Философиялы антропология

Адам таырыбы - философияны зекті, байыры жне те маызды мселесі. Философияны адам мселесін арнайы зерттейтін блігі антропология деп аталады. Оны негізгі сраы -“адам дегеніміз не” мселесі. Адам туралы толы мліметті пнаралы зерттеу аясында кптеген ылымдарды кмегімен жинатауа болады. Сондытан да соы жылдары адамтану ылыми танымны ерекше саласы жне оу пні ретінде жеке арастырылады. Философия адамды тиянаты, бтін, бірттас жйе деп анытайды. Ол адамды барлы мндік асиеттері мен былыстарыны зіндік рухани - практикалы іс - рекетіні бірттас жйесі ретінде, кпжаты, мбебап жан етіп крсетеді. Адамны табиаты мен мні туралы сра философия тарихындаы барлы ілімдерде орын алан. Адам проблемасын философиялы зерттеуді негізгі зегі етіп арастыратын экзистенциализм, персонализм жне философиялы антропологияны баса да кптеген аымдарын оспаанны зінде психоанализ, герменевтика, структурализм, аналитикалы философияда, социобиологияда адам таырыбы крнекті орын алып отыр. Мны зі тек жай ана кездейсоты немесе састы емес. азіргі уаытта адам тірегіндегі мселелерді алдыы атара шыып, лемні барлы ткпірінде зекті мселеге айналуы, е алдымен, наты индивидті кнделікті мір сруінде кездесіп отыран мірлік мселелерді дайы шешіліп отырылуы ажеттігінен туындап отыр. Ядролы ару – жараты кннен-кнге кбейе тсуі, табии ортаны бзылуы адамдарды те бір иын сын саатына келіп, апырау, осы адамзатты ертегі кні не болма деген рейлі сратарды жиі-жиі туыза тсуде. Генетикалы инженерияны даму баыты, ртрлі органдарды трансплантация жасау ммкіндіктері адамны биологиялы табиаты туралы йреншікті кзарастарды згерте тсуде. Сонымен атар, адам биологиясыны біз білмейтін аншама тере сырлары бар екендігіне де кмн жо. Адамдар з ммкіндігін оамды ортада басалармен арым-атынас жасау арылы іске асырады. арым-атынасты алашы трі “мен” жне “сен” деп блінуден басталады да, р адам зіні “менін” басалармен арым-атынаста танытуа тырысады. Адам организміні андай ерекшеліктері мен биологиялы ажеттіліктері оамды мірге ыпал етті, оан негіз болды. С.Крапивенский А.Роза (АШ) мен Я.Шепаньскийді (Польша) ебектеріне сйене отырып, адам организміні бірнеше ерекшеліктерін атап крсетті.

тік жру адамны негізгі анатомиялы ерекшелігі ретінде оан оршаан ортаны отайлы абылдауына ммкіндік берді, алдыы екі аяыны бірте-бірте олды ызметін атаруына, з олымен арапайым ралдар жасауына алып келді;

крделі де нзік имылдарды орындай алатын берік олдар;

кеістікте жасы баыт беретін жне ш лшемді де кре алатын, алдыа баытталан кзарас.

психикалы мір мен интеллектік жоары дамуына жадай жасайтын лкен ми мен крделі жйке жйесі;

ерін, кмекей крделі згеріске тсіп, сйлеу абілетіні алыптасуы;

балаларды ата-аналардан за уаыт бойында баыныштылыта болуы, су мен жетілуді за уаыта созылуы;

туа біткен импульстер мен ажеттіліктерді икемділігі.

сексуалды марлыты тратылыы таы баса да ерекшеліктер.

Бларды брі адамны анатомиялы, физиологиялы жне психологиялы ерекшеліктерін амтиды, сонымен атар‚ оны мдени, леуметтік іс-рекеттеріні биологиялы негіздері болып табылады. Адам биологиялы апаратпен атар леуметтік апаратты да иеленеді. Адам болмысыны толыандыыны маызды белгісі оны ткенімен жне болашаымен байланысуды тек сезіну - тсіну ана емес, бл рухани арым-атынасты адамны азіргі болмысыны жан-жатылыымен, тередігімен лшенеді. Бдан брыны дстрге сйенсек, ылыми дебиеттерде адамны ртрлі асиеттерін крсететін “личность”, “индивид”, “индивидуальность” ымдарын аза тілінде “тла”, “индивид”, “индивидуалдылы” деп айтып жр еді. Осы трыда философия ылымдарыны кандидаты Сапар Оспановты “аза тілі мен дебиеті” журналыны 1997 жылы 9-10, 11-12 сандарында жары крген “Азамат” ымын жаырту жне оны зіні ылыми тырына ктеру” таырыпты мааласындаы сыныс кілге трарлы екенін ескеруіміз ажет.