КСРО-да ХХ асырды ІІ жартысында еуразияшылдыты насихаттаан алымдар. 3 страница

Жалпы аланда, оны мрасы оамды-саяси ойлауды тиімді баыты ретінде тере негізделген еуразиятанушылы болып табылады.

азастан Республикасыны Президенті Н..Назарбаев Еуразия университетіне1994 жылы Лев Николаевич Гумилевті атын берді.

46. Л. Н. Гумилевті еуразияшылды идеясын алыптастыруа осан лесі.

Л.Н.Гумилев - лы дала мен кшпелілер леміні тарихын зерделеген, белгілі еуразияшыл алым. Оны Еуразиялы шыыстанушылыы 30-50-жылдары ресейлік миграциядан шыан еуразияшылдар ызметімен атар, біра олардан туелсіз трде дамыды. Біз Л.Н.Гумилевті шыармашылыыны мнін 20-30-жылдардаы еуразияшылдарды мрасынан жеке арастыруа болмайды.

Сонымен бірге Л.Н. Гумилевті ылымдаы ірі жетістігі, бл оны пассионарлы идеяся мен этногенез теориясыны негізін салуы. Ол «этносты табиат пен леуметтік ортаны ыпалдасуынан пайда болан ерекше былыс»- деген тжырым жасаан болатын. Л. Н. гумилевті пайымдауынша арыш Жерге ауы-ауы энергия тасынын жіберіп отырады. Пассионарлыты осылайша аылуы лттар (этностар) мен ркениетті (супер этностарды) туызады.

Л. Н. Гумилев зіні бкіл мірін Еуразия халытарыны этникалы тарихын зерттеуге арнаан алым. Сондай-а, бл оны ылыма сіірген негізгі ызметі болып алады.

1992 жылы берген соы схбатында Л.Н. Гумилев зіні ылыми биографиясыны орытындысын былай шыарды: «Смысл моей жизни отчасти был в том, чтобы восславить и воздать должное кочевым народам Евразии, которых я искренне полюбил».

Л. Н. Гумилевті мрасы саяси, халыаралы мндегі ккейкесті мселе, себебі ол- жаандану мен айматы интеграциялану негізіндегі мемлекетаралы жне этносаралы арым-атынас тжырымдамасы ретінде еуразияшылдыты ылыми-тарихи негіздемесі. Осы орайда Л. Н. Гумилевті еуразияшылдыы мен азастан Республикасыны Президенті- Н. . Назарбаевты еуразияшылды идеясы зара ндес болып келеді.

47.Л.Н.Гумилев ебектеріндегі кшпенді халытар тарихыны зерттелуі.

Л.Н.Гумилев- лы дала мен кшпелілер леміні тарихын зерделеген, белгілі еуразияшыл алым. Оны Еуразиялы шыыстанушылыы 30-50-жылдары ресейлік миграциядан шыан еуразияшылдар ызметімен атар, біра олардан туелсіз трде дамыды. Біз Л.Н.Гумилевті шыармашылыыны мнін 20-30-жылдардаы еуразияшылдарды мрасынан жеке араыстыруа болмайды.

Еуразияшылдар мен Л.Н.Гумилевті маыналы байланысыны аиат растамасы еуразияшылдыты негізін алаушыларды бірі ретінде Л.Н.Гумилевті шыармашылыындаы еуразияшыл дстрді олдап, оны осы жола салан П.Н.Савицкиймен жазысан хаттары мен гумилевтік тарихи жмыстарды рухы болып табылады. 1958 жылы П.С.Савицкий Прагадан Л.Н. Гумилева былай хат жазады: «Древние кочевники являются для нас великим примером того, как нужно сражаться и побеждать, защищать себя, сохранять свой быт, свой жизненный уклад, свою самобытность». Ары арай: «До самого основания обломить Западу рог его высокомерия – вот задача нашего времени. Наука о кочевниках может и должна этому служить...». Мны П.С.Савицкий жеке хатында айтады, сол себепті ылыми жне адами жариялылы сезіледі. Сонымен бірге Л.Н. Гумилевті ылымдаы ірі жетістігі, бл оны пассионарлы идеяся мен этногенез теориясыны негізін салуы. Ол «этносты табиат пен леуметтік ортаны ыпалдасуынан пайда болан ерекше былыс»- деген тжырым жасаан болатын. Л. Н. Гумилевті пайымдауынша арыш Жерге ауы-ауы энергия тасынын жіберіп отырады. Пассионарлыты осылайша аылуы лттар (этностар) мен ркениетті (супер этностарды) туызады.

Л. Н. Гумилев зіні бкіл мірін Еуразия халытарыны этникалы тарихын зерттеуге арнаан алым. Сондай-а, бл оны ылыма сіірген негізгі ызметі болып алады. 1992 жылы берген соы схбатында Л.Н. Гумилев зіні ылыми биографиясыны орытындысын былай шыарды: «Смысл моей жизни отчасти был в том, чтобы восславить и воздать должное кочевым народам Евразии, которых я искренне полюбил». Л. Н. Гумилевті мрасы саяси, халыаралы мндегі ккейкесті мселе, себебі ол- жаандану мен айматы интеграциялану негізіндегі мемлекетаралы жне этносаралы арым-атынас тжырымдамасы ретінде еуразияшылдыты ылыми-тарихи негіздемесі. Осы орайда Л.Н. Гумилевті еуразияшылдыы мен азастан Республикасыны Президенті- Н.. Назарбаевты еуразияшылды идеясы зара ндес болып келеді.

48. Н.Я.Данилевскийді «россия и европа» ебегіндегі ктерілетін мселелер.

«Дарвинизм» ебегінде Дарвинні теориясын сынап, оны негізсіздігін длелдейді. «Россия и Европа» ебегінде Данилевский Ресей тарихын Еуропа елдерімен здіксіз байланыста арайды. Ол тарихи тжірибеге сйене отырып, Батысты саяси, мдени экспансиясынан сатану ажет деп шешті. Данилевскийді пікірінше, саяси тепе-тедік рашан Рессейге арсы бір-бірімен уадаласан Еуропа мемлекеттері шін те тиімді. Ресей ауіпсіздігіні кепілі Еуропа мемлекеттеріні бытыраылыы мен зара келісімге келе алмауы болып табылады. Осы ебегінде ХІХ асырда тарихнамада стем болан еуропоорталыты кзарасты сынады. «Мдени-тарихи трлер» ымы - Данилевский іліміні негізі. Ол тарих жзіндегі негізгі мдени-тарихи трлерді былайша блді: 1)египеттік, 2)ытайлы, 3)ассирия-вавилон-финикиялы немесе халдей немесе ежелгі - семиттік, 4)нділік, 5)иранды, 6)яудилік 7)гректік, 8)римдік, 9)жаа-семиттік немесе аравий жне 10)герман-романды немесе европалы, ал сонымен атар з дамуын жетілдіріп лгермеген мексиканды жне перуанды.

Данилевский герман-романды жне славянды трлерге ерекше кіл бледі. Славянды трді болашаы туралы тжырымдап, болашата герман-романды трді лдырауына орай Ресейде славяншылды тарих тріне шыатындыын длелдеді. Еуропаны орнын Ресей басып, жоары діни уатымен жне барлы славян халытарын біріктіру миссиясын атарады. Славяншылдыты стемдігі еуропаны «кйреуін» крсететін еді. Славяншылдар секілді еуропалы жне славянды мемлекеттілік трлі тамырдан алыптасты. Славян халытарыны герман халытарына араанда ш ерекшелігі бар: этнографиялы (психикалы рылысы); 2) діндарлыы; 3) тарихи трбиедегі ерекшелік.

Данилевскийді айтуынша: «рбр славян орыс, чех, серб, хорват, словенец, болгар (полякты да осым келеді) шін – дай мен оны асиетті шіркеуінен со – славян идеясы идеядан жоары, бостандытан жоары, ылымнан жоары, білімнен жоары, жер бетіндегі барлы игіліктерден жоары болуы керек». Данилевский Ресейді дамуы шін кшті билік пен ата орталытандырылу ажет деп шешіп, «мемлекетті масаты халыты мірін, ар-яты мен бостандыын орауды» сынды. Ол Ресейді саяси жйесін згертпесе, ркениметке жете алмаймыз деп тсіндірді. Кшті мемлекеттік саясат пен реформаны йлесімділігі арылы оамды дамытуа болатындыын сынды.

49. Лев Гумилевты этногенездік Пассионарлы теориясы

тарихтаы оиаларды этностарды дамуы мен сол ландшафтты жне баса этностарды арасындаы арым - атынас ретінде сипаттайды. Негізінен маала ретінде рецензиялы журналдарда басылып шыарылды, кейін диссертация негізінде крсетілді, зіні докторлы степендиясын орау масатында, біра ЖАК - мен абылданан жо.

Лев Гумилевты гипотезасы этнос ымын (длірек, этникалы жйелерді бірнеше трін) анытайды жне сипаттайды, сонымен атар Пассионаризм ымын енгізеді жне типикалы этногенез процессін жне этностар арасындаы зара байланысты сипаттайды.

Этногенезді Пассионарлы теориясы КСРО - да жне баса мемлекеттерде тсініспеушілік пен олдау таппады.

азіргі уаытта ол теория Ресей, азастан, збекстан сияты мемлекеттерді жоары оу орнындарында этногенезді даму теорияларыны біреуі ретінде оытылады.

50 Л.Н. Гумилев жне оны этногенез теориясы

лем халытарыны зара байланыстылыы мен халытарды «тарихи» жне «тарихи емес» деп блетін евроцентризмге мір бойы крескен Л. Гумилев Еуразияны ерекше географиялы аймаы – лы даланы тарихыны Еуропа тарихынан сте кем еместігін зерттеп ана ойан жо, жааша тжырымдар жасап, тарихи аиатты жаындататын зерттеулер дістерін жаартып, этногенезді жаратылысты ылыми теориясын жасатады.

1976 жылы жазылып аяталан «Этногенез жне жер биосферасы» атты ебегін, 15 жыла дейін жариялауа тыйым салынды.

Кеестік алымдар Гумилев тжырымдарын олдамады. Мны басты себебі – Кеес этнографтары этносты – леуметтік былыс деп арастырса, Гумилев этносты табии былыс екендігін длелдеді.

лт немесе халыты брыны анытамасы бойынша, орта тілі, территориясы, орта тегі, экономикалы байланыстары, саяси бірлестігі жне мдени ерекшеліктері, діні, сана-сезімі сияты белгілер негізге алынып, этногенез аяталан процесс боп саналса, Гумилев этносты аяталмаган процесс ретінде крсетті.

Этногенез – лтты, халыты пайда болуы, дамуы жне жойылу процесі.

Л. Гумилев этносты-лтты анытайтын брыны белгілерді ате екендігін длелдеп, этногенезді – этносты пайда болуы мен дамуын – жаратылысты ылым трысынан арастыруды сынды. Яни этносты алыптасуы адам ызметіні нтижесінде емес, Жерді биосферасындаы процестер арылы жзеге асады деген тжырым жасады. Бл бір араанда жаалы емес сияты, йткені географиялы факторды адам ызметі мен шаруашылыына, мемлекеттерді сипатына ыпал ететіндігі туралы пікірлерді араб алымдарынан бастап, еуропалы гуманистер, аартушылар айтан болатын. Л. Гумилев ебегінде бл идея теория трінде ылыми негізделді.

Л. Гумилев этногенез процесіні энергетикалы табиатына назар аударды. Тарихтаы ызметті айнар кзі, Гумилевті айтуынша, биосферадаы тірі заттарды биохимиялы энергиясы. Биосфераны биохимиялы энергиясын кезінде В.И. Вернадский ашан болатын.

Этнос – бір-біріне ынталылыы мен мдени дегейле1рі жаынан самайтын ртрлі адамдардан ралады. Адамдар оршаан ортадан траты трде абылдайтын биохимиялы энергиясы дегейімен ерекшеленеді.

лтты алыптасуыны шешуші факторы – «пассионарлы» –биохимиялы энергияны сапалы крінісі. Осы пассионарлы энергия Жердегі биосферадаы ртрлі этникалы жйелерді пайда болуы мен мір сруіне сер етеді. Осындай фактормен біріккен адамдар жымдар0ыны орта мінез-лы болады, сонысымен здерін згелерден ажыратады.

51. Этногенез жне пассионарлы терминдеріне анытама

Этногенез (грек. ethnos – тайпа, халы жне genozіs – шыу, тегі) – р трлі ауымды топтар негізінде жаа рамдаы туыстас тайпаны немесе халыты алыптасуы. Этногенез – андай болса да халытар тарихыны бастамасы. Ол немі даму стінде болады. Бірде оан жаа этн. топтар осылып, онымен біте айнасып, араласып кетсе, енді бірде одан кейбір топтар ерекшеленіп, блініп те жатады. Мыс. азастан аумаындаы кптеген тркі тектес кшпелі тайпалар бірігіп, біте айнасып, араласу нтижесінде аза халы алыптасан. Этногенез рдісіні негізгі екі трі болады: 1) жергілікті бірнеше кне тайпалы топтарды биол. жолмен жаппай араласуы арылы алыптасу; 2) жаа заманда баса жерге оныс аударан бірнеше халытар кілдеріні тікелей ыпалыны нтижесінде болатын алыптасу. Осыан орай, отанды тарихнамадаы аза халыны алыптасуына атысты ой-пікірін айтан алымдарды автохтонды жне миграц. баыттарды олдаушылар деп екіге блген жн. аза халыны Этногенез рдісі р трлі миграц. жолмен, яни баса жерден оныс аударып келгендерді бір-біріне сер етуі нтижесінде алыптасты деген алымдарды (Н.Масанов, Б.Ермханов, т.б.) ізденістері кездеседі. Бан арсы тжырымдама жасаан зерттеушілер (.Марлан, М.озыбаев, К.Аышев, О.Смалов,Б.Кмеков, т.б.) аза халыны тарихы бірнеше мыжылдыты амтитындыын длелдейді. Олар Этногенез рдісін рдайым кешенді трде алыптасатын крделі рдіс ретінде арастырды, рі з зерттеулерінде бірнеше ылымдарды (археология, антропология, лингвистика, этнология, тарих, деректану, т.б.) дерек кздерін пайдалана отырып, аза халыны Этногенез жайында салиалы орытындылар, дйекті тжырымдар жасаан. М. Мратазин

Пассионарлы - [лат. passio - штарлы, азап шегу] - этнологияа орыс тарихшысы рі географы Л. Н. Гумилев енгізген ым. Гумилев пассионарлыта астарында индивидті масата талпынысынан крінетін белсенділігін (кбіне - ияли) жне осы масата жету жолындаы жанкештілігі мен кйзеліске тзімділігін тсінді. Жанкештілік мнда кеінен аланда - е басты, тіпті, мірлік маызды ажеттіліктерден бас тарту, жоары пассионарлы шиеленісте тіпті стемдік етуші масат болып табылатын леуметтік жне мінсіз ажеттілік жолында рбан болып, мірден де бас тарту. Жалпы, пассионари биологиялы ажеттіліктерден леуметтік жне идеалды ажет- тіліктерді басым оюымен сипатталады. Тарихи-биографиялы діс негізінде Л. Н. Гумилев пассионарлыты ртрлі дуірлер мен этностара тн, траты психикалы жне мінез-лыты белгілер кешені ретінде анытайды. В. И. Вернадскийді биогеохимиялы идеяларына сйене отырып, Гумилев пассионарилерді сырты ортадан зіні жеке оранысына ажеттен тыс уат алуа туа бітті абілеті бар жне осы уатты оршаан ортаны згерту жолында масатты жмыса айналдыратын елден ерекше адамдар ретінде арастырады. Сонымен атар пассионарилерді айналадаы адамдарды мінез-лы мен психикасына белсенді ыпал ететінін айтан. Адам жымдарыны белсенділігіні згермелілігін этногенез фазалары бойынша зерттей отырып, жекелеген пассионарилерді белгілерін сипаттай келе Л.Н. Гумилев р дуірлерде мндай тлаларды пайда болу жиілігі этникалы жйені жалпы белсенділігімен байланысты екендігіне тоталады. Александр Македонский, Ганнибал, Корнелий Сулла, Шыысхан, Жанна д'Арк, Ян Гус, Протопоп Аввакум жне баса да тарихи тлаларды мірі мен ызметін талдай келе Гумилев белсенді мірге деген ішкі лшынысы материалды ндылытарды іздеуден де, леуметтік ортаны шарттарын тауынан да трмайтын оларды біріктіретін барлыына тн орта белгілер кешені бар екенін анытады. Керісінше, кптеген пассионарилерді жоары белсенділігі айналасындаыларды айыптауына шырап, тсініспеушілігін тудырды, аыр соы азаа да келді. Пассионарлыты популяциялы дегейде (этникалы жымдарды белсенділігі ретінде) жне индивидуалды дегейде (мінез - лы шабыты) сипаттай отырып, Л. Н. Гумилев бл феноменді тсіндіруде пассионарлыа теориялы кзарас ретінде В. И. Вернадский ебектеріндегі аралан биосфераны тірі блшектеріні уатыны тиімділігі жніндегі ойын сынды.

52. Л.Н. Гумилев ебектеріндегі лы Дала тарихы

Ттында жргенде «Хунну» (1960) кітабын жазып, ол кітап кейіннен «Степная трилогия» кітабыны бір блігі болды. Сондай-а, оны «Древние тюрки» (1967), «Поиски вымышленного царства» (1970) атты ебектері бар. Алашы екі кітабында Л. Н. Гумилев лы дала этносыны тарихын суреттесе, «Поиски вымышленного царства» блігінде еуропалытарды Еуразия даласыны трындарына алдын-ала жоспар бойынша жасалан арым-атынастарыны алай туындааны крсетілген.Л.Н. Гумилевті зерттеу дістері толы клемде «Этногенез и биосфера Земли» (1989) атты зерттеу жмысында толы айындалан. Оны тарих ылымына осан негізгі лесі «Древняя Русь и Великая степь» (1989) деген ебегі болды. Онда IX-XII асырлардаы Еуразия этностарыны бір-біріне зара серлері арастырылан. Авторды айтуы бойынша, тарих за уаыт бойы еуроорталытандырушылы станыммен бааланды. Л.Н. Гумилев тарихты міндеті цивилизацияны («суперэтностармен») ауысуына атысты, тарихи процестерді мніне байланысты этностарды дамуын оып йрену деп санады. Л.Н. Гумилев Еуразияны дала халытарыны алдымен саяси, одан кейін этникалы тарихын зерттеу арылы дстрлі филологиялы немесе леуметтікэкономикалы шыыстану ылымыны шеберінен шыып кетті. Ол кез келген алымны баына бйырмайтын айматы (еуразиялы) тарих дегейіне, содан барып лем тарихыны концептуалды дегейіне ктерілді.

53. Л.Н. Гумилев - жаа еуразияшыл алым

Гумилев- лы дала мен кшпелілер леміні тарихын зерделеген, белгілі еуразияшыл алым. Оны Еуразиялы шыыстанушылыы 30-50-жылдары ресейлік миграциядан шыан еуразияшылдар ызметімен атар, біра олардан туелсіз трде дамыды. Біз Л.Н.Гумилевті шыармашылыыны мнін 20-30-жылдардаы еуразияшылдарды мрасынан жеке араыстыруа болмайды. Л. Н. Гумилевті мрасы саяси, халыаралы мндегі ккейкесті мселе, себебі ол- жаандану мен айматы интеграциялану негізіндегі мемлекетаралы жне этносаралы арым-атынас тжырымдамасы ретінде еуразияшылдыты ылыми-тарихи негіздемесі. Осы орайда Л. Н. Гумилевті еуразияшылдыы мен азастан Республикасыны Президенті- Н. . Назарбаевты еуразияшылды идеясы зара ндес болып келеді. Гумилевті тарих ылымына осан негізгі лесі «Древняя Русь и Великая степь» (1989) мааласы болды. Онда IX-XII асырлардаы Еуразия этностарыны бір-біріне зара серлері арастырылан. Авторды айтуы бойынша, тарих за уаыт бойы еуроорталытандырушылы станыммен бааланды. Гумилев тарихты міндеті цивилизацияны («суперэтностармен») ауысуына атысты, тарихи процестерді мніне байланысты этностарды дамуын оып йрену деп санады. Тарихи зерттеулердегі осы баыт азіргі уаытта жзеге аса бастады.

54. Л.Н. Гумилевті "Дала трилогиясы" ебегі

Ттында жргенде «Хунну» кітабын жазып, ол кітап кейіннен «Степная трилогия» кітабыны бір блігі болды: «Хунну» (1960), «Древние тюрки» (1967), «Поиски вымышленного царства» (1970). Алашы екі кітабында Гумилев лы дала этносыны тарихын суреттесе, «Поиски вымышленного царства» блігінде еуропалытарды Еуразия даласыны трындарына алдын ала жоспар бойынша жасалан арым-атынастарыны алай туындааны крсетілген.

55. Л.Н. Гумилевті ылыми тжырымдамаларыны теориялы ерекшеліктері

56. Аын, оам айраткері Олжас Слейменовті мір жолы

57. Аын, оам айраткері Олжас Слейменовті шыармашылыы

58. Олжас Слейменовті "Аз и Я" ебегі: тадыры мен тарихи мазмны

59.Олжас Слейменов - тілтанушы алым ("Аз и Я", "Мы бір сз", "Жазу тілі", "Атамзаманы тркілер (Тариха дейінгі тркілер)") ебектеріне шолу)

60.Олжас Слейменов ебектеріндегі тркі-славян мдени байланысы

Олжас Слейменов- крнекті мемлекет рі оам айраткері, ірі дипломат рі саясаткер, лемдік тла, лттарды днекері, белгілі аын. Ол 1936 жылы 8 мамырда Алматы аласында дниеге келген. аза мемлекеттік университетіні геология факультетін 1950 жылы бітірген. Мскеудегі М.Горький атындаы дебиет институтыны аударма блімінде оыан. Олжас Слейменов «Казахстанская правда» газетінде блім мегерушісі, «азафильм» киностудиясында сценарийлік-редакция аласыны бас редакторы болып ызмет істеген. 1983-1991 жж. азастан жазушылары Одаы басармасыны бірінші хатшысы, аз КСР-і Жоары кеесіні Х, ХІ шаыртылымдарыны депутаты, КСРО Халы депутаты болан.

1990 жылы ядролы апата арсы «Семей-Невада» озалысын рып, Семей полигоныны жабылуына зор лес осты. 1995 Италияда, 1996 жылдан Грекия Республикасы мен Мальта республикасында кілетті жне Ттенше елшісі болды.

Оны тыш ледер жинаы "Арыматар" 1961 жылы жары креді. Осы жылы шыан "Адама табын, жер, енді" поэмасы О. Слейменов есімін лемге паш етті. Сондай-а, оны "Нрлы тндер" (1962), "Шапаатты ша" (1964), "Мешін жылы" (1967), "ыш кітап" (1969), т.б. ледер жинатары жары крді. Оны тадамалы шыармалары аза тіліне аударыльш, "Атамекен" деген атпен басылып шыты (1986).

1961 жыл жас талапкер шін деби арыша самау жылы болды. "Арыматар" жне "Адама табын, жер, енді" атты жинатары жары кріп, бкіл жртты еле еткізді. ай таырыпта сз озаса да, Олжас туындылары ткір тартыса рылып отырады. Осыдан келіп аынны биік азаматты ні, белсенді позициясы аны байалады. зіндік асаты, шынайылы, сезім астасуы, ойнаылыа ойыса білу, т.б. ерекшеліктерімен кзге тседі.

1975 жылы О. Слейменов «АЗиЯ» атты ебегінде «Игорь жасаы туралы жырды» зерттей келе, зіндік ылыми тжырым жасады. Яни, бл жырды тркі жне славян мдениеттеріні зара ыпалы нтижесінде туан шыарма екенін длелдеді. Кеес идеологтары О. Слейменовты тжырымдарын пантюркистік жне орыс мдениетіне арсы жазылан лтшылдыты крінісі деп айыптады. Мны авторды з сзімен айтанда: «Кейбір рккірек, лтты намысы озыш шамшылдара атты батаны: кне орыс ескерткіштеріне баса лт кіліні талдау жасап, пікір айтуы. Оларды ойынша мндай зерттеу, мндай пікірді, сіресе славян тркі халытарыны кне мдениеті жне оларды зара арым-атынасы туралы уелгі пікірді баса лтты кілі емес, тек орыс халыны кілі ана болатын». Дл сол кезде «АЗ и Я» кітабын оуа тиым салынды. О. Слейменов уындалып, моральды ысым жадайына тсті. Ал шын мнінде Олжас Слейменовты з айтуынша: «Мен “Аз и Я” кітабын жазуа Дала мен Русьті тарихы ежелден ойындасып кеткенін, екі елді тарихты зына бойында негізінен жаындасумен, бауырласумен ткенін, халытарды тіпті тілдері араласуа дейін жеткенін длелдеу шін кірістім. Тіл деген тарихи апаратты е бай оймасы. Мдениеттерді зара жаындасуыны е толы суретін біз тілден таба аламыз. Трікті “товарищ” деген сзі орыса ауысаны бекер деуге бола ма? рыс кезінен “ура” сияты сздер ана ауысады. “АЗ и Я” кітабыны ел назарын ерекше аудараныны басты себебі – мені “Игорь жасаы жайындаы жырды” е алашы остілді оырманы боландыымнан. Мен сізге бір-а мысал келтірейін. Жырда “Се уримъ кричатъ подъ саблями половецкыми” деген жол бар. Монолингвист аудармашылар оны “се у Римъ” деп оыан. Сонда немене, Кончак ыпшатары Римге дейін баран ба? Енді Русь жерінен Рим деген ала іздей бастаан. Одан кейін Мскеуді кезінде “третий Рим” деп атаанын еске тсірген. Одан да болмаан со Переяслав княздігіндегі Римов деген аланы еске тсірген. Ал енді ос тілді оырманны кзімен арасаыз брі оп-оай орнына келе алады. “Уримъ” – кдімгі тркі сзі. йелді рім шашы. ыпшатар Игорь жорыынан кейін Руське айта шапанда йелдерді шашын кескен, сйтіп орлаан.