Таырып. Ксіпорынны ндіріс рылымы

1. ндірісті басару рылымын йымдастыру

2. Ксіпорынны ндіріс рылымыны белгілері, факторлары, параметрлері жне крсеткіштері

3. ндірісті басару жйесіні элементтері

4. ндірісті басаруды йымдастыру

1. ндірісті басару рылымын йымдастыру

ндірісті басару жйесіні з рылымы бар. Ксіпорынны ндірістік рылымы - бір ттасты дамуын жне оны ызмет етуін амтамасыз ететін, зара траты атынаста болатын зара байланысан элементтерді реттелген жиынтыы.

Ксіпорын жне оны блімшелеріні ызметі, сйкесінше жетекшімен немесе арнайы органмен йлестірілуі жне баытталуы тиіс. Ксіпорындаы ебекті блу ауымды жне сйкесінше ызмет трлері мен блімшелері кп боланда, оны барлы басару органдарыны рылымы крделенеді, ондаы иерархия дегейлері кп болады.

Ксіпорын ызметіні ауымын рі арай кеейту кезінде сйкесінше иерархия дегейлеріні саны седі.

Басару органдары рашан наты блімшелерге немесе оларды топтарына атысты болады, сондытан оларды рылымы ксіпорынны жалпы йымдастырушылы рылымымен сай келуі керек. Сйкесінше, келесідей басаруды йымдастырушылы рылымдарын бліп крсету керек:

 

 

1. Сызыты

Жетекші

 
 

 

 


3.6.1- сурет. Сызыты рылым сызбасы

 

2. Сызыты-штабты

 

Жетекші Штаб

Штаб

               
   
   
   
 
 
 

 

 


3.6.2- сурет. Сызыты-штабты рылым сызбасы

3. Функционалды

 

Жетекші

 

Функционалды жетекшілер

 
 

 

 


3.6.3- сурет. Функционалды рылым сызбасы

 

4. Масатты-бадарламалы

Жетекші

Бадарлама

жетекшісі

 
 

 


3.6.4- сурет. Масатты-бадарламалы рылым сызбасы

 

5. Дивизионды

 
 


Б
В
А
ндірістік

ызметті

жетекшілері

       
   


Функционалды

блімшелер

       
   


3.6.5-сурет. Дивизионды рылым сызбасы

 

6. Матрицалы

 
 
Бас директор


Функционалды

ызметтер

в
б
а
жетекшілері

 
 



3.6.6- сурет. Матрицалы рылым сызбасы

 

 

7. Бір стратегиялы бизнес рылымы

 

Бас директор
Жоары жетекшілер

тобы

 
 


б
в
г
а
Функционалды ызметтеріні

жетекшілері

 
 


Б
А
В
ндіріс ызметтеріні

жетекшілері

               
     
 
   
     
 
     
 
     
 
     
 

 


3.6.7- сурет. Бір стратегиялы бизнес рылымыны сызбасы

 

2. Ксіпорынны ндіріс рылымыны белгілері, факторлары, параметрлері жне крсеткіштері

Менеджелерді міндеті йымны масаты мен міндеттеріне сай келетін, жне де ішкі жне сырты факторлара сер ете алатын тиімді рылымды тадау болып табылады. Ксіпорынды басаруды наты йымдастыру рылымын белгілер, факторлар, параметрлер жне крсеткіштер тобы анытайды:

 

1. Бастапы апарат Басару объектісіні сипаттамасы Объектіні апаратты байланысы Объектіні материалды байланысы Басару міндетіні рамы   2. сер етуші факторлар Технология олда бар персонал Сырты орта Шешімдер жйесі Ксіпорын клемі алыптасан рылым Бизнес стратегиясы
3. рылымды белгілері Функционалды таайындау Жмыс уаытыны аралыы «ызмет крсетілетін» нім Баыныштылар саны ызмет крсетілетін ттынушылар тобы ызмет крсету процесі ызмет крсету аймаы 4. Аныталатын параметрлер Басару дегейлеріні саны Жмысшыларды блу Блімшелер саны Жмыстарды автоматтандыру дегейі Баыныштылар саны Апарат озалысыны баыты Міндеттерді блу
5. Баалау параметрлері Басару жйесін стау (содержание) шыындары Блімшелердегі ебек шиеленісі Жмысшыларды апаратты жктелімі Апаратты ндеу уаыты ндірістік кідірістерге назар аудару уаыты Жедел сауалдара назар аудару уаыты Басару міндеттерін шешу уаыты Басару шешімдеріндегі ателіктер саны 6. Отайлы рылымны белгілері Жоары мамандандырылан персоналы бар шаын блімшелер Басшылы дегейіні аз саны Топ рылымында мамандарды болуы Жмыс кестесіні ттынушылара бейімделінуі згерістерге шыл бейімделене алуы Жоары німділік Тмен шыындар  
7. орытынды сипаттамалар Ксіпорын пайдасы німні зіндік ны

 

Ксіпорынды басаруды йымдастырылу рылымы (нсау)


Блімдер
Жоспарлау аржылы Стратегиялы жоспарлау ндірістік Техникалы ауіпсіздік техникасы Техникалы апарат Жобалы ткізу Жабдытау Маркетинг
Кадрлар Ебек жне ебек аы Техникалы жабдытау   Бас механик   Бас энергетик
Темір жол клігі Автотранспорт клігі кімшілік-шаруашылы Трмысты-коммуналды Сырты-экономикалы

 

3.6.8-сурет. Ксіпорынды басаруды йымдастырылу рылымы

 

Цехты басаруды йымдастырылу рылымы (нсау)

 


3.6.9- сурет. Цехты басаруды йымдастырылу рылымы

3. ндірісті басару жйесіні элементтері

ндірісті басару жйесі – бл ойылан масаттарды ндірістік блімшелерді жзеге асыруындаы зара рекетіні йлесімділігін амтамасыз ететін, рылымды элементтерді зара байланысыны жиынтыы.

Басару жйесінде басару функциялары жзеге асырылады. Бл жйеде жалпы элементтерді бліп крсетуге болады. Бндай элементтерге келесілерді жатызуа болады: басару процесі, жйе масаты, басару объектісі, басару субъектісі жне басалар.

нім ндіру ксіпорын жмысыны негізгі міндеті болып табылады. Осы процестерді басару ксіпорын шегінде, рбір негізгі цехта йымдастырылады. ндірісті басару бойынша е жауапты жмыс німді жоспарлау болып табылады, яни цехтар, учаскелер шін ндірістік бадарламалар жне оларды орындау шін ажетті жадай жасау. Бл жмыс белгіленген жоспарлы кезедерге сай жиі айталанылады, ндірістік блімшелерді функционалды ызметтермен жне сызыты басшылармен орындалады.

Ксіпорын блімдеріні жне цехтарды басару персоналдары бл процеске атысады, жоарыда айтылан барлы функциялар жиынтыы реттейді, ксіпорын тиімділігіні жетістіктері мен бадарламаны орындауда траты олдаулар крсетіледі. Крсетілген процедуралар ксіпорын жне цехтарды жымына басарушы персоналды сер етуімен жзеге асырылады.

ндірістік бадарламаларды жасау жне ндірісті басару бойынша баса ызметтерді орындау, басару персоналыны ндіріс барысы туралы масаттылы апаратын, жне де оны ндеу шін есептеуіш техника раларын олдануына негізделеді. Мндаы персонал, апарат, есептеуіш техника материалды элементтер ретінде, басару процесінде олданылады. Осы элементтер арасында басару атынастары жне белгілі байланыстар бар. Материалды емес элементтермен зара байланыса тсуі, ндірісті басару жйесін райды.

ндірісті басару жйесі элементтеріні зара байланысы 3.6.10- суретте крсетілген.

Ескертулер:

1. Басару дегейі бойынша жйе элементтеріні арасындаы горизонтальды байланысы, олара сйкес басару процесін сипаттайды.

2. Вертикальды байланыстар ндірісті басару процесінде АСУ йымдастырушылы рылымдарыны, функционалды ызметтер мен сызыты басшыларды зара рекетін крсетеді.

3.6.10-сурет. ндірісті басару жйесіні элементтеріні зара байланысыны сызбасы

 

4. ндірісті басаруды йымдастыру

Басару рылымы шеберінде басару процестері (апаратты озалысы жне басару шешімдерін абылдау) жзеге асырылады, оларды атысушылары арасында басару ызметі мен міндеттері блінеді, демек оларды орындау шін ы пен жауапкершілік беріледі. Осы трыдан басару рылымын менеджментті белгіленген масаттарына жетуге баытталан, басару процесінде болатын, басару ызметіні кооперациясы мен блініс нысаны ретінде арастыруа болады. Басару процесінде басару функциялары бір-біріне кіреді жне толытырады, оларды жиынтыы мен зара байланысы басару циклін райды жне ндірісті кнделікті басаруды мнін крсетеді (3.6.11- сурет).

Айтып кететін жайт йымдастыру, йлестіру, мотивация функциялары белгілі ндірістік жадай шін натыланан, сырты жне ішкі орта факторларыны ыпалына траты, сондытан за кезеге атысты згермейді.

Ттас ксіпорын шін басару жйесіні экономикалы мазмнын крсететін арнайы функциялар тн. Оларды ішінде - «ндірісті басару» жйесі бар. рбір жйені ызметтік блімшелері ксіпорынды басаруды йымдастырушылы рылымын сипаттайды. рбір баынатын жне зара байланысан басару жйесіні буындары басару процесіні белгілі блігін жзеге асырады.

ндірісті басару ызметтік жйесі шін басару аппараты ксіпорын жне рбір цех дегейінде йымдастырылады. йткені, ндірісті басару жйесі ксіпорынны масатын жзеге асырудаы шешушісі болып табылады, оан барлы баса ызметтік жйелер тікелей атысты.

 

 


ндірістік процесс
нім

 
 

 

 


3.6.11- сурет. ндірісті басару циклыны сызбасы

 

рбір негізгі цехтар шін трт негізгі ызметтік жйелерді бліп крсетуге болады:

1. Экономикалы ызметті басару;

2. ндірісті технологиялы дайындыын басару;

3. ндірісті жедел басару;

4. ндіріске техникалы ызмет етуді басару.

Масаттарды жзеге асыруды амтамасыз ететін, басару объектілеріне ыпал ету басаруды йымдастырушылы, экономикалы, жне леуметтік дістер кмегімен орындалады.

рбір басару шешімдерін орындау басару аппаратымен жзеге асырылады. Бл басару процесіні орытындылаушы кезеі, онда йымдастырушы-тжірибелік жмыстарда сызыты басшылар мен функционалды ызметтер жоарыда айтылан жне рбір цех шін ерекше басару дістері олданылады.

Жоарыда келтірілген рбір басару функциясыны сипаты, оны басару процесінде белгілі бір орны жне мні бар екенін крсетті. Оларды барлыы зара байланысан жне басару шешімдерін дайындау кезінде бір-бірін толытырады.

азіргі заман жадайында, ірі ксіпорындарды басаруда басару аппараты іске кірістірілген, себебі кптеген мселелерді шешу ажет, ал рбір басарудаы жмысшыны ресурстары шектеулі. Сонымен оса, мселелер алуан трлі жне ерекше боландытан, ксіби талдау жасау жне дрыс шешім табу шін, бір ана тланы білімі мен тжіребесі жеткіліксіз.

Осыан байланысты блімшелер мен оны жеке басару дегейлері арасындаы басару рылымы аясында, басару жауапкершілігі мен кілеттілікті орынды бліп беру міндеті тр. Сонымен бірге, бірінші кезекте менеджмент дегейлерін абылдау ажет (3.6.12- сурет).

 
 


Басару траасы

Жоары Бас директор, директор, директор

дегейдегі орынбасары, бас маман

басшылар

Орта дегейдегі Блім бастыы, цех бастыы,

менеджерлер цех бастыыны орынбасары

 
 


Бірінші дегейдегі Цехты бюро бастыы,

менеджерлер топ жетекшісі, мастер,

бригадир

3.6.12- сурет. Менеджментті дегейлері

 

Сол немесе баса басару дегейіне баытталан, кілеттілік пен жауапкершілік ауымы біратар факторлармен аныталады. Біріншіден, бл крделі, маызды жне алуан трлі шешілетін мселелер. Менеджмент дегейлеріне сйкес келесідей кілеттіктер, жауапкершіліктер мен міндеттерді блуді сынуа болады:

Жоары дегейдегі менеджерлер

1. Масаттарды анытау.

2. Стратегиялы ресурстарды блу.

3. йымдастыру рылымын алыптастыру.

4. Пайданы басару.

Орта дегейдегі менеджерлер

1. Тапсырма беру. Жоспарлау. Шешім абылдау.

2. Кадрларды іріктеу. Персоналды оыту.

3. Жмысты йлестіру жне баылау.

4. ызметкерлерді жмысындаы дербестікті олдау.

Бірінші дегейдегі менеджерлер

1. зіні хабардарлы аясында дербес шешімдер абылдау.

2. Егер зіні хабардарлы аясы шегінен тыс шешімдер шыып жатса, басшыа хабарлау.

3. з пікірін ашы трде айту.

4. з ызметін жасартуды ммкіншіліктерін ойластыру.

5. з ызметі туралы жетекшіні хабардар ету.

6. з ызметін баса ызметкерлермен йлестіру.

7. з біліктілігін жоарлату.