Н.А.Бердяевты діни экзистенциализмі
Николай Александрович Бердяев (1874-1948) - орыс философы, экзистенциалист.Оны философиясыны негізі - еркіндік. Еркіндікпен бір атарда шыармашылы, тла, рух, дай ымдары трады.[1]Бердяев лт пен мдениет, мдениеттегі жалпыадамзатты жне лтты бастаулар, мдениет жне ркениет, соыс сияты" бегейлі мселелерді талылауа кп кіл блді. Орыс рухы туралы пайымдауларында Бердяев орыс pухыны пейзажы" орыс жеріні "пейзажына" сйкес келеді - деді. Сонымен бірге, Бердяев орыс халына тн бюрократгы орталытандырылан билікгі жатау, саяси мірдегі стихия мен иррационалдылы, йымдастыруа лсіздік сияты ділдік белгілерді атап тгі. "Орыс халыда, - деді Бердяев, - кез келген мдениетке, тлалы бастаулара, оны ытары мен абыройлыына, барлы ндылытара арсы мистикалы толассыз арсы рекет бар . Жалпы орыс мдениетіне, оны пікірі бойынша амбиваленттік тн. Бердяев орыс халындаы мейірімділікті, тынымсыз адамгершілікті жоары баалады. Сондытан 1917 жылдан кейін рухани мдениетті талкадау заа созыла алмады, тбіде мгі рухани кш айтадан діретіне енеді, - деді. Баса да орыс философтары сияты Бердяев "мдениет" жне ркениет ымдарын бір-бірінее ажырта арастырады.Адам экзистенциалистік лемні ортасы болып табылады. Алайда еркіндік болмыстан блініп кете алмайды, ол болмыса дейін болатын нрсе, яни болмыс еместен шыады. Адам дайды жне аныталмаан еркіндікті перзенті. Сондытан дай-жаратушы болмыса стемдік ете алады, ал болмыс емеске, аныталмаан еркіндікті алдында дрменсіз. Еркіндік дай мен адамнан аластатылан. Біра шыармашылы еркіндіктен шыатын боландытан жаа діни кезеге жол ашылады.
Оны шыармасындаы негізгі идея антропозиция, яни адамды шыармада атау немесе шыарма арылы атау. Ол кне сиетті «діни шыармашылыты кезеі» блімінде айтылады. Біра, Бердяев бойынша шінші ашылымды ктпеу керек, оны адам жасау керек. Сондытан дай жаратушы барлы болмыстан кшті. Біра болмыс еместе, жасалмаан еркіндікте ешандай кші жо. Бл еркіндік тбінде жамандыты кзіне айналады. Бл баытты крнектікілдері С.Н.Булгаков, И.А.Ильин, С.Л.Франк, Л.П.Карсавин, Н.О.Лосский. Орыс философиясындаы діни-идеалистік баыт 1922 жыла дейін мір срді. Себебі, саяси жадайлара байланысты кптеген крнекті кілдері жер аударылып кеткен.
О
Ортаасырлы Батыс Еуропа философиясы, философия мен теологияны принциптері: теоцентризм, креационизм, провиденциализм
Ортаасырлы Батыс Еуропа философиясы – Рим империясыны кйреуімен байланысты (5.) капиталды оамны алашы формалары пайда болана дейін
(14 — 15 .) мір срді. Ортаасырлы философия дінмен байланысты дамыды.
Теоцентризм - барлы тіршілік атаулыны жоары жаратушы кш - дай арылы тсіндіру. Орта асырларда теоцентризм станымына сйкес дай бкіл лемні орталыында болды. дай бкіл болмысты, берекені бастамасы болып табылады, мірдегі е негізгі масат – ол дайа лшылы деп крсетеді. Орта асырларда дай мен дін философияны басты объектілері ретінде саналды.
Креационизм – дай тірі жне лі табиатты жотан жаратты деген принцип. Биологияда органикалы дниені кп трлілігі, теологиялы жне дниетанымды тсінік (мір), органикалы мірді негізгі формалары, адамзат, Жер планетасы, сонымен атар лемні зі де, дай діретімен жасалды деп уаыздайтын кзарас. Ол биологияда тр згермейді, эволюциялы дамымайды деп арайды. 18-19 асырларды басында кптеген зерттеушілер осы кзарасты олдады. Біра Ч.Дарвинні эволюциялы ілімі креационизмге ирата соы берді. Ол биологиялы трді згеретіндігін длелдеп, оларды зара байланыстылыын ашты.
Провиденциализм – лемдік оиаларды, тарихты, адам рекетін дай басарады деген кзарастар жйесі. Провиденциализм барлы діни жйелерге сіресе христианды пен ислама тн. Орта асыр тарихшылары шыармаларында тарих дай діретіні крінісі, адамдарды іс-рекеттері арылы байалатын дай ісі деп длелдеді.