В.И.Ленинні философиясы
В. И. Ленин философияны е алдымен халышылдара арсы кресе отырып дамытты. Халышылдарды Ресей капитализмге сопай дами алады деген пікірін сынай келіп, XIX асырды екінші жартысында Ресей капиталистік даму жолына тсті, олай болса, ол капитализмге сопай дамиды деген пікір – бос даурыу: масат – капитализм ауыртпалытарынан тез туде, деп длелдеді. В.И. Ленинні Маркске осан таы бір лесі – оны империализмге берген анытамасы. В. И. Ленин сол кезеде капитализм зіні е соы сатысы - згеше, айшылытары мол оам екенін длелдеп топшылады. Оны ерекшеліктері ш трлі: біріншіден, империализм – монополистік капитализм, екінші жаынан, паразиттік немесе іріп – шіріп бара жатан капитализм, шіншіден, ол - ліп бара жатан капитализм, олай болса, ол – социалистік революция арсаы деп жорамалдады. азір озы дамыан жеті капиталистік ел бар, олар: АШ, Англия, Канада, Жапония, Франция, Германия, Италия. Бларды тез дамуыны себептері, е алдымен азан революциясыны нтежесінде пайда болан социолистік елдер капиталистерге рей салып, оларды жаа жол, жаа діс тауып, кнін зартуа итермеледі. Олар енді жмысшылармен тіл табысты, трлі акционерлік оамдар рып, жмысшыларды капиталистік ндіріске аз да болса осарлас иеге айналдырды. Жмыс кнін ысартып, жалаыны жмыс істеген сааты бойынша тлеу дісіне кшті. Брын Маркс, Ленин дуірінде жмысшылар жмыс уаытын азайту шін крескен болса, енді олар жмыс саатыны за болуына ынталы болды. Оларды блайша дамуына таы бір себеп : социализм жіберген орасан ателіктер, кімшілік - міршілдік тртіп, маркстік теорияны атып алан догмаа айналдырып, оны мірден алша, схоластикалы ілімге сас ету болды. Капиталистік елдер нарыты экономика, бсекелестік крес арылы дайы шындалып, даму жолына тссе, социалистік елдер бір дегейге жеткен со бір орынды шиырлап, ілгері баспады. Тек Дянь Сяо Пин сілтеген нарыты атынас жолымен жрген ытай басаша дамыды.
47. Герменевтика - гр. егmeneutikos - тсіндірмелік, талылаушылы - классикалы тсінікте - мтіндерге тсінік беру нері. Саяси консалтингта да мтіндерді тсіндіріп, талдауда, адамны немесе леуметтік топты мінезлын талдау технологиясында олданылады.
Герменевтика ежелгі антикалы дуірде кне аындарды (е алдымен — Гомерді) шыармаларындаы рміздерді, табаларды, пиялап айтуларды тсіндіру тсілі ретінде алыптасан. Орта асырларда Библиядаы кркем бейнелер мен мезеп айтуларды тсіндіруге байланысты герменевтиканы діни кілдер жан-жаты олданан. айта рлеу дуірінде Герменевтика антиктік мдени мраларды тілін тірі, сол замандаы мдени тілге аудару масатында пайдаланылан. Ф.Шлейермахер ебектерінде Герменевтика асиетті Жазу мтіндеріндегі астарлы тілді Жааша тсіндіру шін кеінен пайдаланылды. Ол шін догматтар мен рміздер діндарлы сезімдер болып табылады, дамушы діни тжірибе сеніміні субстанциясына айналды. Шлейермахер азіргі философиялы ымдарды олдану тжірибесі арылы ескі діни мтіндерге жаа мазмн беруге болады дейді. азіргі мдениеттануда Герменевтика "тлалы тсінуші тжірибемен" (Г.Гадамер) байланыстырылады. Гадамер бойынша, тарихи рылымдар мен мдени деректерді тсіндіру тіл ммкіндіктеріне негіз болан.
48. Агностицизм - (грек. мойындамаушылы) - объективті лемді, аиатты объективті белгісін мойындауды жоа шыаратын, оларды жай елес етіп тсіндіру арылы ылымны рлін шектейтін, табии, соны ішінде леуметтік процесс задылыы мен затты мнін тсіну ммкін емес деп есептейтін философиялы ілім. Агностицизм ымын XIX асыр діни сайыстарда ылыми кзарасты айындаушы ретінде 1869 жылы Т. Гексли енгізген. Агностицизмні айнар кздері - скептицизм, Зенонны апориялары. Д.Юм ілімі, И.Кантты антиномиялары агностицизм негізгі кзі болып табылады.
49. айта жаыру мдениеті (Ренессанс) деп аталатын алашы буржуазиялы мдениет — XIV асыр аяында XV асыр басында Еуропада, оны ішінде Италияда алыптасты. Бл мдени ткеріс Венециядан басталып, бкіл Италияны амтыды. айта жаыру дуірін Еуропаны кптеген мемлекеттері, атап айтанда: Франция, Испания, Нидерланды, Польша, Чехия, Венгрия, Англия, Балан елдері жне т.б. бастарынан кешірді. Бл кезеде итальян оамы Грекия мен Римні кне мдениетіне ерекше мн беріп, кне мдени мраларды жаыртумен ызу айналыса бастады.
Тыш рет Еуропа діни идеялар негізінде емес, жалпы адамзатты гуманистік идеялар рухында бірігуге ммкіндік алды. Бл дуір адамзат тарихындаы сындарлы заман болды. Еуропа бастан кешірген бл тпелі кезе — оамды-саяси жне мдени мірде елеулі орын алды: Экономика саласында — бл географиялы ашулар заманы мен капиталды алашы орлану заманы, отарларды жыртыштыпен бліп, басып алынан халытарды айуандыпен тонау заманы, отаршылды соыстар заманы болды. Саясат саласында — туелсіздік шін крес заманы болды. Жаадан алыптасып келе жатан жас буржуазия мдделері басымдылы танытып «бюргерлік мдениетті» баран сайын лтты сипата ие бола бастау заманы. Толассыз соыстар, отаршылдарды айуанды рекеттері жне соны нтижесінде тередей тскен тапты атыыстар, халыа ыридай тиген трлі аурулар эпидемиясы, талай дарынды еркін ой иелерін ота жаан инквизиция оттары, толассыз діни соыстар — осыларды брі Еуропа халытарыны ткен тарихы, дуір сипаты болды.
Дниежзілік мдениет тарихындаы лкен тарихи белес — айта жаыру дуірі аяталды. «айта жаыруды» барлы ркениетті халытар з бастарынан ткізген. Ренессанс тек ана Батыс Еуропа халытарына ана тн мдени былыс деген кзарасты млдем ате екендігін мдени-тарихи деректер жоа шыарып отыр, йткені нділер Ренессансы XVI—XVII асырларда болса, Кіндік Азиядаы бл мдени рлеу X—XV асырлар амтиды. Демек, мдени дамуды шегі жо, оны арнасы да ке, рбір лтты дниежзілік мдениетке осар лесі, одан алар зіндік орны бар. Олай болса, «айта жаыру» мдениеті тек ежелгі мдениетке мирасорлы, мытылан ркениет мраларыны игі дстрлерін айта жандандыру, ткен лгілерді айталану ана емес, айта сол кне жне кейінгі рухани орлар тоысынан уат алып, тынан бой тзеу, глдену.
50) Марксизм— 19 асырды 40-жылдары Карл Маркс пен Фридрих Энгельснегізін алаан философиялы, экономикалы жне леуметтік-саяси кзарастар жйесі. Марксизмні теориялы айнар кзі — классикалы неміс философиясы (Г. Гегель, Л. Фейербах), классикалы аылшын саяси экономиясы (А. Смит жне Д. Рикардо) жне француз утопиялы социализм ілімі (Ш. Фурье, Р.Оуэн жне Сен-Симон).Марксизмні масаты, оамны негізгі озаушы кші ретінде жмысшы табыны маызын теориялы негіздеу болды.[1]
Философия саласында марксизм табиат, оам мен ойлау дамуыны жалпы задарын (арама-арсылытарды бірлігі мен кресі заы, терістеуді терістеу заы, т.б.), Гегельді идеалистік философиясы ережелерін тжырымдап, оамды, е алдымен, экономиканы талдау кезінде олданды. Марксизмні тйінді идеялы аидалары — осымша н жне ндірісті оамдастыру тсініктеріне негізделген капитализмні экономикалы жйесін талдау, тарихи материализмні философиялы жйесі, соны ішінде пролетариатты тарихи рлі туралы орытындылары 19 асырды 2-жартысында жмысшы озалысыны негізгі идеологиясына айналды. Марксизм дниені ке ауымда айта руды белгілі бір лгісін алыптастыруа баытталды, жаппай леуметтік, рухани кзарастар ткерісі идеясын жариялады. Классикалы марксизм ымырасыздыымен, іске асатын жобасыны зардаптары туралы мселені шешудегі аталдыымен ерекшеленді. Марксизм социалистік ткеріс нтижесінде пролетариат диктатурасын, екі кезенен (социализм менкоммунизм) тратын коммунистік оам орнатуды масат етті. Марксизмдегі аш-ан оамды-экономикалы формация теориясыбойынша жаа ндіргіш кштер мен кні ткен ндірістік атынастарды арасында жанжал шыып, леуметтік ткеріске келеді. Нтижесінде бір формация екіншімен ауысады.