Дріс: Эпосты жырлар.

аза фольклорыны тарихи сипаты басым кркем де нды саласы-эпосты жырлар.Эпос деп оиасы ел мірінен алынып, образдары ірі рі кемелді трде жасалып, батырлы немесе ашыты сюжетке рылан лкен-лкен эпикалы жыр-дастандарды айтамыз. аза эпосыны трлері: 1.Кне эпос; 2.Батырлы эпос; 3.ашыты эпос; 4.Тарихи эпос. азаты кне эпостарына: «ламерген, Жоямерген», «Таласбай мерген», «Дотан батыр», «был», «Млы-Зарлы» жатады. Алашы адамдарыны дниетанымын кркем елестететін мифтік, ертегілік, аызды оиалара рылан эпикалы туындыларды орта белгілері: 1. ипял-жайып оиа крделі орын алады, адам баласына аскй кштер:жезтырна, дию, аждаалар, албастылармен крес, оларды жеіп барып мрата жету крсетіледі.2. Кне эпоста дниені жаралуы туралы мифтік ымдар крініс тапан. 3. Анаеркі (матриархат) дуіріні ыдырап, атаеркі (патриархат) кезеіні салты орныа бастаан шаты сипаттарын танытатын оиалар кездеседі. 4.Кне эпосыта ертедегі ашылы мірді суреттері нерлым кбірек саталан. 5. Адамдарды сиырлы кштерге сенуі (анимизм,тотемизм т.б.), жан-жануарларды, сімдік дниесіні жаны, иесі бар деп есептеушілігі эпикалы шыырмаларда з ізін алдыран. 6.Баласызды тасіреті, улиелер аралап, мінжат етіп жріп перзентті болушылы, тс кру, аян беру, болаша аарманны ажайып тууы трізді мотивтер сюжетке негіз болады.7.аарманны жедел есеюі, жйрік ат тадап мініп, ауіпті алыс сапара аттануы, жол жнекей алуан трлі жыртыш, сиырлы ас кштермен кездесуі, батырлыпен йленуі-кне эпоста ке таралан былыс. рбір халыты эпосты жырларыны атарынан батырлар жырыны алатын орны лкен. Батырлар жыры елді сандаан асырларда бастан кешкен тарихын, салт-санасын кркем жинатайды, трлі оиалара зіндік кз-арасын белгілейді, алдан кткен арманын білдіреді. Тарихта болан белгілі оиалар мен істерді длме-дл шежіресі, кшірмесі боланмен аарманды эпос сондай былыстарды тере тжырымын аартады. Батырлар жырында ерлік, отан сйгіштік асиеттер асатата жырланады. Адам бойындаы намды, намсыз мінез, асиеттерді сірелеп беру эпоса тн асиет.

Дебиеттер:1-7,8,11,13,14,27,32,33,34,44,45,46,47,55.

 

Дріс:Тарихи жырлар.

Тарихи жырларды е басты ерекшеліктері мірде болан оиа негізінде туатындыы. Тарихи жырлара алаш назар аударан Ш.Улиханов болса, одан бері А.Байтрсынов, .Бкейханов, Х.Досмхамедлы, М.уезов, Е.Ысмайылов т.б. алымдар пікір айтып анытама берген. ХІІІ-ХІХ асырлардаы тарихи жырлара «Абылай хан», «абанбай батыр», «Бгенбай батыр», «ОЛжабай батыр», «Бекет», «Жанжа батыр», «Сраншы батыр», «Исатай-Махамбет » т.б. жырлары жатады. Бл топтаы жырлардаы басты аармандар жоар алматары мен оанХиуа хандытарны озбырлыына арсы крескендіктен аталан жырларды таырыбы елді-жерді орау болып келеді.

Дебиеттер:1-7,13,27,32,34,43,44,45,51,52,53.

 

Дріс:Айтыс нері жне азіргі халы поэзиясы.

Айтыс атауыны маынасы. Айтыс азатан баса кейбір елдерде (Индия, Араб, Франция, ырыз т.б.) болатындыы. Айтыс кпшілікті кз алдында сетіндіктен табанда тауып айту басты шарт. арсы аынны сзіне тымды да тыр жауап айтара білу керек. Айтысты бірнеше трі бар. Олар ыз бен жігіт айтысы, аындар, дет-салт айтысы, жмба айтысы т..б болып блінеді. Айтыс ХІХ асырда кеінен дамыан. Кптеген белгілі аындар (Сйінбай, Шже, Жана, лмамбет, Кемпірбай, сет, Біржан, Сара, лбике, Ырысжан, Майкт, Тбек, Манат ыз т.б.) айтыс мектебін ту арылы кпке танылан.

азіргі заман халы поэзиясыны кілдері: Ж.Жабаев, И.Байзаов, Н.Байанин, К.зірбаев, О.Шипин, Н.Бекжанов, Т.Кбдіков, .Жапсарбаев, І.Манкин т.б. аындар екендігі. Бларды басты басты ерекшелігі – олма-ол тгіп айтатын импровизатор екендіктері. Апа аындарды сына тсіп, танылатын жері-шары топ, торалы жиын, ызан айтыс сті. Халы аындарыны шыармаларында фольклордаы орта дстрлер мен орта мотивтер басым крінеді. Суырып салып жырлау – біртіндеп жетілетін асиет. Бл топтаы аындар лкен эпикалы жырларды туып-алыптасуына айтарлытай лес осан талар. Халы аындары з заманныны шындыын жырлап, немі халыты мдде трысынан сйлейтін нер иелері.

Дебиеттер:17,26,28,29,31,35,37,45,52,55.