші бесжылды аясында автомобиль жне авиарастыру, тепловоз, жолаушылар жне жк вагондары ндірісі жола ойылды. Оларды кеейтіп, сырты нарытара шыару керек. Сонымен, 2050-ге дейінгі алан жылдар жеті бесжылдыа блінеді, оларды райсысы бір масат - дамыан 30 елді атарына кіру мселесін шешеді. Екінші жне одан кейінгі бесжылдытарда мобильді, мультимедиялы, нано жне арышты технологиялар, робот техникасы, гендік инженерия салаларын, болашаты энергиясын іздеу мен ашуды негізін салан жн. Мемлекет жмысыны негізгі блігі азастан бизнесін, сіресе шаын жне орта бизнесті дамытуа барынша олайлы жадай жасау болма. Таяудаы 10-15 жылда ылыми амтымды экономикалы базис жасау керек, онсыз біз лемні дамыан елдері атарына осыла алмаймыз. Мны дамыан ылым арылы шешуге болады. Екінші. азастанны агронерксіп кешенін инновациялы баыта тсіру маызды. Бл - бізді дстрлі саламыз. Азы-тлікке деген ажеттілік арта береді. Бл сектора инвестиция кбірек салынады. Сондытан бгінгі фермерлер тек уаытша рі ауа райына байланысты кездейсо жетістіктерді малданып алмай, ндірісті сімі жнінде ойлануа тиіс. Жаанды ауыл шаруашылыы ндірісінде бсеке се беретін болады. Жермен жмыс істейтіндер, е алдымен, жаа технологияларды енгізіп, німділікті здіксіз арттыратындар, жмысын лемдік стандарттар негізінде жргізетіндер болуы керек. Бірінші кезекте, сіресе баа алыптастыруды ашы механизмдері арылы тиімді жер нарыын ру маызды. Ауылшаруашылы жерлерін инвестиция тарту жне озы технологиялар енгізуді ескеріп жала бергенде ана бсеке кшейеді. Ауыл шаруашылыында бизнесті дамуына, фермерлер кооперациясы дерісіне, жерді тиімді пайдалануа бгет жасайтын барлы кедергіні жойан жн. Болаша - аграрлы секторда, сіресе, шаын жне орта бизнес тріндегі жаа деу ксіпорындары желісін руда. Бл тста біз бизнесті несие арылы олдауа тиіспіз. Фермерлер замерзімді аржыландыру мен ткізу нарытарына делдалсыз, тікелей шыа алатын болуа тиіс. Ауыл ндірушілеріні арыздарын кепілдендіру жне сатандыруды тиімді жйесін ру да зекті мселе. азастан ет жне ст німдерін экспорттайтын ірлік ірі елге айналуа тиіс. Егін шаруашылыында суды кп ажет ететін тиімділігі тмен даылдар клемін ысарту, оларды ккніспен, майлы жне азыты німдермен алмастыру жолына бет бру керек. Агрохимикаттарды тиімді ттынуды, уа жерлерде топыраты нлдік деуді заманауи технологиялары мен зге де инновацияларды олдануды кеейтуді кешенді шаралары ажет. «Жасыл» экономикаа кшу жніндегі абылданан тжырымдамаа сйкес, 2030 жыла арай егіс алаптарыны 15 пайызы суды немдеу технологияларына кшірілетін болады. Біз аграрлы ылымды дамытып, сынаты аграрлы-инновациялы кластерлер руымыз ажет. Уаыт кшінен алмай, табии азы-тлік ндірумен атар рашылыа тзімді гендік-модификацияланан німдер ндірісін де жргізу маызды. Айтылан міндеттерді ескере келіп, кіметке агронерксіп кешенін дамыту жоспарына тзету енгізуді тапсырамын. шінші. ылыми амтымды экономика ру - е алдымен азастан ылымыны леуетін арттыру. Бл баыт бойынша венчурлік аржыландыру, зияткерлік меншікті орау, зерттеулер мен инновацияларды олдау, сондай-а ылыми зірлемелерді коммерцияландыру жніндегі занаманы жетілдірген жн. кіметке биылы жылды 1 ыркйегіне дейін тиісті за жобалары топтамасын зірлеп, Парламентті арауына енгізуді тапсырамын. ылымды аржыландыру клемін біртіндеп арттырып, оны дамыан елдерді крсеткіштеріне жеткізу жнінде наты жоспар ажет. Шетелдерден инвестиция тартуды толытай елімізге білім мен жаа технологиялар трансферттеу шін пайдалану керек. Шетелдік компаниялармен бірлесіп, жобалы жне инжинирингтік орталытар ру ажет. Бізге ірі мнай-газ жне тау-кен металлургиялы нысандарында жмыс істейтін жетекші транслтты компанияларды олар осында з ажеттілігі мен сервисін амтамасыз ету шін ндірістер руа шаыранымыз жн. Мен кейбір ірі компанияларды бан дайын екендігін білемін. кімет осы мселені айта пысытап, ажет болан жадайда бл шін барлы жадайды жасааны жн. Жабдытарды з елімізде ндіруімізге де болатын кезде шет елден тасымалдауды ажеті жо. лтты инновациялы жйені, оны негізгі институттарыны тиімділігін арттыру маызды. Оларды белсенділігін стартаптарды жне венчурлік ммілелерді бастапы кезедеріне олдау крсетуге баыттаан жн. Ірі алалы агломерациялардаы, сіресе Астана мен Алматыдаы технологиялы парктерді жмысын жандандыру керек. Алашы зияткерлік-инновациялы кластер азір Астанадаы Назарбаев университетіні арауында табысты жмыс істеуде. Ал Алматыда мндай кластер - «Алатау» апаратты технологиялар паркі. Технопарктерде азастанды ірі компанияларды осалы ндірістерін орналастыру дерісін ынталандыру шараларын ойластыру маызды. Тртінші. Инфрарылымды штаан - агломерацияны, клікті, энергетиканы арынды дамуын амтамасыз ету керек. Агломерациялар - азастанны ылыми амтымды