Таырып. ндіріске техникалы ызмет крсетуді йымдастыру

1. Ксіпорынны сайман шаруашылыы

2. Кспорынны жндеу шаруашылыы

3. Ксіпорынны энергиямен амтамасыз ету шаруашылыы

4. Ксіпорынны кліктік ызметі мен ойма шаруашылыын йымдастыру жне басару

1. Ксіпорынны сайман шаруашылыы

«Ксіпорынны ндірістік инфрарылымы» ымын негізгі ндірістік процесті шикізатпен, ралдармен, жанармай жне уатпен, жабдытармен, сонымен бірге технологиялы жне энергетикалы жабдытарды жмыс кй-жадайда стайтын кмекші ндірістерге ызмет крсететін кешен ретінде тсінуге болады.

Осы жмыстарды жиынтыы ндірісті техникалы ызмет крсетуіні мнін райды. Демек, техникалы ызмет ету блімшелеріні рамы кмекші цехтер, ызметтер немесе жндеу, энергетикалы, ралды, кліктік, оймалы амтамасыздандыру жне т.б. шаруашылытары кіретін ксіпорынны ндірістік инфрарылымын райды.

Ксіпорынны бл блімшелеріні рамы мен клемдері, негізгі ндірісті ерекшеліктерімен ндірісті трі жне млшерімен, оны ішкі жне сырты ортамен байланысы аныталады.

ндірісті барлы сайман трлерімен амтамасыз етуді ксіпорынны сайман шаруашылыы іске асырады. Сайман шаруашылыы келесідей міндеттерді шешеді:

· ксіпорынны барлы ндірістік блімшелерін сайманмен тотаусыз амтамасыз ету;

· саймандар мен ралдарды орынды олдануды йымдастыру;

· ндірістік процеске зиян келтірмей, сайман запастарын ысарту;

· сайман шаруашылыын стауа кететін шыындарды тмендету.

Сайман шаруашылыы келесілер райды: сайманмен амтамасыз ету, алпына келтіру, жндеу, реттеу жне штау блімшелері; сатау, жинатау жне сайман берумен айналысатын орталы ойма жне йлестіретін оймалы блімдер.

Сайманды бірнеше белгілері бойынша топтауа болады.

ндіріс процесіндегі рлі бойынша:

ü жмыс істейтін;

ü кмекші;

ü баылап-лшейтін аспап;

ü рылылар;

ü штамптар;

ü пресс-формалар.

Сайманды олдану сипаты бойынша:

Ø арнайы;

Ø мбебап (универсальный).

Ксіпорынны сайман цехтары мен ызметтері негізгі ндірісті жоары сапалы жабдытарды даярлауына е аз клемде шыындар жмсай отырып, камтамасыз етуге тырысады. Сайман шаруашылыыны негізгі міндеттері:

- барлы цехтар мен жмыс орындарын жоары сапалы саймандармен тотаусыз амтамасыз ету;

- сайманды дрыс олдануды баылауа алу рі оны шыынын ысарту;

- рал-жабдытарды даярлауа, сатауа, жндеуге жне айта алпына келтіруіне шыындарды аз жмсау;

- сайманны е ажетті орларын сйемелдеу болып табылады.

 

2. Ксіпорынны жндеу шаруашылыы

Жндеу ызметіні орындары мен цехтары ндірістік менеджментті маызды нысандары болып табылады. Бл, технологиялы ралды олдану барысында, оны физикалы жне моральды тозуа шырайтындыынан немі техникалы ызмет етуді ажет етуімен байланысты. ралды жмыса абілеттілігі, оны жндеу жолымен алпына келтіріледі. Жндеу жмыстарын басару мен йымдастыру, ксіпорынны ндірістік инфрарылымындаы ндірістік менеджментті негізгі мнін райды.

Ксіпорынны жндеу цехтары мен ызметтері технологиялы жабдытарды жндеу жне жаарту дісімен оны траты эксплуатациялы даярлыын амсыздандырады. Бл цехтер мен ызметтерді масаты рал-жабдытарды жндеу жне жаарту жмыстарыны сапалы рі жмсалан шыындара арамастан белгіленген мезгілде орындалуында.

Жндеу жмыстарыны пайда болуыны экономикалы негізі техника блшектері мен тйіндеріні беріксіздігі болып табылады.

Жндеу (француз тілінен аударанда – дрыстау, толытыру, айтадан жинау дегенді білдіреді) - бл жеке олданыстаы заттарды немесе негізгі орлады ттыну ныны жарым – жартылай алпына келтірілуі жне олдануымен байланысты техникалы-экономикалы жне йымдастыру шараларыны жиынтыы. Іс жзіндегі стандарттара сйкес жндеу – бл бйымдарды немесе оны рама блшектеріні жмысты абілеттілігін алпына келтіру операцияларыны кешені болып табылады.

Ксіпорынны жндеу шаруашылыыны негізгі міндеттеріне тмендегілерді жатызуа болады:

- технологиялы жабдытарды алыпты эксплуатациялы даярлыын жне оны жаартылып отыруын олдау;

- рал-жабдытарды олдану мерзімін жндеу жмыстарынсыз зарту;

- рал-жабдытарды жндеу жмыстарыны сапасын арттыру;

- жндеу жмыстарына кететін шыындарды азайту жне технологиялы рал-жабдытара техникалы ызмет крсету

Бл мселелерді келесі жолдармен шешуге болады:

- апаттар мен тозуды алдын-алу масатында, эксплуатациялы процесс барысындаы рал-жабдыа техникалы ызмет крсету бойынша ндірістік менеджментті рационалды жйесін дайындау;

- жабдыты жоспарлы-алдын-ала, сапалы, дер кезінде жндеу;

- ескірген жабдыты жаарту;

Ірі жне орта нерксіптік ксіпорындарда негізгі орларды жндеу жмыстарын келесі дербес ызметтер орындайды: бас механик, бас энергетик, бас ралшы жне бас сулеткер. Осы аталан ызметтер ксіпорынны (шаруашылыты) жндеу ндірісін райды.

Ксіпорынны клеміне жне ндіріс сипатына байланысты, жндеу ызметтерінде келесідей басаруды йымдастыру рылымдары олданылады: орталытандырылмаан, аралас жне орталытандырылан.

 

 

кімшілік басару

---------------- функционалды басару

 

3.8.1-ші сурет. Ксіпорынны жндеу-механикалы ызметіні орталытандырылмаан йымдастырушы рылымы

Басаруды аралас рылымы кезінде технологиялы жабдыа аымды жндеу жне техникалы ызмет крсету негізгі цехты жндеу блімшелерін кшімен, ал крделі жндеу жмыстары – жндеу механикалы немесе баса арнайы мамандандырылан жндеу цехтарымен жргізіледі.

 

 

 

 

3.8.2- сурет. Ксіпорынны жндеу-механикалы ызметіні аралас йымдастырушы рылымы

 

Басаруды орталытандырылан рылымында жндеу жмыстарыны барлы трлері жне технологиялы ралдара техникалы ызмет крсету, орталытандырылан жндеу ндірісіні рамына кіретін, арнайы мамандандырылан блімшелермен орындалады. Жндеу жмыстарын орталытандыру ызмет крсету сапасын жасартады, жндеушілерді ебек німділігін ктереді, жмысты зіндік нын тмендетеді.

 

 

 

3.8.3- сурет. Ксіпорынны орталытандырылан жндеу ндірісіні йымдастырушы рылымы

 

Басаруды орталытандырылмаан рылымында технологиялы ралдарды жндеу жмыстарыны барлы трлері ндірістік цехтарды рамына кіретін жндеу блімшелеріні кшімен жасалады.

Жндеу жмыстарынааымды(шаын), орта жне крделі жндеу. Жндеу жмыстары негізгі орларды барлы трлері бойынша жргізіледі.

Аымдыдеп клемі бойынша минималды жндеу жмыстарын айтады, олара кезекті жоспарлы жндеу жмыстарына дейін ралдарды дрыс жмыс істеуін амтамасыз ету шін механизмдерді жнге салу жне тез тозатын блшектерді ауыстыру мен алпына келтіру жмыстарын жатызуа болады.

Орташа жндеу крделілірек болып табылады. Бнда жабдыты жарым-жартылай блшектеу арылы тозан блшектерді ауыстыру жне алпына келтіру ажет .

Крделі жндеу жмыстары – клемі жне иындыы жаынан е лкен, барлы бастапы блшектерді жндеу мен толы блшектеп жинауынды, тйіндер мен блектерді ауыстыруды, кейбір бліктерін алпына келтіруді, оларды длділігін тексеруді ажет етеді.

Жндеуді барлы трлеріне кететін шыындар жндеу орынан аржыландырылады, ол ксіпорында зіндік н есебінен норматив бойынша рылады.

3. Ксіпорынды энергиямен амтамасыз ету шаруашылыы

ндірістік менеджмент жйесінде ндірісті энергияны барлы трлерімен, сумен, байланыспен жне энергия жйелері мен энергиялы жабдытарды жндеумен амтамасыз ету маызды болып табылады. Бл аталан функцияларды ксіпорынны энергетикалы шаруашылыы жзеге асырады. Энергетикалы цехтер жне ызметтер ксіпорынды энергияны барлы трлерімен амсыздандырады, оны орынды олдануын йымдастырады, жндеу жне жаарту жолдары арылы энергия ондырылары мен жабдытарды эксплуатациялы даярлыын амтамасыз етеді, жаа энергетикалы жабдытарды енгізеді, негізгі ндірістік цехтерде энергия ондырыларыны дрыс олданылуын адаалайды сонымен бірге оларды телефонды рі радиобайланыспен амтамасыз етеді. Ксіпорынны энергиямен амтамасыз ету шаруашылыындаы ндірістік процесс ндіру, беру, блу жне ттыну кезедерінен трады.

Ксіпорынны энергиямен амтамасыз ету шаруашылыыны негізгі міндеттері тменде крсетілген:

- аз шыындармен ксіпорынды энергияны барлы трлерімен тотаусыз амсыздандыру;

- энергия кзін немді шыындау;

- жаа энергетикалы техникаларды енгізу жне энергия ондырыларыны уатын толы пайдалану;

- ебек німділігін ктеру жне энергиялы німдерді зіндік нын тмендету;

- технологиялы жне баса да цехтарда энергетикалы ралдарды дрыс пайдалану ережелеріні орындалуын адаалау мен баылау;

- энергетикалы ралдарды жндеу жне техникалы тексеруді йымдастыру.

Ксіпорынны энергиямен амтамасыз ету шаруашылыындаы жекеленген ндірістік процестерді рамы мен сипаты оны ндірістік рылымымен аныталады.

ндірістік рылым басару объектісі ретінде энериямен амтамасыз ету шаруашылыыны технологиялы жне йымдастырушылы ерекшеліктерін крсетеді. Ол ндіріс барысындаы ебек затыны, ралдарды жне процестерді бірігуіні сипатын, сонымен атар монтажды жне жндеу жмыстары барысындаы энергияны р трлі трлерін пайлану мен таратуыны сипатын крсетеді. Ксіпорынны энергиямен амтамасыз ету шаруашылыыны ндірістік рылымы оны басаруыны йымдастырушылы рылымымен аныталады (3.8.4- сурет).

 

БАС ЭНЕРГЕТИК БЛІМІНІ БЮРОСЫ

 

 

 

3.8.4-сурет. Ірі ндірістік ксіпорынны энергиямен амту шаруашылыын басаруды йымдастырушылы рылымы

4. Ксіпорынны кліктік ызметі мен ойма шаруашылыын йымдастыру жне басару

Ксіпорындарды кнделікті ызметі ртрлі лемді жктерді тасымалдауды ажет етеді. Ксіпорын ішінде шикізатты, материалдарды, жартылай фабрикаттарды тасымалдау, жне де оны сыртына дайын німді жіберу ызметін ксіпорынны кліктік шаруашылыы амтамасыз етеді.

Кліктік, оймалы рі жабдытау шаруашылытары, цехтар мен ызметтер, ндіріс барысында барлы затты орларды дер кезінде жеткізілуін, оларды саталуы мен озалысын амсыздандырады. Оларды жмысына ксіпорынны жмыс ыратылыы жне затты орларды немді олданылуы туелді болып келеді.

Ксіпорынны кліктік шаруашылыыны негізгі міндеттері:

- ндірістік процесс талаптарына сйкес ебек затын, отынды жне дайын німді тез арада жеткізу;

- клік ралдарын жне клік жргізушілерді ебегін тиімді пайдалану;

- кліктік жне тиеу мен тсіру операцияларын автоматтандыру жне механикаландыру;

- кліктік операцияларды зіндік нын тмендету;

- технологиялы жне кліктік операцияларды ката келсімділігін камту;

- клік ралдарын немі жмыса абілетті жадайда сатап тру.

Ксіпорында алуан трлі клік ралдарыны паркі олданылады. Клік трлері бойынша рельсті (темір жол), рельсті емес (автоклік, электрклігі) суда жретін (теіз, зен клігі), бырлы (пневматикалы бырлар, мнай бырлары, гравитациялы нім бырлары жне т.б.), арнайы (технологиялы) клік, ктеру-клік ралдары (конвейерлер, крандар, тиеуіштер, лифтер жне т.с.с.).

рекет ету тсілі бойынша кліктер зілмелі (мысалы, элекртлі тиеуіштер жне толассыз (мысалы, конвейерлер) болады.

Жктерді тасымалдау баыты бойынша: тігінен, клденен (лифт, ктергіштер), тігінен-клденен (кпір крандары, аралыты крандар, электрлі тиуіштер), жантайан (жантайан арандар, бір рельсті жолдар).

Орындайтын жмыс трлері бойынша:

- цех арасындаы клік, ол ксіпорын территориясындаы цехтар мен оймалар арасындаы жкті тасымалдау бойынша операцияларды орындайды;

- цех ішінде клік, технологиялы процесс барысында аппараттармен жмыс орындары арасындаы ебек заттарын тасымалдауды амтиды.

ойма шаруашылыы ндірістік менеджментті маызды объектісі болып табылады. ойма шаруашылыыны негізі міндеттері:

- ндірісті дер кезінде шикізатпен, материалдармен, жабдытармен, блшектермен, жинатаушы бйымдармен амтамасыз ету;

- оймаларда материалды ндылытарды амандыын амту;

- оймаларды стаумен жне ойма операцияларын орындаумен байланысты шыындарды тмендету;

- оймада амтылан жмысшыларды ебек жадайын жасарту жне ебек німділігін ктеру.

Осы аталан міндеттерді орындау барысында ойма шаруашылыы келесі функцияларды орындайды:

- ндіріс процесіні траты ыратыы шін ажетті материалды ресурстарды клемі мен номенклатурасына шоырлану;

- ебек заттары мен дайын німді сатау жадайы жне есебі;

- цехтар мен учаскелерді материалды ресурстармен жоспарлы, тотаусыз, жинаталан амту;

- тікелей ттынуа материалдарды дайындау;

- ттынушылара дайын німді жеткізу;

- дайын нім запастарын сатау.

ойма шаруашылыы жйесіндегі маызды элементтерді бірі ойма бл - келіп тскен тауарларды абылдау, орналастыру, сатау, оны ттынуа дайындау жне ттынушыа жеткізу шін арналан имараттар, рылыстар жне алуан трлі рылылар.

нерксіптік ксіпорындардаы оймаларды атаратын ызметі келесідей:

- сатып алынатын жинатауыштарды оймасы;

- материалдар (шикізат, кмекші жне ндірістік баыттаы) оймалар;

- жартылай фабрикаттар оймасы;

- аралы ндірістік оймалар;

- дайын нім оймалары.

німді блу жне ткізу жйесінде оймалар орталытандырылан жне орталытандырылмаан болады. Біріншісі – зауыт оймаларыны бір блігі немесе орталы оймалар. Орталытандырылмаан оймалар клемі жаынан, ттынушылар талабы мен саталатын тауар санына бадарланан.