Дизайнерлік кркемдеуді негіздері
Пнді оытудаы негізі обьектілер. Медиадизайн тілдері. Бейнелеу жне суреттеу ралдары.
Дизайнны ксіптік индустрия болып алыптасуы. лыбритания, АШ, Германия сияты елдердегі дизайнерлік мектептерді алыптасу спецификасы. Шет мемлекеттердегі рсімдеу, кркемдеу мектептері. аза тілді газет, журналдарды алыптауды негізі алышарттары.
азастандаы дизайнерлік ндірісті даму тарихы.
Газет журналдарды формасы мен мазмны арасындаы байланыс. Баспасз ралдарын сырты орта факторлары серіне байланыстыра отырып рсімдеу, кркемдеу.
Басылымны типологиясы мен дизайн арасындаы байланыс. Басылымны рылымды, композициялы жне графикалы сипаттаы раушы «беті». Газет жне журналды образы жне оларды жасалуы. Кркемдік-техникалы рсімдеуді жаа заманы нормалары мен ережелері. Бадарлауды жне басымдылы беруді функциялары.
БА-н рсімдеуде жаа компьютерлік бадарламаларды олдану эволюциясы.
Кнделік, газет, журнал дизайндарындаы ерекшеліктер.
«Рсімдеу мектебі» тсінігі. лтты наыштаы рсімдеу ерекшеліктері.
Дизайын пніні масаты мен міндеттері
1. Дизайыннан лемдік конкуретікке абілетті компитенциялы ксіби маманды алыптастыруда жоспарлы- баытты оытудаы зерттеушілік дісті пайдалану
Теория мен технология жне ылым бойынша білім беру мен алуды
баыт бадарын мегерту
Теория мен технология жне ылым бойынша жааша білігі мен
здігінен жетілу баыттарын дамыту
Теория мен технология жне ылымды жааша игеруінен здігінен
жетілу баыттарынан дадысын алыптастыру
Іс-тжірибелік зерттеушілік жмысты жргізуден білімін, білігін жне
дадысын автоматтандырып, конкуретікке абілетті жан-жаты компитенциялы ксіби маманды дайындап шыару. Дизайынды оыту рылымы - білім берудегі басты элементі (оыту-ылым, тжірибе, индивид)
Дизайынды оыту рылымы Дегенмен, теория тжірибесіз лі дние, ал тжірибе теориясыз соыр дние. Демек бгінгі тада теория тжірибесіз, ал тжірибені теориясыз оыту ммкін емес. Теория тжірибеде іске асанда, белгісізден белгіліге ая басады, ал тжірибе теорияа айналлу шін тжірибені кейбір жатары теорияланады. ылыми трыдан индивид ісрекеті арылы теория мен тжірибені байланыстыра отырып, небір ателіктерді тзей отырып негізделеді. Тжірибе теорияа ылыми негізде айналанда белгісіз белгіленеді. Инновациялы технологияда іске асырылуы. Бгінгі тада ол р пнні дидактикасы деп атауа болады [2]. Бізді жадайда дизайнны дидактикасы. Дизайынды сомдаудаы физикалы рылым дидактикасы. Дизайынды сомдаудаы физикалы рылым дидактикасына жатады. Ульм формарылымдау мектебінде Мальдонадо зіні идеясын тжірибеде іске асыруды ола алды. Студенттерді заттар лемін ылыми рылымдауда білім шыдап, білігін жетілдіріп жне дадысын алыптастырып, шыармашылыын дамытуда дстрлі «пропорция», «ыра», «масштаб». «композиция», «комбинаторика», техтоника, тсініктерін «физикалы рылымдаудеп» комбинаторлы талдаумен синтезделенетін симметрия теориясымен, топология жне басада пндермен байланысты оытуды енгізді. Біздіше инженерлік графика, инженерлік инфрарылым т.б. атап кетуге болады. Сонымен атар дизайыннан компитенциялы ксіби білімні жйелі баытын сынуа болады. Бнда комбинаторика анытамасына толы тоталып кетуге болады.
Комбинаторика —екі жне ш лшемді кеістікте клемді жне жалпа фигураларды математикалы талдау дісін олданып, вариантты задылыта игеріп орналастыру Комбинаторика (дизайнда)- жасалатын затты гармониялы ттас формасыны эксплутациялы асиетін анытау шін, кеістікті вариантты згерісіні функционалдыын, рылымдыын жне графикалы рылым жйесін задылытты олданып, зерттеу, іздену барысындаы, формарылымдау дісі. Сонымен атар тстер комбинаторикасы табии тстер комбинациясы негізінен пайдалануа алынан, сонымен атар полихромияны эстетикалы трыдан игеру нтижесінен шыарып алынан жаа комбинация. Оан мысал ретінде Гетені тстер теориясын жатызуа болады. Ол зіні «Тстерді оып білу» мааласында тстер индукциясыны пайда болуыны бірде айын, хроматикалы, біралыпты жне тстерді сатылы жйелілігі, немесе бірдей арама-арсы тстерді тосынан еместігін длелдеген. Біздіше мысалы, затты баылап суретін салуда клеке жаыны астармасы ашы тсті, ал жары жаыны астармасы керісінше арама арсы тсті де болады. Гете дем алу мен дем шыарумен теейді. рбір арама-арсы тстерде тстер шебері растырылады. Оларды тстерде созып, жаюа болады. Бір тсті а тспен оса отырып, небір тстерде немесе датарда жаюа болады. Техтоника ызметіне толы тоталып кетуге болады.
Техтоникалы форманы екі жаты рылымдау крделі пластикалы жйені райды. Мысалы, аада ілінген конструкция трлі координатта клемді жне жалпа элементтерді ілінген трлері дизайн формада крініс береді. Бндай жадайда пластикалы-композициялы силуэті мен элементтеріні жиектері конструкцияда контраста айын жне демі крінеді. Оны крделілігі біріншіден конструкцияны техникалы-экономикалы жадайына байланысты. Екіншіден пластикалы-композициядаы ттастыы мен беріктігіне байланысты жне кркемдік мнерде форманы негіздеумен лшенеді. Бндай форма техтоника принципіне толы жауап береді. Техтоника жо жерде конструкция жалан жне дизайн сапасыз болады. Форма жне материал. Сулет пен дизайн конструкциядаы кркемделіп жасалан жмыс. Тектоника-затты форма массасыны ктермелі жне осалыктермелі, ауыр жне жеіл, негізгі жне оны айырмалы элементтері.-соотношение масс изделия, выделение несущих и несомых, тяжелых и легких, основных и производных элементов формы. Тстер инстоляциясы жне композиция. Тстер инстоляциясы фасадтарды трлі тстер композициясында ырата, симетрияда трлі озалыстардаы сызытарда жанып-шіп жарыратып крсетеді. Сонымен келесі мселеге тоталу керек.
Дизайыннан компитенциялы ксіби білімні жйелі баытына жоарыда атап кетілген дизайнерлік шыармашылыты жмыс ішкі физикалы рылым задылыы; ттасты, гармонизациялау, техтоника, кострукция, визуалды, кру ортасы (доминант) зрительное мышление [3]. Синтездік аидалары; эргономикалы, экономикалы, эколгиялы таы баса жаы ескеріледі. Сонымен атар ішкі физикалы рылым: симметрия теориясы, ассиметрия, метр, пропорция, ыра, масштаб, композиция морфология, физикалы рылымы мен ызметі, технологиялы формасы, перспективас таысын таы пайдаланады. Тстемодельдеудегі ішкі физикалы рылымына тоталса, ол эстетикалы ндылыы: форма мен тстер контрастылыы, форма мен тстер ньюансы, форма мен тстер ыраы, форма мен тстер ттастыы мен гармонизациясы, реі, жылы, суы, і жне таы баса пайдаланылады. Сырты физикалы рылым: фактурасы, формасы, пішіні. клемі, текстурасы, масштабы, техникалы тсілдері-лессировка, аля-прима, ра ылалам сухая кисть жне таы баса пайдаланылады. Аналогтарды талдауда аталан физикалырылымды мегенген студентті білімін тиянаты болады. Тиянасыз білім студентті жйелі білім алуына кедергі болады. Бгінгі тада дизайн туралы оулытар жоты асы, біра дизайн аналогтар те кп. Бндай жмыстар теорияны тжірибемен байланысты абылдануына кптеген жадай жасайды. Ол педагогикалы деріс дидактикалы аидалар негізінде іске асырылады. Педагогикалы деріс 3 суретте берілген.
Оыту ралына; ебек, нер трлері, ісрекет трлері, технологиялар, апараттар, дидактикалы жне рольдік ойындары жатады. Оыту мазмны типтік бадарламаларда, трлі оулытарда, мазмнын интернеттен т.б. алуа болады. Оыту формасы; ашытытан оыту, дріс, тжірибелік т.б. болып келеді. Апаратты ыпал; дизайн журналдары, оамдаы згерістер туралы апараттар, теледидар, апараттар те кп. Дизайн концепция-болаша нысана баытталан идея, оны мазмнды мнді тематикалы идеядаы жобалау базасыны рылымдалуы, дизайнерді ойыны берілген нысанды лкен масштабты кркем жобалауы. Дизайн концепция наты айтанда идея, ал дизайн жоба ол образы. Таырыбы жалпы болады, ал мазмны сол таырыпты ауымында болады. Мысалы жалпы таырыбы: Балалар ауласын дизайнда кіші формалардан жасау. Мазмнын белгілі бір кейіпкер негізінде алуа болады. Аталан дизайн таырыпты рбітуде аналогтар іздестіріледі. Бас жоспары негізінде орныатын жеріні жоспары алынады. Наты ауланы лшемі, ондаы балалар жас ерекшелігі есепке алынады. Трындармен схбат жргізіліп анкета алынады. Студенттерге бірнеше нобайлар жасау сынылады. Нобайлар жасау барысында дизайн дидактикасына сйенеді. Аналогтар талданады жне сол алынан бас жоспар бойынша жааша рылымдау туралы мселелер арастырылады.Студенттерді теория мен тжірибелік жмысын ылыми негізде йымдастыру талап етіледі. Дизайын жйесін абылдау жолдары тірек жоба арылы жмыстар жргізіледі. Студент бір екі жмысты оытушыны кмегімен талдайды. Оытушы ауысша, жазбаша талдау барысында студентті ай мселені толы мегере алмаанын есепке ала отырып тапсырманы крделендіре алады немесе тапсырманы клемін азайтады. Жайдан крделендіре отырып оыту о нтиже береді. р индивидті шыармашылыта ебек етуіне жол ашып береді. Дизайын жйесін абылдау жолдары берілген.
Ксіби, леуметтік, діснамалы, жекебасты компетецияны бір- бірімен тыыз байланысы. Зерттеу барысында аза халыны бгінгі кнге дейінгі тарихи даму жолдарын дріптейтін тарихи-этнографиялы, деби, ылыми ебектеріне берген талдау жмыстары мынаны байатты: Дизайн нері адамны сана-сезіміні негізінен жне оны олданбалы маызын тйсінуден туады. Адам зін табиатты бір блігі ретінде, онымен тыыз байланыста, танып-білуден жалыпай, оны одан рі жетілдіруден туындап жатан, адам міріне ажетті зі тратын ортаны табии шикі заттарын жаа оамны сранысына орай заттар мен бйымдарды жаа технология негізінде жасай білуге педагогикалы ыпал ететін діс- тсілдерді жиынтыы жатады. Бны брі, сайып келгенде, жеке тланы алыптастыруда ксібипедагогикалы ытал етіп, ксіби, леуметтік, діснамалы, жекебасты компетециялды трбиелейді, дамытады. Демек, ксіби мамандарды даярлау дегеніміз – ксіби, леуметтік, діснамалы, жекебасты компетециялды абілетін дріптеушілерді интеллектуалды трыдан тірі жне лі табии заттарды эмоционалды абылдап жне рационалды шешімде инновациялы туындыларды мірге келуі, - деп анытама беруімізге трткі болды.
1. Бгінгі кн талаптарына сай білім беретін бастауыш мектеп, лицей, олледж оушыларына сндік-олданбалы нерді, оны трлерін, композициялы ішкі жне сырты формаларын, оны абылдауды мегерту ажеттігі студенттерден осы саладан даярлы дегейін жетілдіруді талап етеді.
2. Тарихи-этнографиялы, философиялы, психологиялы, педагогикалы, нертану, дістемелік ебектерді зерттеп, талдау - сндік- олданбалы нерді ылыми-педагогикалы мнін ашуа, "сндік- олданбалы нер" ымына анытама беруге септігін тигізеді.
3. Сндік-олданбалы олнерді бгінгі кнге дейінгі тарихи даму жолдарын зерттеп, жйелеп крсетуге (тарихи-этнографиялы, философиялы, психологиялы, педагогикалы нертану), оны дамуына сер еткен факторларды саралап крсетуге, сндік-олданбалы нерді здік оыту ерекшеліктеріне мазмнды трыда педагогикалы сипаттама беруге ыпал етті.
4. Сндік-олданбалы нерді оу-трбие рдісіне ендіруді трбиелік, таылымды ммкіндіктері жоары, йткені ол рпа трбиесінде кешенді трде сер етеді.
5. Студенттерді аыл-ойын дамытады, адамгершіліктік асиеттерін арттырады, талам-тазалыын алыптастырады, шыармашылыта ебек етуге баулиды.
6. Психологиялы- педагогикалы зерттеу ебектеріне жасаан талдау "сндік–олданбалы нерді оыту рдісінде пайдалануа болаша малімдерді даярлыы" ымына анытама беруге ммкіндік туызды.
7. Зерттеу барысында жасалан сндік-олданбалы нер мазмны, педагогикалы шарттары, педагогикалы рдіс, арнайы курс бадарламасы, электронды оулы студенттерге олнер трлеріні тарихи дамуынан, композициялы ішкі жне сырты формаларынан, абылдануынан здік ерекшеліктері мен оу-трбие ммкіндіктерінен малматтар береді жне оларды бастауыш сынып оушыларыны оыту рдісінде тиімді пайдалануды амал-жолдарымен, діс-тсілдерімен, технологиясымен таныстырып, жмыс формаларын йымдастыруды йретеді.
8. Сндік-олданбалы нерді теориясы мен технологиясын, оны бейнелеу нерінде оытуда немесе басќа єдістемелік пєндерде дидактикалы ралдары ретінде студенттерге педагогикалыќ практика барысында пайдалану керек. йткені студент жоѓары мектепте алѓан білім, білік жєне іскерлігін бастауыш мектептіњ оќыту рдісінде келешекте кењінен пайдалана білуі ќажет.
9. Тжірибелі эксперимент жмыстарыны нтижелері сынылан дістемелік шараларды бастауыш сынып оушыларыны оу-трбие рдісіне сндік-олданбалы нерді ендіруге студенттерді даярлыын алыптастыру тиімді екенін крсетті. Оларды педагогика жне сндік- олданбалы олнер трлерінен білім, білік жне дады орын кеейтті, оларды бастауыш сынып оушыларыны оыту рдісінде пайдалануа ажетті іскерліктер жне дадыларымен амтамасыз етті, танымды кзарастарыны суіне, рухани интеллектуалды, тлалы асиеттеріні дамып, жетілуіне кмегін тигізді. Ал р пнні даярлы лгісі дрыс рыланда ана педагогикалы ебек сапалы нтиже береді.