Казахско-русский словарь юридических терминов и понятий

Словарь юридических терминов и понятий действующего законодательства Республики Казахстан

ББК 67.0я2

К 18

К 18 «азастан Республикасы олданыстаы задарыны за терминдерi мен ымдарыны мемлекеттік жне орыс тілдеріндегі сздігі». «Словарь юридических терминов и понятий действующего законодательства Республики Казахстан на государственном и русском языках» - Астана: «азастан Республикасыны За, шыару институты» ЖШС, 2008. - 1000 б. (азаша - орысша). Астана: ТОО «Институт законодательства РК», 2008. - 1000 с. (русско-казахский).

ISB№ 9965-600-40-6

За, терминдерi мен ымдарыны сздігі азастан Республикасыны, За, шыару институты задарды жйелеу секторыны ызметкерлерiмен дайындалып, азастан Республикасы кіметіні жанындаы Мемлекеттік терминология комиссиямен шыарылуа малданан.

Сздікте азастан Республикасындаы ыты реттеу жйесiне атысты ымдар (терминдер) мен былыстар, Заттар, атынастарды, анытамасы берілген. Басылым екі блiмнен трады: азаша - орысша жне орысша азаша.

Мамандар трлi саладаы кызметтерiнде ылыми жне тжiрибелiк жмыстарында пайдалануына болады. Сздiк стаздара, аспиранттара, студенттерге, магистранттара жне за, саласындаы мселелермен ызыушы барлы; оырмандара арналан.

Словарь юридических терминов и понятий подготовлен сотрудниками сектора систематизации законодательства Института законодательства Республики Казахстан, одобрен к изданию Государственной терминологической комиссией при Правительстве Республики Казахстан.

Словарь включает понятия (термины) и определения явлений, предметов и отношений, входящих в систему правового регулирования Республики Казахстан. Издание состоит из двух частей: казахско-русского и русско-казахского.

Может быть использован в научной и практической работе специалистами в различных областях деятельности. Рекомендуется преподавателям, аспирантам, магистрантам, студентам, всем читателям, интересующимся вопросами юриспруденции.

Алы сз

«азастан Республикасыны ыты саясат тжырымдамасы туралы» азастан Республикасы Президентіні Жарлыында олданыстаы занама нормаларын жетілдіру бойынша шараларды icкe асыруды наты жолдары крсетілген. Атап айтанда, «занаманы бiрiздендiру масатында онда олданылатын терминдерді мемлекеттік жне орыс тілдеріндегі бiрыай тбесін алыптастыру» ажеттігі туралы айтылады.

азіргі заманы занама 6ip термин мен ымны трлi анытамасыны артуымен сипатталады, бл пайдаланылатын ымды аппаратты ртрлi оылуына келіп отыр. Оан мемлекеттік тілдегі жобаларды зiрлеуде терминологиялы аппаратты бiрыай пайдаланумен байланысты иындытарды осан жн.

Бірізді, келісілген терминологияны жотыы коамдаы саяси, экономикалы, леуметтік згерiстерге байланысты. Казастан Республикасыны, жаа Конституциясыны, абылдануы, мемлекетiмiзді даму негіздерi мен аидаттарыны, зrepyi жаа тсілердi зiрлеудi талап етіп отыр.

Туелсiз мемлекетті ру лтты ыты алыптастыруа, ежелгі дстрлердi жаыртуа мтылуа жне лтты айнарлара сйенуге сер етті. Кытану баса салалармен атар халыты, асырлы дстрлерiн, далалы рыпты ыты, ерекшеліктерін ескере отырып, жаартуды ажет етеді. За шыармашылыы сабатастыты сатау арылы лтты тарих пен тіл рухын ашуа тиіс. за мерзiм аралыында кандай да 6ip себептермен кыты нормалар бекiтілмедi, алайда оларды к6ici халымызды, дстрінде, рпында, дебінде саталаны сзсiз. Олара далалы рыпты ы ерекшелігін крсететiн кне трік, ышпа, аза, йыр, моол тілдеріндегі ы кздерін жатызуа болады. Жазбаша ескерткіштерде кшпенділерді ыты жйесін ашатын за терминдерi мен ымдарыны, елеулi саны амтылан. аза ы тарихын зерттеуде орта асырда Еуразияны трлi елдерінде растырылан ыпша жазба ескерткiштерi осымша кз болады. Оларды атарына зiмiз шыаран Армян Тре бітігіні ыпша - поляк версиясы жне армян - ыпшак, ic жургізу кодексiн жатызуа болады. Бiздi пікірімізше, осыан сас кездердi зерттеу мен басып шыару ымды аппаратты жетілдіруге ммкіндік бередi. ы саласындаы тркi халытарыны, лтты дстрi негiзiнде за, шыармашылыы мен за терминологиясын дамытуа ыпал жасайды. Тарихи тжiрибенi ажеттігі сзсiз, алайда олданыстаы занаманы, азіргі заманы ымды аппараты сйкес келтiру одан зекті

Сздiктi растырушыларды басты масаты - олданыстаы занаманы азіргі заманы терминологиялы рамын нерлым толы крсету жне оны жйелеу кезедеріні 6ipi бойынша негіз жасау. Бл міндеттi icкe асыру шін азастанды занама актілерi мтiндерiнен клемдi дйек сз материалы iріктеліп алаш рет сздiк трiнде алыптастырылды. Дстрлi за сздіктерi мен энциклопедияларын за санаттары мен ымдарын (терминдерiн) талылайтын немесе тсінік беретін авторлар растырады. Дйек сз сипатындаы за ымдары (терминдерi) сздiктерiн шыару фактiсi растырушылара беймлiм.

Сздiкке материалдарды ipiктey процесiнде аз КСР задарыны, Республика Президентіні кіметі мен Парламенті актілерінен баса азастан Республикасы за актілеріні барлы мтіндері деледi. Сздiктi негізгі масаты - за ымдарын 6ipiзгe келтiруге, за шыарушы белгілеген анытамаларды пайдалануа, сондай - а олданыстаы барлы, ал жекелеген жадайларда тиісті ыты реттеу саласындаы кшiн жойан актілердi талдауды негізінде анытамаларды айта арауа ыпал ету.

Анытама сздiк азаматты, ылмысты, кімшілік, ылмысты - атару, азаматты ic жргізу ыы мселелерiне байланысты терминдер мен ымдарды амтиды. p6ip терминге тиісті ым пайдаланылан ы кзіне сілтеме берілдi. Материалды ліпбилік ретпен орналастыру з кезегінде анытамаларда келтірілген сз ретін згерткен жо. Тиiсiнше терминні зi зада пайдаланылан сз тiркесінде орналастырылан. Сздікке 2007 жылы 1 шілдеге дейін абылданан за актілеріні анытамалары енген.

Осы терминдер мен ымдар сздігі тек ксiби загерлерге ана емес, сондай - а оырмандарды ке клеміне к;ажеттi сздік болатыны сзсiз. Басылым мемлекеттік жне орыс тіліндегі за терминдеріні жалпыа ортак; жйелi pi 6ipiзді олданылуына сер етедi деп пайымдаймыз.

азастан Республикасы A академигі,

з.г.д., профессор F.С. Сапаралиев

АЗАША - ОРЫСША ЗА ТЕРМИНДЕР1 МЕН ЫМДАРЫНЫ СЗД1ГІ

Казахско-русский словарь юридических терминов и понятий