Діни экстремизмге арсы рекет ету саласындаы мемлекеттік саясатты ыты аспектілері мен ерекшеліктері

лем аупі болып табылатын экстремизмге арсы крес транслтты сипат алып, халыаралы террористік йымдарды пайда болуына байланысты, сіресе 2001 ж. 11 ыркйектегі АШ оиасынан кейін, аталмыш ауіппен бірлесе отырып кресу мселесі айындалды. азастан географиялы орналасуы жаынан Батыс пен Шыысты, Азия мен Еуропаны тоысан тсы болып табылатындытан сйкесінше, халыаралы антитеррористік шаралара белсенді атысып, осы баыттаы

12 Конвенцияны 7-не осылды [91]. Мемлекеттік лтты ауіпсіздікті сатау мен экстремизм, терроризм мселелеріне атысты туелсіздік алан жылдары абылданан Задары згертілді. Бгінгі тадаы экстремизм леуетіні суіне байланысты 2017 жыла дейінгі Бадарлама абылданды.

азастанны лакестік мселесіне атысты позициясына келетін болса, азастан Республикасыны Президенті Н.. Назарбаев лтты ауіпсіздік стратегиясында былай деген: халыаралы лакестікпен крес Р лтты ауіпсіздігін амтамасыз етудегі алышартты баыты болып табылады, сондай-а, лакестікпен ешандай мемлекет жалыз, жеке кресе алмайды, йткені, азіргі кездегі лакестікті шегі жо, демек, лемні барлы мемлекеттері кш – уаттарын біріктіру ажет, йткені лакестікті ауіп – атері саяси – экономикалы дамуына туелсіз лемні р елінде бар [92].

Бгінгі тада лемдік ауымдастыа конфессияаралы, лтаралы айшылытара келетін діни экстремизм былысы ауіп тндіруде.

Сарапшыларды пікірінше, ХХ . 60 жылдары лемдегі діни баыттаы фундаменталисттік аымдарды саны ш есеге скен [93].

Терроризм жне транслтты сипат алып отыран діни-саяси экстремизммен крес жаанды дегейдегі халыаралы мселеге айналып трлі мемлекеттерді аталмыш былыстра арсы имылдарын йлестіруді талап етеді.

Мндай ызметке лтты жне діни алауыздытарды алдын алу ызметтеріні зады нормативтік-ыты базаларын жетілдіру, экстремизм трлеріні алдын алуа арналан тиімді ыты механизмдерді дайындау, антитеррорлы, жедел іздестіру, саяси, экономикалы жне зге де шараларды жоспарлау мен жзеге асыру жатады. Терроризммен халыаралы крес саласындаы мемлекет арасындаы ынтыматасты ыты (конвенциялы) жне йымдастырушылы (институционалды) механизмді пайдалану арылы жзеге асырылады.

Бгінгі тадаы діни-саяси экстремизмні ерекше белгісі оны мемлекеттік рылымды згерту, билікті жаулап алу, мемлекет аумаыны ттастыын жою секілді масаттарына ол жеткізуде кш крсету дістерін олдану болып табылады. Сондай-а, алдыы тарауларда айтыландай діни экстремизм «таза» трінде сирек кездеседі жне діни-ыты нормалар мен догмаларды олданатын терроризммен атар жреді. Сол себепті, діни экстремизмні салдары ттас елдерді рухани, моральды алпына келуімен бірге экономикалы-леуметтік дадарыстарды есеру мселелерін тередете тседі.

Крсетілген ауіптер аясында азастан Республикасы аумаында діни экстремизммен кресу маызды, міндетті жне ажетті мселені бірі. Себебі аза жерінде 130-дан астам лт пен диаспора кілдері трады. Сонымен атар, 18 конфессияны 3088-нан астам тіркелген діни бірлестіктері з ызметтерін жргізуде. Бл лтаралы жне дінаралы татулыты сатау – мемлекетті е басты міндеті. оам боландытан, р трлі ылмыстар болуы ммкін. Таы да мемлекетті те ажетті міндеттеріні бірі – мемлекет аумаында трып жатан мелекетті, оамны жне барлы азаматтарды ауіпсіздігін, ытары мен зады мдделерін орау.

азастан Республикасы лемдік ауымдастыты белсенді мшесі ретінде терроризм, сепаратизм, жалпы экстремизм трлерімен, оны ішінде діни экстремизммен Халыаралы задара сйкес, Халыаралы йымдар шеберінде кресу жмыстары жргізіліп келеді. Діни экстремизм мен терроризмге арсы мндай йымдарды негізгі баыттары келесідей:

– Діни экстремизм мен терроризмге арсы келісілген рі нтижелі ызмет атару шін халыаралы ыты базаны дайындау;

– Халыаралы антитеррористтік орталытарды ру жне экстремизмге арсы кресті арулы кштерді олдану;

– арулы атыыстарды ошаы болып табылатын мемлекеттердегі леуметтік-экономикалы жадайларды оалту, т.б.

Экстремизм мен терроризмге арсы крес принципі, терроризмге арсы крестегі мемлекеттерді зара ыпалдастыыны маыздылыы келесідей халыаралы-ыты жаттарда аныталан: Терроризммен халыаралы кресті ыты механизмі туралы айтатын болса, ол мбебап сипаттаы халыаралы конвенцияларды; айматы халыаралы келісімдерді; екі жаты халыаралы ылмыспен крес саласындаы шарттарды; Біріккен лттар йымы арарларын, баса да халыаралы йымдарды шешімдерін жне мемлекеттерді лтты задарын абылдау, оларды орындау арылы жзеге асырылады. Атап айтса, 1937 ж. Терроризмні алдын алу мен оны жазалау туралы Конвенция алаш рет абылданан болатын. Одан кейін, 1977 ж. Терроризмні алдын алу туралы Еуропалы Конвенция; 1987 ж. Отстік Азия мемлекеттері аймаында терроризмні алдын алу туралы Конвенция; 1994 ж. Халыаралы терроризмді жою шаралары туралы халыаралы Конвенция; 1997 ж. Жарылыш терроризммен крес туралы халыаралы Конвенция; 1999 ж. ТМД мемлекеттеріні терроризммен кресіні ынтыматастыы туралы Шарт; 2001 ж. Терроризм, сепаратизм жне экстремизммен крес туралы Шанхай Конвенциясы; 2001 ж. Біріккен лттар йымы ауіпсіздік Кенесіні № 1373 арары жне т.б. абылданан болатын. 1996 ж. терроризммен халыаралы ыты крес мселелерін лемні жетекші мемлекеттері мен кімет басшылары ке талылаан болатын. Осы кезден бастап, Біріккен лттар йымы Бас Ассамблеясы халыаралы, айматы жне лтты терроризм туралы оннан астам арарлар (резолюция) абылдаанына арамастан, алайда осы былысты андай да бір орта жне тиімді пайдалануа болатын анытамасын абылдай алан жо [94].

Халыаралы терроризммен крес саласында Казастан Республикасы ТМД, ШЫ елдерімен, баса йымдармен тыыз ынтыматастыта. азастан Президентіні бастауымен Достастыты Лакестікке арсы орталыы рылды, азіргі уаытта ол белсенді жмыс істеуде. Сондай-а, лакестік актілерімен крестегі ынтыматасты «Шанхай ынтыматасты йымыны» атысушы-мемлекеттеріні арасындаы келісімдерді шеберінде де жргізілуде. азастан, ырызстан, Тжікстан жне збекстан Президенттерімен лакестікпен, саяси жне діни экстремизммен, транслтты йымдасан ылмыспен жне тараптарды тратылыы мен ауіпсіздігіне тнетін баса да атерлермен крес бойынша бірлескен іс- имылдары туралы Келісім-шарта ол ойылды. азастанмен лакестікке жне халыаралы ылмыстара арсы рекет ету саласындаы ынтыматасты туралы біратар мемлекеттермен остарапты келісімдер жасалды, соларды ішінде Венгрия, Грузия, ытай, ырызстан, Литва, Молдова, Ресей, Германия, Пкістан, Тркия, збекстан жне Украинамен.

Лакестікпен крес мселесін шешу барлы дегейдегі мемлекетаралы зара рекеттестікті талап ететінін есепке ала отырып, республикамызбен осы салада біратар халыаралы жне мемлекетаралы шарттар мен келісімдерге ол ойылды. Лакестікпен крес саласында республикамыз ТМД елдерімен, сондай-а, ШЫ шеберінде ытаймен тыыз арым-атынас жасауда. Лакестікпен крес ісіне олда бар келісімдерді негізінде тркі тілді мемлекеттермен жасалып жатан ынтыматастытар зіні ауымды лесін осуда.

1998 жылды 1 атарынан бастап азастан Республикасыны ылмысты жне ылмысты-процессуалды кодекстеріні жаа редакцияларын іс-рекетке енгізу егемен мемлекетімізді лтты ауіпсіздігіне ауіп-атер тндіретін ылмыстар ретіндегі лакестік пен экстремизмні (Р К 167-, 233-ші баптары жне басалары) алдын алу мен жолын кесуді серлі механизмдерін жасау барысында бастау алар нктеге айналды. Осы баыттаы келесі адам азастан Республикасындаы лакестікпен кресті, жеке меншік трлеріне арамастан, мемлекеттік органдар мен йымдарды ызметтері тртібіні, сондай-а азаматтарды ытары, міндеттері мен кепілдіктеріні ыты жне йымдастырушылы негіздерін белгілеп берген 1999 жылды 13 шілдесіндегі «Лакестікпен крес туралы» Р Заы болды.

2000 жылды 10 шілдесінде азастан Республикасы Президентіні мемлекеттік органдарды ызметтерін жне лтты ауіпсіздік комитетіні йлестірушілік ролін наты белгілей отырып еліміздегі лакестікке арсы біркелкі саясатты біртіндеп жзеге асыруды арастыратын «Лакестік пен экстремизм белгілеріні алдын алу жне жолын кесу жолындаы шаралар туралы» Жарлыы шыты. Соны негізінде ылмысты жне ылмысты- процессуальды Кодекстерге, азастан Республикасыны «Лакестікпен крес туралы» Заына, азастан Республикасыны «Жедел іздестіру ызметі туралы» Заына згерістер енгізілді, бл згерістер лакестік рекеттерді алдын алуда, анытауда жне жолын кесуде тиімді іс-имыл жасауа септігін тигізеді.

азастан Республикасы Халыаралы задара сай, Лакестікке, сепаратизмге жне экстремизмге арсы крес туралы Шанхай конвенциясы (Шанхай, 2001ж. 15 маусым) негізінде абылданан азастан Республикасы 2002 ж. 18 суірдегі № 316 – ІІ Заы, азастан Республикасы, ырыз Республикасы, Тжікстан Республикасы жне збекстан Республикасы арасындаы Шарт (Ташкент ., 2000 ж. 21 суір) негізінде абылданан азакстан Республикасы 2000 ж. 09 араша № 97 – ІІ Заы, азастан Республикасы мен ытай Халы Республикасы арасындаы Келісім (Пекин ., 2002ж. 23 желтосан) негізінде абылданан азастан Республикасы Президентіні 2003 ж. 2 маусымдаы № 1098 Жарлыы жне де баса Халыаралы задар сйкес нормативтік актілері мен азастан Республикасыны «Экстремизмге арсы іс-имыл туралы» Заы, азастан

Республикасы ылмысты кодексі мен баса нормативтік ыты актілер негізінде діни экстремизмні былыстарына арсы алдын алу жмыстары жргізіліп жатыр.

азастан Республикасыны «Экстремизмге арсы іс-имыл туралы» заына сйкес діни саладаы экстремизмге тойтарыс беріп, ымырасыз кресу рбір азастан азаматыны міндеті. Атап айтса, Заа сйкес, діни экстремизммен арсы кресу мемлекеттік органдарды ызметіне жатады. Яни, адам ытары мен азаматтарды бостандытарын, Ата За негіздерін орауа баытталан шараларды жзеге асыру кпконфессиялы елімізді ттастыы мен лтты ауіпсіздігін экстремизм атерінен орап, экстремизмні алдын алу, анытау, жолын кесу жне оны салдарын жою, сондай-а экстремизмні жзеге асуына жол ашатын себептер мен алышарттарды анытап, жойып отыру мемлекеттік органдарды басты міндеті. Бір сзбен айтанда, занамалы дегейде экстремизмні тамырын тере жаюа ммкіндік бермейтін алашы кезеінен бастап оны залалсыздандырып отыруа басымды беріледі.

Діни экстремизм ирату леуетімен ана ауіпті емес, ол сондай-а, тланы психологиялы жне дниетанымды лдырауын жзеге асыратын идеологиясы ерекше ауіпті. Жоарыда крсетілгендей азастан діни экстремизм, радикализм, терроризм мселелерін шешу бойынша лем ауымдастыы бола отырып, лтты ауіпсіздікті – егемендік, конституциялы рылымды сатау, ауматы ттасты, траты экономикалы даму, лтаралы жне дінаралы келісімді сатауа ерекше мн береді. Бл баытта мемлекетіміз лтты жне діни айшылытарды алдын алу баытында кешенді ызметтерді жзеге асырады: діни жне этносаралы шиеленістерді алдын алу бойынша занамалы нормативтік- ыты базаны жетілдіру, эктремизм, терроризм трлеріні таралуына жол бермеуді – жедел іздестіру, саяси, экономикалы жне зге де антитеррористік сатандыру шараларыны тиімді ыты механизмдері дайындау, экстремизм мен терроризмге арсы баытталан халыаралы келісімдер мен шаралара атысуда.

Діни сенім еркіндігі берілген туелсіздікті алашы жылдарында діни экстремизм, радикализм мен терроризмні алдын алуы мен крес туралы задар абылданды олар: «лтты ауіпсіздік туралы» (26 маусым 1998 ж.),

«Терроризммен крес туралы» (13 шілде 1999 ж.), «Баралы апарат ралдары туралы» (23 шілде 1999 ж.), «» (23 июля 1999 г.), азастан Республикасы Президентіні «Лакестік пен экстремизм белгілеріні алдын алу жне жолын кесу жолындаы шаралар туралы» Жарлыы(1 шілде 2000 ж.).

Уаытты туіне сйкес, оамдаы діни ахуалды згеруі мен азіргі тадаы діни экстремизм мен терроризмні атерлерін ескере отырып, кейбір занамалы актілерге згерістер енгізілді, кейбіреулері кшін жойды. Мысала, азастан Республикасыны 26 маусым 1998 жылы «лтты

ауіпсіздік туралы» Заы, 15 атар 1992 жылды «Діни сенім бостандыы жне діни бірлестіктер туралы» Заы з кштеріне жойып, оларды орындарына жаа нсадаы занамалы актілер: «азастан Республикасыны лтты ауіпсіздігі» жне «Діни ызмет жне діни бірлестіктер» абылданды.

Осы орайда, азастан Республикасыны лтты ауіпсіздікке атер тндіретін терроризмге арсы ызметтерді тиімді механизмдерін реттейтін біраатар нормативтік-ы актілерге тоталып туге болады:

– азастан Респбуликасыны 2012 жылды 6 атарында абылданан «азастан Республикасыны лтты ауіпсіздігі туралы» Заы лтты ауіпсіздік саласындаы ыты атынастарды реттейді жне адамны жне азаматты, оам мен мемлекетті ауіпсіздігін амтамасыз етуді мазмны мен аидаттарын, азастан Республикасыны лтты ауiпсiздiгiн амтамасыз ету жйесiн, масаттары мен баыттарын айындайды. Мнда лтты ауiпсiздiк объектiлерi ретінде – адам, оны мірі, ытары мен бостандытары; оам, оны материалды жне рухани ндылытары; мемлекет, оны конституциялы рылысы крсетіледі [95].

– азастан Республикасыны «Терроризмге арсы іс-имыл туралы» 1999 жылы 13 шілде абылданан Заы терроризмге арсы іс-имылды аидаттарын, масатын, ыты жне йымдастырушылы негіздерін белгілейді. Мнда терроризм – кш олдану идеологиясы жне халыты рейлендіруге байланысты жне жеке адама, оам мен мемлекетке залал келтіруге баытталан кш олдану жне (немесе) зге де ылмысты рекеттерді жасау не жасаймын деп орыту жолымен мемлекеттік органдарды, жергілікті зін-зі басару органдарыны немесе халыаралы йымдарды шешім абылдауына сер ету практикасы ретінде аныталады [96].

– азастан Республикасыны «Баралы апарат ралдары туралы» 1999 жылды 23 шілдесінде абылданан Заы экстремизм немесе терроризмдi насихаттауа жне атауа, терроризмге арсы операцияларды жргiзу кезеінде оларды техникалы тсiлдерi мен тактикасын ашатын апаратты таратуа, сондай-а атыгездікке, зорлы-зомбылыа бас руды насихаттауа тыйым салады жне экстремизмді немесе терроризмді насихаттау, лтаралы жне конфессияаралы шпенділікті ршітуге баытталан материалдарды жариялау жне апаратты тарату БА-ты таратылыуын тотатуа негіз болады [97].

– экстремизмге арсы ызметтерді ылмысты-ыты амтамасыз етуді маызды нормативтік-ыты актілеріні бірі 2005 жылды 18 апанында абылданан азастан Республикасыны «Экстремистік рекетке арсы іс-имыл туралы» Заын крсетуге болады. За адамны жне адамзатты ытары мен бостандытарын, конституциялы рылыс негіздерін орау, азастан Республикасыны ттастыы мен лтты

ауіпсіздігін амтамасыз ету масатында экстремистік рекетке арсы іс- имылды ыты жне йымдастырушылы негіздерін айындайды.

– азастан Республикасыны «Засыз жолмен алынан кірістерді задастыруа (жылыстату) жне терроризмді аржыландыруа арсы іс- имылы туралы» 2009 жылы 28 тамыздаы Заы засыз жолмен алынан кірістерді задастыруа (жылыстатуа) жне терроризмді аржыландыруа арсы іс-имылды ыты негіздерін, засыз жолмен алынан кірістерді задастыруа (жылыстатуа) жне терроризмді аржыландыруа арсы іс- имыл саласындаы аржы мониторингі субъектілеріні, укілетті органны жне азастан Республикасыны баса да мемлекеттік органдарыны ыты атынастарын айындайды. Терроризмді (террористік ызметті) аржыландыруды- террористік ызметті жзеге асыру шін террористерге жне (немесе) террористік йымдара аша жне (немесе) зге млік беру немесе жинау не аржы ызметін крсету ретінде анытайды [98].

азастан Республикасыны «Діни ызмет жне діни бірлестіктер туралы» 2011 жылды азанында абылданан За азастанны дін саласындаы саясатыны діни сенім еркіндігі аидатынан бас тарту емес, мемлекет, діни бірлестіктер мен оам арасындаы сапалаы атынасты руа, сатауа, дамытуа баытталан жаа кезені басталандыын білдіреді. Задаы маызды нрсе барлы діндерді тедігі, азаматтарды дін тадау мен стану еркіндіктеріні саталуы, мемлекетті діннен блектенуі жне азаматтарды діни сеніміне арамастан барлы тедіктеріні саталу аидаты болып табылады

Жоарыда берілген діни экстремизм мен терроризмді ауіптері айындалатын жне оан арсы ызметтерді белгілейтін Задар азастан абылдаан Конвенциялар мен шараларды аидаттары мен ережеліне, сондай-а, азастан Республикасыны Конститууиясына негізделеді.

Р Конституциясы азастанды «демократиялы, зайырлы, ыты жне леуметтік мемлекет ретінде орнытырады, оны е ымбат азынасы - адам жне адамны мірі, ытары мен бостандытары» екендігін крсете отырып, «масаты немесе іс-рекеті Республиканы конституциялы рылысын кштеп згертуге, оны ттастыын бзуа, мемлекет ауіпсіздігіне нсан келтіруге, леуметтік, нсілдік, лтты, діни, тектік- топты жне рулы араздыты оздыруа баытталан оамды бірлестіктер руа жне оларды ызметіне» тыйым салады. Сонымен атар, Конституцияны 20 бабы: «Республиканы конституциялы рылысын кштеп згертуді, оны ттастыын бзуды, мемлекет ауіпсіздігіне нсан келтіруді, соысты, леуметтік, нсілдік, лтты, діни, тектік-топты жне рулы астамшылыты, сондай-а атыгездік пен зорлы-зомбылыа бас руды насихаттауа немесе гіттеуге жол берілмейді» деп крсетеді [99].

Конституция аныталан адамны еркіндіктері мен ытары жне оларды кез келген діни озбырлы, экстремизм мен терроризм секілді кріністерден орау азастан Республикасыны экстремизм мен

терроризмге арсы баыттаы задары мен нормативтік-ыты жаттарында саталатын басты станым екендігі аныталды.

Алайда, 2011 жылы елді Батыс, Отстік, Орталы ірлерінде орын алан лакестік оиалар дін саласын реттейтін, дін мен оам, дін мен мемлекеттік атынастарды жйелендіріп, діни ортадаы экстремизмні алдын алу ызметтерін ыты амтамасыз ететін Заны ажеттілігі туындады. 2011 ж. 1 ыркйегінде Р Президенті Н.. Назарбаев парламентті дін саласында, діни бірлестіктерді ызметтерін баылауа алатын за жобасын дайындауа тапсырма бергеннен кейін, бір айа жуы уаыт ішінде Парламентті тменгі палатасы «Діни ызмет жне діни бірлестіктер туралы» за жобасын бірауыздан абылдады [100]. Ал ыркйекте азастан Республикасыны Сенаты пленарлы отырыста жаа за жобасын ресми трде абылдады [101].

Аталмыш заа сйкес, зырлы органдарды укілеттіліктері натыланан (4 б.), миссионерлікке атысты мселелр реттелген (4-1 бб.), діни бірлестіктерді ру мен тіркеу тртібі аныталан (4-4 бб.), оларды ызмет крсету тртібі реттелген. Сонымен атар, діни негіздегі партиялара, масаттары мен рекеттері мемлекетте бір дінні стемдік етуіне, дінаралы алауызды пен айшылытарды туындатуа баытталан діни бірлестіктерді руа тыйым салынады. Мемлекеттік органдарды, йымдар мен оамды ауіпсіздікті амтамасыз етуге жне азаматтарды денсаулытары мен мірлерін орауа атысты ызметтерді ауматарында жне діни мекемлерді алмаанда білім беру орындарында діни рсімдер мен жоралылар ткізуге тыйым салынады. Заа сйкес, діни бірлестіктерді тіркеуде оны рамындаы дін станушыларды арнайы млшері белгіленген. Мысалы, жергілікті діни бірлестіктерді рамында 50 ден кем емес дін станушылары, айматы бірлестіктер – 500 ден кем емес, ал а республикалы дегейдегі діни бірлестіктер – дін станушылары ел аумаында таралып, елді р ірлерінде тиісті филиалдары мен кілдіктері болуы тиіс. Діни бірлестіктер за кшіне енгеннен кейін бір жыл ішінде айта тіркеуден тулері тиіс. Бл деріс азастан аумаында стті жзеге асып, дін саласыны зады трде реттеуге жне мемлекет пен діни бірлестіктерді ыты шеберді зара рекеттесуіне жадай жасады.

Миссионерлерді ызмет ету шарттары айындалан. Мнда шетелдіктер мен азаматтыы жо тлалар лайыты мртебеге ие болуылары шін біратар жаттар, соны ішінде, діни бірлестікті шетелде тіркелгендігі туралы кулікті сыну секілді талаптары зады. Бдан зге, азастанда тіркелген діни бірлестік тарапынан шаыруа ие болулары тиіс.

Зады зірлеуде тек Ресей ана емес, сондай а, азастан секілді зайырлы саналатын Беларусия, Литва, Дания, Испания жне зге де кптеген мемлекеттерді тжірибелері арастырылды. Шетел занамаларын талдау кшіріп алу масатында емес, жаа, бізді мемлекетіміз бен мемлекеттік

дінаралы атынасты механизмдеріні ерекшеліктеріне лайыты болатын мбебап за жасау масатында болды.

Заны маызды ерекшеліктеріні бірі исламны ханафилік баытыны тарихи рлін мойындау болып табылады. Аталмыш дінді ерекшелеу оны азастан тарихына таралып, лтты дстрлер мен ныдылытара тез сіісіп лтты мінез бен дниетанымды алыптастыруа лес осандыын баалау негізінде жзеге асты.

Аталмыш зады абылдау азастан Республикасындаы діни экстремизм мен исдамды фундаментализмге арсы кресті алашы адамдарды бірі болды.

За абылданысымен бір жарым жыл уаыт ішінде елімізде мемлекеттік конфессияаралы атынасты реттейтін жаа ыты база алыптасып лгерді.

2011 жылды азанында Р «азастан Республикасыны діни ызмет жне діни бірлестіктер туралы кейбір занамалы актілеріне згерістер мен толытырулар енгізу туралы» за абылданып, оан сйкес, кейбір занамалы актілерге згерістер мен толытырулар енгізілді. Олар:

«Экстремизмге арсы крес туралы», «Коммерциялы емес йымдар туралы», «азастан Республикасыдаы балаларды ытары туралы»,

«скери міндет пен скери ызмет туралы», «Лицензиялау туралы»

«Мемлекеттік млік туралы» Р «кімшілік ыбзушылытар туралы» Кодексі, Р «Халы денсаулыы жне денсаулы сатау жйесі туралы» Кодексі.

азастан Республикасыны 2011 жылды 29 арашасындаы

«азастан Республикасыны йымдасан ылмыс, террористік жне экстремистік рекеттерге арсы крес туралы кейбір заанамыл актілерге згерістер енгізу туралы» Заына сйкес, кейбір занамалы актілерге згерістер мен толытырулар енгізілді.

2012 жылы діни ызмет пен діни бірлестіктерді ызметтеріні ыты аспектілерін реттейтін біраатар заа баынысты нормативтік- ыты актілер абылданды. Жекелей аланда, кіметті миссионерлік ызмет, дінтанулы сараптама, культтік имараттарды ру мен оларды ткізу тртібі, шетелдік діни бірлестіктерді ызметтерін келістіруге атысты, шетелдік діни орталытарды азастан Республикасындаы діни бірлестіктерді жетекшілерін таайындау, ибадат йлеріні (намазхана) ызмет крсетуі секілді мселелерге атысты жарлытары.