Азастан Республикасы мемлекеттік саясатыны діни экстремизмммен крестегі негізгі басымдытары жне дінаралы диалог стратегиясын жетілдіру 2 страница

14 орталы «Деструктивті діни аымдардан зардап шеккендерге кмек крсету орталытарыны ауымдастыыны» рамына кіреді, ал 8 орталы з алдына ызмет крсетеді.

Деструктивті діни аымдардан зардап шеккендерге кмек крсету жне сауытыру орталытар трінде ызмет ететін Е арасындаы келесі Е- ды ерекше атап туге болады: «Деструктивті діни аымдардан зардап

шеккендерге кмек крсету орталытарыны ауымдастыы», «Асар» кеес беру-сауытыру орталыы», «Сана» дінтанулы апаратты-кеес беру орталыы», «Виктория» деструктивті секталардан зардап шеккендерге леуметтік-психологиялы жне ыты кмек крсету орталыы» жне

«леуметтік бастама орталыы».

Дін саласында ызмет атаратын кейбір орталытар тек оалту ызметімен ана шектеліп ана оймай, леуметтік-трмысты мселелері бойынша мтаж азаматтара кеес берумен де айналысады. Мндай Е атарында, ызылорда облысында орналасан адам ытары мен бостандытарын шектеуден зардап шеккендерге, діни экстремизм рбандарына жне діни экстремистік йымдарды ыпалынан шыан тлалара арналан «аморлы» дадарыс орталыыны орны ерекше.

Бір атар Е, соны ішінде, оамда адамдарды ытарын бзатын, оларды денсаулытарымен леуметтік салауаттылыына зиян келтіретін, Конституция мен азастан Республикасыны задарына айшы келетін рекеттермен айналысатын йымдар мен адамдар тобы туралы жне оларды адама деструктивті ыпалдары туралы объективті апараттар таратуа мамандананАлматы аласыны «Перспектива» апаратты-кеес беру тобы» оамды орынатап туге болады.

2013 жылы діни мселелер бойынша апараттар абылдау мен азаматтара консультациялар беру Орталыы рылды. Оны базасында тулік бойы тегін ызмет атаратын - «ауырт желі - 114» ызметі йымдастырылды. ауырт желі ызметіні мні – азаматтарды дін мселесі бойынша тулік бойы тегін апараттандыру мен дін саласындаы задарды бзылуы туралы мліметтерді жинатау мен оларды ыорау органдарына жолдау болып табылады.

Аталмыш Е ызметтері 2012 жылы 27 атардаы Еуропа Кеесіні «лтты немесе айматы дегейде діни, эзотерикалы немесе рухани сипаттаы апаратты орталытарын ру» туралы сыныстарына, сонымен атар, Парламент Ассамблеясыны (1999ж №1412) «Секталарды засыз ызметі» жне (1992ж. №1178) «Секталар мен жаа діни озалыстар туралы»сыныстарына сйкес келеді. Сондай-а,бл сыныстар«секталар мен дстрлі емес діни топтарды азаматтарды бостандытарына негізгі ытарын, сіресе, денсаулы сатау, білім беру, жеке мір мен отбасын рметтеу ытарын орауа баытталан».

Барлы деструктивті діни аымдардан зардап шеккендер мен оалту орталытарыны ызметтері ртрлі конфессияларды деструктивті діни аымдарынан зардап шеккендерге психолог, теолог, дінтанушы жне загер мамандардыызметтерін біріктіре отырып кмек крсетуге баытталады.

Осы баыттаы жмыстарды сапалы жзеге асыру масатында облыстардаы, Астана жне Алматы . Дін істері басармаларыны жанынан коммуналды мемлекеттік мекеме тріндегі Дін мселелерін зеттеу

орталытары рылуда, олар дін істері басармалары арылы кімдіктерді ызмет ету аясы мен ммкіндіктерін кеейтеді.

Орталытарды жмыстары ірлік АТК, діни бірлестіктермен байланыс жніндегі кеестермен бірыай байланыста жне орта йымдастырушылы негізде жзеге асуы тиіс.

Орталытарды жергілікті жерлердегі діни экстремизмге арсы іс- имыл мен алдын алу шаралары бойынша негізгі ызметтері келесілер болып табылады;

жергілікті жне орталы атару органдары, сондай-а, ірлік антитеррористік комиссияларды жмыстарында, сонымен атар, дін жне экстремизм мен терроризмні алдын алу саласындаы масатты апаратты- насихатты жмыстарды жетілдіру шін ірдегі діни ахуал туралы талдаулы базаны алыптастыру. Бл баыт трлі талдаулы материалдара негіз болатын талдаулы жне леуемттанулы зерттеулер, сарапшылар сауалнамасын, БА-а мониторинг пен контент-талдауды жргізуді йымдастыруды амтиды;

апаратты-тсіндіру жмыстарын йымдастыру.АНТ йымдастыру, масатты топтар мен таырыптарына сйкес ызметтерін жоспарлау, сондай- а, АНТ жмысын баылау жне апаратты-дістемелік амтамасыз етуді жзеге асыру. Бл баыт дрістер, акциялар, кездесулер, консультациялар, баспасз-мслихаттарын йымдастыру, медиа-жоспарлауды жзеге асыру, баспа жне электронды БА-пен зара рекеттестік, Интернеттегі жмыстарды амтиды;

апаратты-насихатты ызметте олдану, сонымен атар, ірлік дегейдегі АНТ мшелеріні біліктілігін арттыру шін АНТ-ны ажетті дістемелік жне діснамалы амтамасыз ету, ол апаратты жне дістемелік материалдар, ралдар, кітапшалар, бктемелер, бейнематериалдар жне зге де лестіру мен таныстыру материалдарын дайындау мен шыарудан трады;

апаратты-ыты жне психологиялы консультацияларды, сондай-а, деструктивті діни аымдардан зардап шеккендерді оалту жмыстарын йымдастыру. Бл масатта Орталытар ірлерде дін мселесі бойынша ызмет ететін консультативті-оалту орталытары мен деструктивті діни аымдардан зардап шеккендерге кмек крсету орталытарыны ызметтерін йлестіреді;

деструктивті діни аымдарды мшелерін оалту жмыстарын йымдастыру, дестурктивті діни аымдардан зардап шеккендерді оалту орталытары мен кмек крсету орталытарыны ызметтерін йлестіру.

Діни экстремизм мен терроризмге арсы ызметте оны апаратты жне насихатты рамына ерекше кіл блінеді. Осыан байланысты, Дін істері агенттігіні де ызметтері оамда толерантты діни сана мен радикалды идеологияа арсы иммунитетті алыптастыруа баытталан. Ол дінбасылары кілдеріні, этносты-мдени орталытар, кіметтік емес жне

жастар йымдары, ртрлі саладаы беделді азаматтарды леуеттерін діни экстремизмге арсы тсіндіру жмыстарына олдану арылы жзеге асып, оам кілдері экстремизм мен терроризмні барлы трлері мен кріністеріне арсы шыып ана оймай, сонымен атар, олара принциптік баалау мен кез келген деструктивті аымдарды айыптауларын крсетулері тиіс. Жалпы аланда, экстремисттік доктриналар мен ілімдерді жою мен дін атын жамылан радикалды жне деструктивті идеологиялардан зіндік орануа баытталан оамды бастамаларды жандандыруа кш салу ажет.

Осы орайда, Агенттікті апаратты-насихатты ызметтерін арастырып туге болады. Е алдымен, апаратты-тсіндіру жмысын – мемлекеттік саясатты трлі аспектілері бойынша оамды пікір алыптастыру масатында мемлекеттік мекемелерді халыпен жмыс жргізу формасыны бірі ретінде анытап алуа болады.

Дін мселелері жніндегі апаратты-насихатты топтар (рі арай - АНТ) елдегі йлесімді конфессияаралы арым-атынасты алыптастыруа жне ныайтуа, халыты діни сауаттылыын арттыруа жне діни экстремизм мен терроризмні алдын алуа баытталан апаратты- насихатты жмыстарды іске асыру тсіліні бірі болып табылады.

АНТ жмысыны басты баыттары келесілер болып табылады: 1.конфессияаралы келісімді насихаттау;

2.трындарды діни жне ыты сауаттылыын ктеру; 3.діни экстремизм мен терроризмні алдын-алу.

АНТ облысты, ауданды жне алалы дегейлерде рылады. АНТ жмысы дін саласындаы мемлекеттік саясата халы сеніміні негізін алайды жне оамды келісім мен оамдаы тратылыты ныайтуа белсенді азаматты станымды алыптастырады.

АНТ рамына дінтанушы-мамандар, теологтар, алымдар, кіметтік емес йымдарды кілдері, загерлер, психологтар, жергілікті атарушы жне ыораушы органдарды ызметкерлері енеді. зіні жмысы барысында АНТ трындарды масатты леуметтік топтарын амтып, олара дінні шынайы адамгершілік бастауларын жеткізіп, дстрлі рухани ндылытарды сііреді жне радикалды, деструктивті діни ауымдарды атарына ту ауіптері туралы ескертеді.

азіргі тада Агенттікті йымдастыру-дістемелік сйемелдеуімен рамында мемлекеттік органдарды мамандары, дінтанушылар, теологтар мен имамдар бар 500-ден астам апаратты топтарды жмысы йымдастырылып, келесі баыттарда ызмет атаруда:

– трындарды трлі топтарында дін саласына атысты негізгі білімді алыптастыру, азаматтарды апараттылыын арттыру жне мемлекетті азастандаы конфессияаралы келісім жне дінаралы атынастар саласындаы саясатын халыты олдауын амтамасыз ету;

– саласында ыты сауаттылыты арттыру арылы азаматтардыыты мдениетін алыптастыру;

– конфессияаралы жне ішкі конфессиялы негізде ммкін болатын леуметтік шиеленістерді ескерту жне алдын алу;

– азаматтар арасында толеранттылы жне азастанды оамны рухани бірлігі идеяларын алыптастыру жне тарату;

– халыты азастандаы діни бірлестіктерді жне аымдарды ызметімен апараттандыру, сондай-а, дстрлі діндерді ызметтеріні мнін ашып крсету;

– оамда жалан діни аымдар мен радикалды йымдарды таралуыны алдын алу;

– оамда діни экстремизм мен терроризмді насихаттайтын идеологияларды таралуыны алдын алу;

– радикалды діни идеологияны станатындар, сонымен атар ылмысты-атарушы жйені мекемелерінде жазасын теушілерді арасында, оларды дстрлі діни ндылытара оралту, рі арай оама бейімдеу масатында тсіндіру жмыстарын жргізу.

Трындарды діни сауатын арттыру, азастан халыны рухани ндылытарын насихаттау жне діни экстремизмні алдын алу баытында 2013 жылы жргізілген жмыстар 1 млн. 300 мынан астам адамды амтыан [105].

Ал 2014 жылды І тосанында ірлердегі апаратты-насихатты мазмндаы 2500 астам шаралар йымдастырылып, 330 мынан астам трындарды амтыан.

Апаратты-насихатты ызмет баытында теологтар, сарапшы- алымдар, зиялы ауым кілдерімен атар, БА леуетін олдану жзеге асырылуда. Ол оамда дінге деген ызыушылыты артуына байланысты діни сенім бостандыы жне толеранттылы таырыбы баралы апарат ралдары беттерінде лкен орын алуда. Осы орайда, діни БА-а тоталып туге болады. азастанда тіркелген діни бірлестіктерге тиесілі діни баралы апарат ралдары еркін таралады. Cоы жылдардаы діни бірлестік ызметіне діни сипаттаы басылымдарды кбейе тсуі тн: мерзімді басылымдар (журналдар, газеттер), сондай-а брошюралар мен буклеттер басылуда. Басылымды гіт-насихат саласындаы белсенділік барлы конфессияларда байалады. Егер брын басылымды гіт-насихат жне аартушылыпен азастан шін жаа конфессиялар мен деноминациялар айналысса, азір дстрлі ислам мен православие зіні мерзімді басылымдары мен оларды санын кн санап арттырып келеді. Бгінде азастанда 47 тіркелген діни БА (45 баспа басылымы, оны 20-ы христианды баытта, 21 исламды баытта, 2 БА иудаизм жне 2-уі католицизм баытында) жне 2 телеарна (1 отанды жне 1 шетелдік) жмыс істейді. Соларды ішінде тмендегілерді ірі діни БА ретінде атап крсетуге болады:

– «Ислам жне ркениет»;

– «Е-Islam» интернет-порталы;

– «Православие»;

– «Кредо»;

– «Гуманный мир»;

– «азастандаы православиені жандануы»;

– «Вестник»;

– «Шолом» жне т.б.

Соы кездері діни бірлестіктер нерлым ауымды аудиторияны амтып, апаратты алашы болып жеткізетін Интернет-ресурстара кптеп кіл блуде. Мселен, бл баытта азастан мсылмандар діни басармасы, азастан Православты шіркеуі, Рим-католиктік шіркеуі, сондай-а, азастан Еврей ауымы ызметі елеулі жмыс атаруда.

Сонымен атар, діни БА тмендегілерге лкен мн береді:

– діни салт-дстрлер мен оларды ерекшеліктеріне;

– діни трбиеге;

– ран, Інжіл жне т.б. асиетті кітаптарды рухани пайымдау;

– конфессияаралы диалог пен толеранттылыа;

– діни мейрамдара.

Діни БА-а араанда зайырлы БА дін мселесін келесі бадарда таратады:

– дін бкіллемдік мдениет, ркениетпен контекстте;

– дін асырлар бойы рпатан-рпаа жаласып келе жатан ндылы жне баа жетпес рухани тжірибе;

– лемдік дегейдегі конфессияаралы диалог проблемалары;

– оам толеранттылыыны азастанды тжірибесі ерекшелігі мен бірегейлігі;

– дінні негізгі теологиялы принциптері жасылы жасау, діл болу, бірін-бірі рметтеу контексінде;

– мемлекеттік конфессиялы саясат;

– оамдаы процестер жніндегі дін кілдеріні пікірі;

– деструктивтік діни йымдарды ызметі жнінде;

– діни экстремизм жне терроризм мселелерін тарату.

БА-та жарияланатын апараттар мазмны мен оларды талылау дегейі оны діни экстремизмге арсы халы сауаттылыын арттыру шін нтижелі олдану леуетін крсетеді. Осы масатта Дін істері агенттігі жанынан Баралы апарат ралдарында діни таырыптарды жариялау бойынша дістемелік Кеес жмыс атаруда. дістемелік Кеес журналистерге арналан: «Діни терминдер мен ымдардыанытамалыы»,

«Діни экстремизм мен терроризм кріністеріне байланысты оиаларды жариялау жніндегі дістемелік сыныстар» атты екі дістемелік ралдардыдайындап, шыаран. Дін саласында мемлекеттік саясатты р трлі аспектілерін апаратты олдауа арналан біратар медиа-жоспарлар

жйелі трде жзеге асырылып келеді. Сйкесінше, дін саласындаы зекті мселелер бойынша БА-тарда 7 мынан астам жарияланымдар жары крген [106].

Діни экстремизм идеологиясы аламтор арылы кеінен таралатынды аны. Сол себепті, діни экстремизм мен терроризмге арсы баытталан ызметтерді бірі аламтор арылы деструктивті апараттарды таралуын тотатуа баытталан. Агенттік мліметтер бойынша, траты трде діни мазмндаы интернет-сайттара мониторинг пен талдау жргізеді жне олар бойынша дінтанулы сарапатама ткізеді. Деструктивті мазмндаы сайттарды сараптамасыны нтижелері прокуратура органдарына шешімдер абылдау шін жіберіледі. 2013 жылдан 2014 жылды 1 тосаны аралыында 2,1 мы діни интернет-ресурстарды мазмнына сараптамалар жасалды. Прокуратура органдарына жіберілген материалдардаы 227 сайттар мен 167 видеоматериалдар бойынша теріс сараптамалы орытындылар жасалан.

Сонымен атар, аламторда ислам атын пайдалана отырып діни экстремистік идеологияны насихаттаушылара арсы контрапараттарды, яни аламтор олданушылар шін наты апаратты салыстыруа ммкіндік беретін объективті апараттарды кбейту масатында наты апаратты сайттар ашылып жатандыын байауа болады. Мысалы, 2013 жылы Дін істері агенттігі Айматанушылар конгресімен бірігіп, апаратты- аартушылы «Е-Islam» интернет-порталын зірлеп, іске осты. Ол халыты діни сауатын арттыруа, зайырлы принциптер мен діни нормаларды зара іс-имыл мселелерін айындауа, сондай-а, діни экстремизмні алдын алу шараларына баытталды.

Осы тста, азастан мсылмандары діни басармасына арасты мешіттерді сайттары белсенді ызмет атарып отырандыын байауа болады, олар: «www.azan.kz», «muslim.kz», «islam.kz» сайттары. Елде беле алып отыран экстремистік кіл-кйді ислам атын пайдалануын ескерсек, аталмыш сайттарды белсенділігі жне оларда талыланатын таырыптар мен пікірлерді клемі дстрлі дін кілдері тарапынан атарылып отыран ызметтерді крделілігін крсетеді.

Дін саласын реттеуге баытталан «Діни ызмет жне діни бірлестіктер туралы» заыны діни ызметті барлы субъектілері тарапынан саталуын аматамасыз ету бойынша йымдастыру жмыстары аса маызды. Мысалы, 2013 жылы аталмыш за нормаларын бзу бойынша 282 кімшілік іс озалып, нтижесінде, 199 адам айыппл тріндегі жазаа тартылан. Оны ішінде діни дебиеттерді белгіленген орыннан тыс жерлерде таратаны шін 78 адам, тіркелмеген діни бірлестіктер ызметіне атысаны шін 70 адам, засыз миссионерлік ызметі шін 51 адам кімшілік жауапкершілікке тартылан. азастанды соттарды шешімдеріні негізінде біратар діни йымдар экстремистік ретінде танылып, оларды ызметтеріне тыйым салынды. (араыз: осымша 2).

2013 жылды ыркйегінде «азастан Республикасында діни экстремизм мен терроризмге арсы іс-имыл жніндегі 2013 - 2017 жылдара арналан мемлекеттік бадарламасы» – маызды жат дайындалып, абылданды.

Мемлекеттік Бадарламаны негізгі масаты діни экстремизм кріністеріні алдын алу жне терроризм атерлеріне жол бермеу арылы адамны, оамны жне мемлекетті ауіпсіздігін амтамасыз ету.

Бадарлама келесідей міндеттерді амтиды:

1. оамда таатты діни сананы жне радикалды идеологияа деген иммунитетті алыптастыруа баытталан діни экстремизм мен терроризмні алдын алу шараларын жетілдіру.

2. Діни экстремизм мен терроризмні кріністерін, соны ішінде арнаулы мемлекеттік жне ы орау органдары ызметін амтамасыз ету жйесін жетілдіру жолымен анытау мен жолын кесуді тиімділігін арттыру.

3. Экстремистік жне террористік рекеттерді салдарларын азайту жне жою шараларыны жйесін жетілдіру .

Мемлекеттік Бадарлама діни экстремизм мен терроризмге арсы арсы іс-имыл бойынша мемлекеттік органдар ызметін йымдастыруды жаа формалары мен дістерінен, соны ішінде, трындарды діни сауаттылыын арттыру шараларынан трады [107]. Бадарлама жоарыда крсетілген ызметтерді толытай амтиды жне келесідей нтижелерге ол жеткізуді кздейді:

1) 2017 жылы ел трындары, соны ішінде 100% жастар мен діни негіздегі радикалды идеологияа бейім жне шыраан адамдар экстремизм мен терроризм идеяларын ажетсінбейтін сананы алыптастыруа баытталан кешенді алдын алу жмысымен амтылатын болады.

2) терроризм актілеріні дайындалу жне астанды жасау сатыларында беті айтарыландарыны осындай дайындалып жатан жне аныталан ылмыстарды жалпы санына араатынасы 100%-а шаанда 2017 жыла арай кемінде 95 %-ды райтын болады.

3) террористік трыдан осал объектілерді, трындарды, укілетті мемлекеттік органдарды кші мен ралдарыны экстремистік жне террористік рекет салдарларын азайтуа жне жоюа дайындыыны дрежесі 2017 жылы 100% райтын болады [108].

Жоарыда келтірілген діни экстремизм мен терроризмге арсы баытталан ызметтерді талдай келе, аталмыш ызметтерді жан-жаты жзеге асырылуда деген тжырым жасауа болады. Сонымен атар, дінні оамдаы рлі артып, леуметтік ортада жиі талыланатын таырыпа айналуына байланысты оан атысты оамды пікірді рлі сіп келеді. Діни арым-атынастар саласында шешім абылдауда оамды пікірмен санасу негізгі раушы болып табылады. Соы жылдары елде діни сала мселелеріне атысты ондаан леуметтік есептеулер жргізілген. Оларды леуметтік орталарда танымал мемлекеттік жне мемлекеттік емес йымдар

жргізді. Мысалы Р Дін істері агенттігіні орталытары жргізген біратар зерттеулерге тоталып ткен жн, 2011-2013 жылдар аралыында жргізілген леуметтік сауалнамаларды нтижесі бойынша, халы арасында елдегі діни жадайды о абылдау басым боланын байалады. Сралан азаматтарды 90%-а жуыы оны жаымды деп баалаан. Жадайа теріс баа берген сауалнамаа жауап берушілерді лесі 10% шамасында. 4%-а жуы респондент жауап беруге иналан.

оамдаы діни жадайды о абылдауды басымдыын 2013 жылы елдегі ішкі саясатты тратылыы жне экстремизм мен терроризмге жол бермеу нтижесі деп тсінуге болады.

Елдегі діни атынастарды атыысты леуеті те тмен. Діни жадай мен конфессияаралы атынастар атардаы азаматтара рей тудырмайды. Соы сауалнама бойынша, халыты барлыына жуыы (92%) кнделікті мірде дінаралы атыыстара кез болмайтынын айтан.

Жалпы аланда, азастанды оамда жайлылы пен діни жадайды шиеленісті леуетіні тмендігі байалады. Бгінде халы абылдауында соы бірнеше жылдаы елдегі кнделікті жне жалпы жадайда трлі діни топтар арасында ашы алауыздытар жо.

Діни толеранттылы азастанды оамны ажырамас блігіне айналды. олдаы мліметтерге сйкес, елдегі барлыына жуы азаматтара конфессиялы атыстылы жаын леуметтік айнала руа сер етпейді.

азастандытар шін баса дінді уаыздайтын адамдармен крші, ріптес, дос, сыныптас, курстас болу алыпты жадай болып табылады.

азастандытарды андай да бір дінге атысы е алдымен оны оамда таралу дегейімен белгіленеді. Оны жолын уушылар саны нерлым кп болса, сорлым оам тарапынан олдауа ие болады: