Баылау сратары

1. Синусоидалы то андай параметрлермен сипатталады?

2. Кернеу мен тоты серлік мніне анытама берідер.

3. Айнымалы тоты элементтерін ата?

4. Идеалды элементті реалды элементтен айырмашылыы?

5. Сыйымдылы жне индуктивтілік кедергіні физикалы маынасы?

6. Идеалды элементтреді активті уаты неліктен нлге те?

7. Синусоидалы тоты электр схемаларын есептеу шін комплекстік сандарды андай масатпен жне алай олданады?

8. Тоты серлік мні тоты комплекстік серлік мнінен алай ерекшеленеді?

9. Синусоидалы тоты тізбегін талдаан кезде векторлы диаграмманы андай масатпен жне алай олданады?

10. То пен кернеуді серлік жне комплекстік серлік мндеріне резистор (индуктивтілік, сыйымдылы) бар тізбек шін Ом заын жаз. Ом заыны екі тріні арасында андай айырмашылы бар?

Зертханалы жмыс № 6

R, L, C элементтерін тізбектеп осу

Жмысты масаты: R, L, C элементтері тізбектеп осылан тізбекке талдау жасау, кернеу резонансын зерттеу, векторлы диаграмманы руды йрену.

Жалпы мліметтер

Синусоидалы то тізбегін талдауды негізгі тапсырмасы болып берілген кернеу мен тізбек элементтеріні параметрлері арылы тоты есептеу табылады. R, L жне C элементтері тізбектеп жаланан тізбек кернеумен (сур. 6.1) оректендірілген. Тйыталан тізбекте синусоидалы то теді i.

Сурет 6.1 R, L, C элементтеріні тізбектей осылуы

Кирхгофты екінші заы бойынша электр тізбегіне тедеу жазамыз:

U=U_r+U_L+U_C ,

мндаы

Сонда . (6.1)

(6.1) тедеуі сызыты болып табылады жне U=0 боланда оны жалпы интегралы берілген тедеуді суммасына те болады.

Сонда шешуді трі былай згереді:

Тапсырма бойынша I_m жне табу керек (мндаы =_u-_i). Есеп векторлы диаграмма кмегімен оай шешіледі (сур. 6.2), онда синусоидалы функцияларды комплекстік сандар арылы крсетеді.

Сурет 6.2 Векторлы диаграмма

Векторлы диаграмма келесі жолмен рылады:

Тоты I векторыны баытын з бетінше оямыз. Содан кейін тоты векторыны баытын, фазалы ыысуын ескере отырып, р элементте схемаа атысты кернеу векторларын жатызамыз.

векторы баыт бойынша то векторымен сйкес. векторы то векторын фаза бойынша /2 озады, ал вектор то векторынан /2 алып ояды.

Векторлар суммасы тедеуге сай болуы керек U=U_R+U_L+U_C.

ОАВ тікбрышты шбрышынан Кирхгофты екінші заы бойынша тізбек тедеуі (сур 6.1) келесідей болады:

, (6.2)

мндаы , , .

Ауыстырулардан кейін тедеу (6.2) мына трде болады:

Осыдан . (6.3)

мндаы - тізбекті реактивті кедергісі,

z – тізбекті жалпы кедергісі;

- тізбекті толы комплекстік кедергісіні алгебралы трі;

тізбекті толы комплекстік кедергісіні крсеткіштік трі,

мндаы , ал .

Реактивті кедергіні шамасына байланысты ш режим айырады:

1. Егер , онда - тізбек активті-индуктивті.

2. Егер , онда - тізбек активті-сыйымдылыты.

3. Егер , онда - тізбек активті.

Кернеу резонансы

Егер , онда тізбектегі то , яни, тізбекте тек активті жктеме R ана бар сияты тізбекті кедергісі те тмен. Сонымен атар индуктивтілік пен сыйымдылытаы кернеулер жне фаза бойынша ыысан (сур. 6.3).

Сурет 6.3 Векторлы диаграмма

Тізбекке салынан кернеу активті кедергідегі кернеуге те жне то салынан кернеумен фаза бойынша сйкес келеді. Сонымен атар индуктивтілік пен сыйымдылытаы кернеулер жне кіру кернеуінен асады, сондытан бл былыс кернеу резонансы деп аталды.

атынасы контурды тзімділігін білдіреді. Контурды тзімділігі индуктивті элементтегі кернеуді екі полюсті схемаа кіру кернеуінен неше есе асатынын крсетеді. Радиотехникада Q - 300 жне одан да жоары бола алады. Тзімділік нерлым жоары болса, сорлым то пен кернеу исытарыны формасы тік болады.

Сурет 6.4 Кернеу резонансыны графигі

шартынан кернеу резонансына жиілік немесе индуктивтілік пен сыйымдылыты згерте отырып жетуге болатыны байалады. Резонанс байалатын брышты жиілік резонансты брышты жиілік деп аталады: . Зертханада кернеу резонансына =const, L=const боланда, С згерте отырып жетеді (сур. 6.4). EWB программасы кез-келген аталан параметрлерді згерткенде резонанс былысын байауа ммкіндік береді.