Онтология(болмыс туралы философиялы ілім ретінді).

Болмыс категориясы, оны мні мен маынасына философиялы талдау. Болмыс – тарихи алыптасан ке маыналы, тере ауымды философиялы ым. р заманда мір срген ойшылдар бл ымды кбінесе жйелі философиялы толаныстарды бастапы негізі деп араан. Осы уаыта дейін де болмыс туралы бл кзарас з мнін сатап келеді. Болмыс туралы философиялы мселені тсіну шін е алдымен оны адамзатты шынайы мірінде андай тбегейлі орын алатынын ыну ажет. Рухани болмыс Рухани болмыс сана мен санасызды прроцестерін амтиды. Рухани болмысты шартты трде екі лкен топа: жеке кісілерді мірлік ызмет – тіршілігінен бліп алуа келмейтін (дербестенген руханилы) жне кісіден тысары мір сретін, басаша айтанда, объективтендірілген (дербестенген емес) руханилыа блуге болады. Бірінші жадайда адам сананы кмегімен сырты дние туралы ойлайды, оны бейнесін туызады (санасызды процестер, тіл мен сана, тіл мен ойды байланысы). Екінші жадайа жататындар – кітаптар, сызбалар, жобалар, ескерткіштер, идеялар, ойлар, музыка, т.б. Болмыс трлері: Табиат болмысы - табии заттар мен процестер адам болмысы - заттар дниесіндегі адам болмысы, адамны зіндік болмысы. рухани болмыс –субъективті психологиялы шынайлы сферасындаы – сана. леуметтік болмыс – аылды тіршілк иелеріні ауымдастыы ретіндегі оам.

Болмыс ымын тсіндіруді екі баыты Парминидтік тсінік Болмыс - згермейтін, біртекті, озалмайтын, зіне-зі те. Гераклиттік тсінік Болмыс – зермелі, мгілк алыптасу жадайында болады.

Болмыс, оны негізгі формалары. Адам болмысыны ерекшелігін сипаттаыз . Заттар, дние адам болмысына жне зіндік болмыс болып жіктеледі. “Болмыс” ымы- оршаан лемдi философиялы трыдан танып бiлуде е ежелгi, негiзгi жне е маызды категорияларды бiрi. Болмыс тсiнiгiнi ары тбiрiнде “болу”, “бар болу” деген маынаны жатаны аартуа болады. Бл тсiнiк адамны айнала оршаан ортаны бiрттас (онда адам да, заттар, процесстер мен былыстар да з орыны табады) лем есебiнде танып-бiлуге мтылуынан туындаан. Заттар болмысы “бiрiншi табиат”- барлы материалды денелердiн, табии процесстер мен кйлердiн болуы. Мысалы: Жер планетасы, бкiл алам, теiздер мен мхиттар, ормандар мен таулар, флора мен фауна, азба байлытар т.б. Оларды брi адамна тыс, оан туелсiз мiр средi. Бл табиат объективтi реалды, адам мен оны санасына аланда бiрiншi, йткенi адамны зi табиатты бiр блiгi, жне табиатсыз оны мiр сруi ммкiн емес. Табиат жне леуметтiк жан ретiнде адам болмысы адамны заттар лемiнде мiр сруiн бiлдiредi. Адамны зi, денесi бар жан ретiнде зат болып табылады. Бiра бл ерекше зат, ойлай алаты, “пiкiрiн айта алаты” (Кант). Оны екi ырлыы оны болмысы айындайды. Адам – бл шынында да “ойлай алаты” зат, зiн адам ретiнде сезiп тсiне алаты, зiн оршаан дниеден ажырата алаты, з iстерiне баа берiп рны згерте алаты, зiнiн денесi мен рухын дамыта алаты жан.Адамны таы бiр ерекшiлiгi, жануарлар мен салыстыра араанда, ол з денесiне туелдiгi салыстырмалы. йткенi, кейбiр тндiк ажiттiлiктерiн анааттандыран да, оларды леуметтiк ережелер мен нормалар мен келiстiрiп, оларды баылап, реттей алады.Адам болмысыны таы бiр ыры, ол кптеген, сан алуан трлi леуметтiк атынастармен байланысты. Ол сол атынастарды туындысы, сонымен атар оларды тудырушы.Адам болмысыны ерекше белгiсi, оны болмысты баса трлерiнен айрышалайты, тiл болып табылады. Тiл адамдар атынастарыны ажеттi ралы. Тiл-леуметтену ралы. Тiл ден тыс бола трып адам зiнi мнiн жоалтады.Жне, жоарыда айтандай, адам болмысыны ерекшiлiгi оны екiншi табиатты жасауы.леуметтiк болмыс- бл адамдарды бiрлескен болмысы, бiркелкi, дамып отыраты жйелердi раты оларды арасындаы алуан трлi атынастар, е маыздысы экономикалы. Ал бл жйенiн блiмшесi ретiнде бiлiм беру саласын атауа болады, бл процесс негiзiнде адам тла ретiнде алыптасып, леуметтенедi. Рухани болмыс (саналы, санасыз феномендер, оларды нтижелерi идеялар, принциптер, нормалар мен ережелер, бiлiмдер т.б.)

П