Кедендік Ода: саяси жне экономикалы аспектілер.
азіргі тада Кедендік ода «посткеестік экономикалы бірлестік» іспетті. Тек оны рамына Ресей, азастан жне Беларус Республикасы кіреді. Осындай бірлестіктерді артышылыы мен кемшіліктерін анша айтанмен, тек бір аны нрсені мойындау керек. Барлы посткеестік бірлестіктерді (оларды саны жиырмадан асады) ішіндегі Кедендік Ода е тиімді рі за уаыт бойы жмыс атарып келе жатан йым саналады.
КО рыланнан бастап оны рамына ырызстан, Тжікстан жне Арменияны осу мселесі талыланып келеді. Дегенмен, біратар себептерге байланысты Кедендік Ода мше елдерді санын кбейтер емес.
Ресей Кедендік Ода елдеріні атарына Украинаны енгізуге тырысып жр. Бан азастан мен Беларус Республикасыны саяси трыдан ызыушылыы жо. Ал Мскеу шін Украинаны атысуынсыз ешандай посткеестік бірлестіктер маызды емес. Ресей басшылыы Киевті атысуынсыз КО, Еуразия Одаыны болашаын арастырмайды.
Сонымен, посткеестік елдерді біріктіруге тырысуды екі аспектісі бар, олар – саяси жне экономикалы. Дегенмен айта кету керек, Кедендік Ода пен Еуразиялы Ода тек Ресей, азастан жне Беларус елдеріні бірінші басшыларыны саяси еріктеріне негізделген.
Еске сала кетсек, Кедендік Ода - екі немесе бірнеше мемлекеттерді з араларындаы кедендік шекараларды жою жне бірыай кедендік тариф ру жніндегі келісімі.
2010 жылды 1 атарынан бастап ш ел - Ресей, Белорусия азастан шін бірыай кедендік тариф кшіне енді. 2011 жылды 1 шілдесінен бастап бірыай кедендік кодекс енгізілетін болады. 2011 жылды ортасынан бастап тауарларды кедендік баылауы Беларус Республикасыны, ал бір жылдан кейін азастан Республикасыны сырты шекарасына кшірілетін болады. кіметтегі білікті мамандар: «Толыанды жне толы ауымдаы Кедендік 2011 жылдан бастап енгізіледі жне Ресей мен азастан шекарасындаы барлы рсімдеу шаралары шекараны сырты жиегіне шыарылады, оны ішінде барлы тарифтік жне тарифтік емес: санитарлы, ветеринарлы, фитосанитарлы реттеулер бар. Бларды барлыы 2011 жылды 1 шілдесінен бастап з-гертіледі» деп атап крсетті.
79. 2000 жылы рылан Еуразиялы экономикалы оамдасты (ЕурАзЭ). Негізгі баыттары.
ЕурАзЭ – зара экономикалы іс-имылды дамыту масатында рылан халыаралы Кеден одаы мен Бірттас экономикалы кеістікті ру дерістерін тиімді ілгерілету, ЕурАзЭ-а мше мемлекеттерді лемдік экономика мен халыаралы сауда жйесіне интеграциялану барысындаы іс- имылын йлестіру, экономикалы жне гуманитарлы салаларда интеграцияны тередетуге бай-ланысты баса да мселелерді жзеге асыру жатады. Бл халыаралы экономикалы йыма азіргі кезде бес мемлекет мше. Атап айтанда, азастан, Ресей, Беларусь, ырызстан, Тжікстан. збекстан ЕурАзЭ-а 2006 жылы мше болып енеді, алай-да, 2008 жылы азан айында ЕурАзЭ рамынан шыан.
Негізгі баыттары.
Еркін сауда режимін толы клемде ресімдеуді аятау, бірттас кеден тарифін жне тарифтік емес реттеуді бірттас шаралары жйесін алыптастыру; мше мемлекеттерді ДС-мен жне баса да халыаралы экономикалы йымдармен зара арым-атынасындаы келісілген станымын тжырымдау; оамдастыты сырты шекараларында экономикалы ауіпсіздікті амтамасыз ету, контрабандамен жне кедендік ы бзушылыты зге де трлерімен крес; экономикаларды келісілген рылымды айта руын жргізу; бірлескен бадарламаларды зірлеу жне іске асыру, леуметтік-экономикалы даму; кліктік ызмет крсетулерді орта рыногын жне бірттас клік жйесін алыптастыру; орта энергетика рыногын алыптастыру; білімні лтты жйелерін йлесімдендіру, ылым мен мдениетті дамыту; оамдастыа мше мемлекеттерді азаматтарына оны барлы аумаында білім жне дрігерлік кмек алуда те ы беру; ЕурАзЭ шеберінде жасалан шарттар бойынша мемлекетішілік рсімдерді орындау мерзімдерін йлестіру; оамдасты шеберінде орта ыты кеістік ру масатында атысушы мемлекеттерді ыты жйелеріні зара ыпалдасуын амтамасыз ету.
80. Еуразиялы экономикалы оамдастыты (ЕурАзЭ) тарихи маызы.
Еуразиялы экономикалы оамдасты 2000 жылы 10 азанда Астана аласында халыаралы экономикалы йым ретінде Кеден одаына атысушы мемлекеттерді басшылары ол ойан Еуразиялы экономикалы оамдасты (бдан рі – ЕурАзЭ) ру туралы шарта сйкес рылды. ол жеткізілген уадаластытарды іске асыруды йымдастыру-ыты ралдары жне жасалан халыаралы шарттарды бір мезгілде жне бірдей орындалуыны тетіктері, абылданан шешімдерді іске асыруды баылау жйесін енгізу кзделген. ЕурАзЭ-ты рылуы посткеестік елдер арасындаы мемлекетаралы арым-атынастар тарихында елеулі оиа болып, ол елдер арасындаы байланыстарды сапалы трыда жаа интеграциялы дамуа кшкендігін бейнеледі. Кпшілікті мойындауы бойынша, Президент Н..Назарбаев 1994 жылды наурызында М.В.Ломоносов атындаы университет абырасында сйлеген тарихи сзінде тыш рет сынан еуразиялы бірігу туралы батыл идеясы ЕурАзЭ-ты бгінгі табыстарынан наты крініс табуда. Сол жолы Елбасы сынан Мемлекеттерді еуразиялы одаын ру туралы жобада ол “посткеестік кеістікте тратылы пен ауіпсіздікті, леуметтік-экономикалы модернизациялауды ныайту масатындаы егемен мемлекеттерді интеграциялану формасы” ретінде айындалан болатын.
81. Бірінай экономикалы кеістік (БЭК) жне азастан Республикасыы бл кеістіктегі алар орны.
2003 жылы 19 ыркйекте Беларусь, азастан, Ресей жне Украина президенттері Бірттас экономикалы кеістікті ру туралы Келісімге келіп, оны Тжырымдамасына ол ойды. Ол Достасты кеістігінде экономикалы интеграцияны жаа отайлы жолдары мен тсілдерін арастыруды нтижесінде жзеге асырылды. ОсылайшаТуелсіз Мемлекеттер Достастыы (бдан рі – ТМД) елдері Жалпы ішкі німіні 90% лесіне ие экономикалы дамыан 4 ТМД мемлекеті интеграцияны жаа сапалы рі жоары дегейіне кшу туралы шешім абылдады.
ол ойылан жаттар тек экономикалы сипата ие. Олар инфрарылымды жктемені тмендетуге баытталан. Ал бл з кезегінде орта кеістікте тауар ндірушілерді зара арым-атынасын жеілдетіп, бсекелестік абілетін ктереді. Бірттас экономикалы кеістікті алыптастыру туралы келісімде жне Тжырымдамасына енген интеграциялы лгі лемдік экономиканы азіргі заманы талабына жауап беріп, лемдік шаруашылыты аламдану рдісіне енеді.
82. Еуразиялы идеяны посткеестік мемлекеттерде дамуы.
Назарбаев Еуразиялы Ода ру туралы сынысыны мні посткеестік мемлекеттеріні райсысыны леуметтік-экономикалы ерекшеліктерін ескере отырып, интеграциялы процестерді біртіндеп жзеге асыру.
Еуразиялы интеграция идеясы сз жзінде емес, іс жзінде натылай іске асыру бізді халытарымызды саяси, экономикалы, ораныс міндеттерін шешуге, жне посткеестік мемлекеттерді лайыты мір сруін амтамасыз етуге ммкіндік береді.
83. азастан Республикасыны еуразиялы ыпалдасудаы лесі.
1994 жылы 29 наурыз кні азастан Президенті Н..Назарбаев М.В. Ломоносов атындаы Мскеу мемлекеттік университетіні студенттерімен жне профессор-оытушыларымен кездесуінде тыш рет Еуразиялы ода ру туралы идеясын сынды. Еуразиялы идея, еуразияшылды, еуразиялы интеграция – азіргідей дадарысты ауіп-атерінен тылуды, жаандану дерісіне зірлікпен кірігуді бірден-бір тымды жолы, оны сранысына жауап болып табылады.
Еуразияшылды дегеніміз – іштей топтастыру, бірлік. аза даналыына сйенсек, бірлік бар жерде тірлік те болады. з маынасы, зіні табиаты мен мні жнінде де ол солай болуы тиіс. Егер Батысты раны: “Сырты дниені танып, соны негізінде оны айта згерт” десе, Шыысты раны: “зіді зі танып, соны негізінде оны айта згерт”. Ал Еуразияны раны: “Ізгілік жасау немесе жасылыа, жарастыа, парасаттылыа мтылу”. лы Абайды сзімен айтса: “Адам бол!”, рухани-адамгершілік жаынан жетілген, Шыысты руханияты мен Батысты озы технологиясын, білімін, аыл-ойын бойына сііріп, екеуін штастыран толы адам бол!
84. Н..Назарбаевты еуразияшылды идеясыны маызы.
азастан Президенті Н..Назарбаевты Еуразиялы ода ру жніндегі идеясы туралы айтар болса, ол саяси немесе жала сыртары ойлара емес, Еуразия халытарыны мдениеті мен болмысыны іштей жаындыына, славяндар мен трандытарды іс жзіндегі ішкі менталдік бірлігіне негізделген. Еуразияшылды айматаы геосаяси жне леуметтік-мдени кеістік шеберінде тере интеграциялы дерістер басталан болашаы мол тарихты жаа философиясы рліне мтылып отыр.
85. Еуразиялы Одаты экономикалы, саяси жне тарихи мні.
Еуразиялы кеістіктегі мемлекетаралы атынастар мен интеграциялы дерістерді алса, олар еуразияшылдыты табии тере мнін крсетеді. Егер азастан Президенті Н..Назарбаевты Еуразиялы ода ру жніндегі идеясы туралы айтар болса, ол саяси немесе жала сыртары ойлара емес, Еуразия халытарыны мдениеті мен болмысыны іштей жаындыына, славяндар мен трандытарды іс жзіндегі ішкі менталдік бірлігіне негізделген. Еуразияшылды айматаы геосаяси жне леуметтік-мдени кеістік шеберінде тере интеграциялы дерістер басталан болашаы мол тарихты жаа философиясы рліне мтылып отыр.
Саяси-экономикалы ажеттіліктерден туындаан бл идея бгінгі кні экономикада, саясатта, мдениетте, ылымда, білімде Еуразиялы экономикалы оамдасты (ЕурАзЭ) деп аталатын бірлестікті дниеге келді. ЕурАзЭ-ты рудаы масат орта сырты кедендік шекараны, бірттас сырты экономикалы саясатты, орта тарифтерді, бааны алыптастыру болды. Кеестік жоспарлы экономика аясында тыыз шаруашылы байланыста болан бл елдер ода ыдырааннан кейін саяси туелсіздік алып, нарыты экономиканы алыптастыруа кшті.
Еуразиялы Ода мшелері шін макроэкономикалы серлері:
ажетті шикізатты тасымалдауа кететін аржыны азаюы тауарлар ныны тмендеуі алып келеді
Бсекелестікті артуы тауарлар мен ызметтерді сапасын арттырады
лкен халы бар нарытын крылуы.
86. ХХІ асырдаы еуразияшылды: бгіні жне болашаы.
Еуразиялы Ода – бгінгі кн мен болашаты крделі сынатарымен лшенетін мегажоба. Ол алыптасуы тарихтаы е кшті жаанды аржы-экономикалы дадарыстар ыпалымен басталан жаа лемдік архитектураны органикалы блшегі болуды барлы лкен ммкіндіктеріне ие. Бл шін еуразиялы интеграцияа атысушыларды барлыында іс-имылды аны та наты стратегиясы болуы ажет.
ХХІ жзжылдыта Еуразиялы одаты жаанды дамуды наты баыланан трендтерінен тыс алыптасан жаанды кштерді табысты орталыы ретінде кз алдыа елестету ммкін емес. стіміздегі жзжылдыта айматану жалпылемдік рдіске айналды. Еуропалы ода таяудаы жылдарда рамына Хорватияны, болашата Сербия мен Черногорияны жне баса елдерді осу есебінен одан рі кееюді жоспарлап отыр.
73. Еуразиялы Ода лемдік даму рдісі мен жаандану жйесі аясында лемні жаандану дерісінде Еуразиялы ттастыты ажеттігі, осы кеістікте интеграциялы рдістерді мірлік маыздылыы, орта бірлестікті аидаттары мен бадарламасы туралы идеяны мемлекет президенті Нрслтан Назарбаев тыш рет 1994 жылы Мскеу мемлекеттік университетінде млімдеген еді. Сол сттен бері, з дамуын алан бл еуразияшылды идея трлі идеологтар, саясаткерлер, сарапшылар тарапынан олдау тауып, азір мірге белсене еніп келеді.
Еуразияшылды идеясыны екі кезеі бар. Біріншісі, 1920-жылдары Н.С.Трубецкой, П.Н.Савицкий, Г.В.Вернадский дамытан философиялы ой-пікірлер жйесі болса, екінші кезеін – 1990 жылдары Елбасы Нрслтан Назарбаевты еуразияшылды доктринасын теориядан шынайы болмыса ластыруа талпынан ерік-жігерімен байланыстыруа болады. Олай болса, ресейлік «ескі еуразияшылды» пен азастанды «жаа еуразияшылдыты» айырмашылыын ажыратып алайы. Біріншіден, еуразияшылды Ресей шін тарихи тжырымдама болып алды. Ал азастан шін мірлік ажеттілік. Екіншіден, ресейлік еуразияшылды Батыса арсы трушылыпен ерекшеленді. Ал азастанды еуразияшылды Батыстан алыстауа емес, керісінше, мемлекетаралы дегейде нерлым тере арым-атынас орнатуа зор мн беріледі. азастанны 2008 жылы абылдаан «Еуропаа жол» бадарламасы осыны айаы болып табылады. шіншіден, Назарбаевты еуразиялы доктринасы орыстардікіндей тар ауымдаы идеологиялы сызба емес, ке ауымдаы халыаралы жне ркениетаралы байланыстар дісі, ашы трдегі ркениеттік карта болып табылады.
87.Еуразиялы Ода лемдік даму рдісі мен жаандану жйесі аясында.
азіргі кездегі лемдік даму рдісі жаанданумен тікелей байланысты. Жаандану кез келген мемлекетті саясатына, экономикасына, мдениетіне, леуметт рухани жадайына да сер етіп отыр. сіресе, бл рдіс ТМД елдеріні даму жадайына ыпал етіп отыраны айын. Осы орайда брыны одатас республикалар арасында алыптасан ыпалдасты рдісіне ерекше тоталу ажет. КСРО ыдырааннан кейін посткеестік мемлекеттер арасындаы жан жаты арым атынас рдісі еуразиялы ыпалдасу баытында алыптасып, дамыды. Дегенмен, Украина, Грузия, Молдова еуразиялы ыпалдасудан грі еуропалы вектора кп кіл бледі. Беларусь болса, посткеестік республикалар арасында болып жатан ыпалдасу рдісіні е белсенді атысушы мемлекеті болып табылады. Ол ТМД, ЕурАзЭ, Ш атарындаы елдерді бірі. Ал, збекстан мен Трікменстан сияты Орта Азия елдері еуразиялы кеістіктегі ыпалдасу рдісіне арласулары Беларусь Республикасындай емес. Бан аталан мемлекеттерді сырты саясатындаы станатын баыттарыны згешелігі сер етті. Еуразиялы жобаа ырызстан мен Тжікстан тарапынан олдау крсетілді. Кейбір посткеестік елдер лі де еуразиялы ыпалдасуа онша назар оймай келеді. Мселен, Армения мен зірбайжан осындай «кту» жадайындаы мемлекеттер.