Педагогикалы іс-рекетті ндылыты аспектілері
Іс-рекетке адам ажеттіліктерін анааттандыратын санасында сйкес объекттер мен рекеттер трінде келетін ртрлі ажеттіліктермен жетеленеді. Іс-рекетті мотивация сипатына орындалуындаы табандылыы, яни масата жетудегі табысы да туелді. Іс-рекетті мотивтері мен масаттары адам міріні оамды шарттарына жне оны жеке дамуыны дегейіне туелді. Іс-рекетті жеке дамуындаы маызды рл индивидті оамды тжірибені мегеру ойнайды. Іс-рекет біратар ішкі, бір бірімен байланысан рекеттер арылы жзеге асып, біршама автоматтандырылан компоненттерден рылан. Алайда жалпы аланда рбір іс-рекет сезінімді, масатты баытталан сипатта болады. Сезінімді масат за сияты адам рекеттеріні дісі мен сипатын анытайды (К.Маркс). Ол ктілетін нтижені алуда кездестірілетін кедергілерді белсенді трде жеуге жетелейді. Адамны іс-рекетіні негізгі трі болып оны физикалы жне ой ебегі табылады. Физикалы німділік ебек оам мен оны рбір мшесіні мір сруі шін ажет материалды ндылытара баытталан. Ой ебегі аиатты йренуге, ылыми теориялар, деби, кркем жне баса да рухани ндылытарды руа баытталан
46.Ксіби іс-рекеттегі рефлексияны рлі Білім беру субъектілеріні ксіби -зыреттілігіне ол жеткізу концепцияны жзеге асыруды маызды шарттарыны бірі болып табылады. Ксібилік – стазды психолого-педагогикалы, ылыми-пндік білім-білікті мдени-адамгершілік станымдарыммен йлесуді жоары дегейі. Ксіби зыреттілік – збетінше жне жау-апты рекет жасауа ммкіндік беретін бел-гілі бір психикалы жадай, арнайы білімні болуы, жалпы жне арнайы эрудиция-ны болуы, ылыми-ксіби дайындыын немі жетілдіру, кнделікті іс-рекетте мін-деттерді шешу шін ебек субъектісіні к-сіби дайындыы жне абілеті. Егер педагог зіні жалпы педа-гогикалы біліміндегі, зі оытатын ылым негізі бойынша біліміндегі кемшілік тста-рын байамаса, з педагогикалы ра-лыны жеткіліксіздігін крмесе, оны ксі-би зін–зі жетілдіруі мен зін–зі тр-биелеуі тіптен ммкін емес деп айтуа болады. зін–зі ксіби жетілдіру мен дамытуа кіріспес брын, педагог з іс-рекетіні андай да бір ткен кезеіне талдау орытындыларын жасап отыруы керек. Сонымен атар з іс–рекетін жа-сартуа байланысты жасалан ызметтес адамдарды нсауларын ескеруі ажет. Ксіби іс-рекетінде наты жетістіктерге жете білген педагогтарды тжірибесіне сйенсек, ксіби зін–зі жетілдіруді зіні педагогикалы іс-рекетіндегі жетістіктер мен кемшіліктерді себеп–салдарларын те-ре талдаудан бастау ажет екендігіне кзі-міз жетеді. з рекетіні рдісі мен нти-желерін талдай отырып, оытушы рефлек-сия жасайды. Рефлексия (лат. сзінен аударанда reflexio – ткенге сйену) – тол-ану, з–зін байау, зін–зі тану. Ксіби сана–сезім зін–зі тану негізінде алып-тасады. Осыны нтижесінде педагог білім беру рдісіні задылытарын тсініп, пе-дагогикалы шеберлікке бір адым болса да жаындай тседі.
47.Педагогикалы зара ызметте ауызша атынас ралдары. Педагогикалы арым-атынас– бл педагог пен оушыларды зара рекеттесу тсілдеріні жйесі. арым-атынасты мазмнын е алдымен, хабар алмасу, малімні р трлі коммуникативті ралдарына кмегімен оушылармен зара тсіністік пен зараатынастарды йымдастыруы райды.Оытушылар мен оушылар жымыны арым-атынас процесін йымдастырмайынша, педагог ызметіні дидактикалы жне трбиелік міндеттерін жемісті трде іске асыту ммкін емес. Ауызша сйлеуді е арапайым трі диалог, яни андай да бір мселені бірлесіп талдайтын жне бірлесіп шешетін гімелесушілерді гімесі болып табылады. Ауызша сйлеуге репликалар, гімелесушіні жекелеген сздері мен фразаларын айталау, сратар ою, толытырулар, сйлеушіге ана тсінікті намектарды олдану, р трлі кмекші сздер мен ??? тн. Бл сйлеуді ерекшелігі гімелесушілерді зара тсінісу дрежелеріне, оларды зара атынастарына туелді.гімелесу кезінде эмоционалды озу дегейіні лкен мні бар. Жабырау, уанан, орыан, ашуланан, таданыс стіндегі адам тыныш кйде болан кезіндегідей сйлемейді, тек баса интонацияларды ана емес, сондай-а, баса сздерді ?? жиі олданады.Ауызша сйлеуді екінші трі – монолог, мнда бір адам оны тыдап отыран екінші адама немесе кп адамдара арап сйлейді: бл малімні гімесі, оушыны жауабы,баяндама жне т.с.с. монологты сйлеуді лкен композициялы крделілігі бар, ойды аяталуын, грамматикалы ережелерді ата сатауды, монолог айтушыны айтысы келгендеріні ата логика мен жйелілікпенбаяндалуын талап етеді. Монологты сйлеуді диалогты сйлеумен салыстыранда лкен иындыы бар, оны развергнутое формасы онтогенезде кешірек дамиды. Еркін, иындысыз гімелесе алатын, біра монологты сипаты бар ауызша хабарлама жасауда (баяндама, т.с.с.) алдын-ала жазып дайындалан мтінге жгінетін адамдарды кездесетіні кездейсо емес. Бл кбінесе мектеп оытушыларыны оушыларды бойында монологты сйлеуді алыптастыруа байланысты жмыс жргізуге жеткілікті кіл оймаандытарыны салдары.
49.Педагог- шыармашылыпен зін -зі дамытушы тла.Педагог – зиялы тла. зін жинаы, сйкімді стайды. Прогрессивті кзарастарды ала тартады. Сыни кзарасы алыптасан, стамды, згелерді пікіріне сыйластыпен арайды.Жйелі трде зіне - зі баа беріп, рефлекция жасап отырады: мдениеті, эрудициясы жоары, эстетикалы, кркемдік таламы бар. Саясата, білімге, нердегі жаалытара ызыушылы танытады. Шыармашылыпен зін - зі здіксіз дамытып отырады.
Педагог – шыармашыл тла.Ол бірсарындылыты натпайды, сондытан здіксіз ізденіс стінде, жаашыл. Ойлап шыару, жзеге асыру – оны алыпты ксіби лгісі.
Малім – еркін тла. Оны еркіндігі мірде жне ксіби ызметте мдениет лемінде з орнын табуынан крінеді. Оны еркін ой - пікірі жне ксіби жауапкершілікті сезінуімен ттастыта. зін - зі баалай алады, алайда менмендікке жол бермейді. Ол материалды жне рухани ндылытар лемінде з баытын еркін айыра алады, педагогикалы догмалардан аула. Ол батыл шешім абылдайды, зіні мірлік позициясы бар, яни айналадаы ортаа, адамдара, зіне деген арым - атынасты берік жйесі бар.
Педагог – бсекелестікті тла. Жоары ксіби шеберлікті мегеру шін рынок жадайында зіні жетістіктері мен кемшіліктерін біліп, мыты жатарына сйене отырып, лсіз жатарын жетілдіріп отыру керек. Озы педогогикалы тжірибелерді оып, танып з ой елегінен ткізе отырып, шыармашылыпен олдана білу керек. Ксіби мні бар басылымдарды адаалап, здіксіз білім жетілдіру курстарынан тіп отыран жн. Бсекелестікті тла болу шін тек з елімізде емес, білім кеістігінде болып жатан жаалытардан хабардар болады, жоары ебек нтижесіне жетуге мтылады.
50. Малім іс - рекетіні салдарын болжай алу. Педагогикалы іс-рекет адамзат іс-рекетіні кез-келген тріне тн сипаттамалара ие. Бл е алдымен, масаттылы, трткілік, пнділік. Педагогикалы іс-рекетті згеше сипаттамасы, Н.В. Кузьмина бойынша, оны німділігі болып табылады. Педагогикалы іс-рекетті німділігіні бес дрежесін ажыратады:«І – (минималды) репродуктивті; педагог зі білгенін згелерге айтып бере алады; продуктивті емес.ІІ – (тмен)бейімделуші; педагог з хабарламасын аудитория ерекшелігіне бейімдей алады; аз продуктивті.ІІІ – (орташа) локалды модельдеуші; педагог оушыларды курсты р блімдері бойынша білімге, дадылара, іскерліктерге йрету стратегияларына ие (яни, педагогикалы масат ою, іздестіру нтижесі бойынша зіне жауап беру жне оушыларды оу-танымды іс-рекетке біртіндепен енгізу; орташа продуктивтілік.IV – (жоары) оушыларды жйелі модельдеуші білімдері; педагог жалпы пн бойынша оушыларды дадылар, іскерліктер ізденістегі білімдер жйесін алыптастыру стратегиясын мегерген; продуктивті.V – (е жоары) оушыларды жйелі модельдеуші іс-рекеттері мен мінез-лытары; педагог з пнін оушы тласын алыптастыру, оны зін- зі трбиелеуге, зін-зі оытуа, зін-зі дамытуа ажеттіліктерін алыптастыру ралына айналдыру стратегиясын мегерген; жоары продуктивтілік. Педагогикалы іс-рекетте леуметтік мдени тжірибені беру тсілдері ретінде тсіндіру, крсету (иллюстрация) оу міндетін шешу бойынша оушымен бірігіп атарылатын жмыс, оушыны тжірибесі (зерханалы, далалы), тренингтер болып келеді. Педагогикалы іс-рекетті нтижесі, оушыны бкіл аксиологиялы, лытылы-этикалы, эмоционалды-маыналы, затты, баалаушы растырушы-ларыны жиынтыымен аландаы оны алыптасатын жеке дара тжірибесі болып табылады.
52.Педагогикалы іс рекетті жобалау. Педагогикалы іс-рекет дегеніміз оушыны тлалы, интеллектуалды, іс-рекеттік дамуына баытталан жне сонымен бірге оны зін-зі дамытуы мен зін-зі жетілдіруіні негізі болып табылатын малімні трбиелеуші жне оытушы ыпалы болып табылады. Педагогикалы іс-рекеттер мынандай рылымдардан трады: іс-рекет масаты, іс-рекет объектісі, іс-рекет субъектісі, іс-рекет ралы. едагогикалы жобалау дегеніміз, оытушылар мен оушыларды атаратын іс-рекетіні негізгі рамын алдын ала растыру. Педагогикалы жобалау – білім алушы мен оытушыны болаша іс-рекетттеріні негізгі блшектерін алдын ала даярлау. Педагогикалы жобалау педагогті маызды йымдастырушылы, гностикалы (білім алушылармен зара рекет етуді ралдары, дістерін іздеу) немесе коммуникативтік функцияларыны атарына жатады. Мнда білім алушылармен арым-атынасты мазмны, дістері жне ралдары арастырылады. Педагогикалы жобалау болаша іс-рекетті жне нтижелерін болжаудан трады. Жобалармен жмыс істеу білім алушылара дстрлі оу дісімен ол жеткізе алмайтын, білім алуа ммкіндік бере отырып, жоары білім беру жйесінде ерекше орын алады. Блай болуы ммкін, йткені оушылар здері де з тадауларын жасайды жне здері талаптанады. Жобалау іс-рекетіні йымдастырылуына байланысты оушыа з абілетіне сйкес білім алу ммкіндігін берілуі; ке спектрлі тапсырмаларды шешуде оушыларды абілеттеріні ашылуына кмегі болуы; оушыларды арасындаы зара рекеттерін реттеуге жадай жасалуы тиіс. Біз «зін-зі тану» бадарламасы аясында жеке тлаа жан-жаты білім беруді жне трбиелеуді жаа педагогикалы технологияларды німді олданылуы мен енгізілуін наты масат етіп кздеуде. 53.Педагог мамандыына мотивациялы ндылыты атынас. Педагог позициясы – интеллектуальды, ерік, эмоционалды-баалы атынастарды оршаан ортаа, педагогикалы шындыа, педагогикалы іс-рекетке атынастарыны жйесі. Ол бір жаынан, оам оятын талаптардан крінсе, екінші жаынан, белсенділік сапаларынан – педагогты мотив, масат, баалы ндылытары, дниеге кзарасы, мраты арылы крінеді.Педагогикалы рекет мотивациясы, адам мінез-лы мен рекетіні мотивациясы сияты крделі жне аз зерттелген проблемаларды бірі болып табылады. Педагогикалы маманды тадау мотиві мен педагогикалы рекет мотивациясыны зара байланысы жніндегі арнайы зерттеулер жо деуге болады.
малім атты кш-жігермен, мтылыспен жмыс істеп, нтижесін креді, ал екіншісінде - зін-зі инап, ауыр жмыс істеп, еш Белгілі бір мотивке байланысты педагогикалы мамандыты тадау кбінесе оу мотивіне байланысты болып келеді. Мотивтерді жетекші (доминантты) жне ситуативті (мотив-стимул), сырты жне ішкі болып блінуі болаша малімдерге оу, ал жмыс істейтін малімдерге оларды іс-рекетін болжау масата баытталан мтылыс трінде беріледі. Іс-рекет масаты мен мотиві бл жерде сйкес келеді. Кейбір ситуациялар кштеп масата баытталады, онда масат пен мотив сай келмейді. Бл жадайда педагогикалы іс-рекет масатына малім немрайды арайды .
Бірінші ситуацияда нтиже шыармайды. Біра педагогикалы іс-рекет крделі болып табыландытан, кші, леуметтік мні, жеке басты сипаттамасы бойынша бірнеше мотивтер арылы пайда болады. Педагог жоары нтижеге жету шін жасы жмыс істеуі ажет, сонымен атар зіні ажеттілігін де анааттандыру керек (ріптестеріні уануы, моральды жне материалды мадатау жне т.б.).
55.арым-атынас стильдеріПедагогикалы арым-атынас бір адам екінші адаммен тжірибе (білім, икем, дады, жалпы адамзатты мдениет, лтты ндылытар т.б.) алмасанда болады; ол рбір профессионалды арым-атынаста болады, сондытан да педагогикалы стильдерді кейде бізбен сипаттаан басшылы стильдеріне сатады. Педагогикалы стильдерді арты круі мен адамдарды Мен-концепциясыны арасындаы байланыс табылды: автократиялы стиль кбінесе зін білмейтін жне абылдамайтын адамдара сай, сына жабытыымен, ренжігіштігімен, эмоционалды регидтілігімен мінезделеді. Жне, керісінше, демократиялы стильді станатын педагогтарда детте позитивті Мен-концепциясы болады, ашы жне мейрімді, сына тзе алады, зіндік ирониясы болады жне зіндік згеруге дайын.Автократиялы стильді олдануында рылан оу орнында “мектеп-фабриканы” белгілері болады, ал демократиялы баытталан оу орнында “мектеп-отбасыны” белгілері болады, біра азіргі кезге дейін педагогикалы жйелерді артышылытары аныталан жо : “мектеп-фабрикаларда” детте лгерім жоары, ал “мектеп-отбасында” атысушыларды мазасыздыы тме, микроклиматы жасыра болады.Педагогикалы арым-атынасты масаттары туралы айта отырып, отанды зерттеуші А.Б.Орлов « малімні тлалы центрациясы » деген терминді олданды, оны ойынша ол педагог іс-рекетіні жйе раушы мінездемесі болып табылады, оны кптеген крінулерін анытайды : педагогикалы стиль, атынас, леуметтік перцепция (14). Сйтіп, педагогикалы іс-рекет мнда сонымен атар рухани-дниетанымды компоненттен бастап сипатталады.Орлов рбіреуі педагогикалы іс-рекетте басыы бола алатын негізгі жеті центрацияны бліп крсетеді: эгоистік (зіні ”Мен” ызыушылыында), бюракратиялы (администрацияны, басшылыты), конфликтік (ріптестеріні ызыушылыында), авторитетті (ата-ананы, атысушыларды), танымды (оыту жне трбиелеу талаптарында), альтруистік (атысушыларды ажеттіліктерінде), гуманистік (зіндік мн мен баса адамдарды-администраторды, ріптестерді, ата-аналарды, атысушыларды мндеріні крінулерінде).Орлов бойынша центрация тлімділік іс-рекетіні дісі мен сттілігін анытайды.
Баса отанды зерттеушілер, бадарларды маыздылыын мойындай отырып, кбінесе саба беруде олданылатын тсілдерге шоырланады (11). Н.К.Марков пен А.Я.Никонованы ойынша педагогикалы стильді негізінде мазмнды сипаттамалар (педагогты з ебегіні процесі мен нтижелігіне бадары, зіні ебегіндегі бадарлы жне баылаушы-баалаушы кезенін ашу, дістемелілігі мен импровизациондылыы), динамикалы сипаттамалар (икемділік, тратылы, бір нрседен келесі нірсеге кіл ауысымдылыы) жне нтижелілік (оып жатандарды білімдеріні дегейі мен оытуды дадысы) жатыр.