XVIII . Француз материализмі: Жюльен Ламерти, Дени Дидро, Гельвеций, Гольбах

Ламетри Жюльен Офре де (1709– 1751 жж.) - француз философы, дрігер. зіні жаа емдеу дісін тжірибеден зі ткізу стінде айтыс болан. Негізгі шыармалары: «Жанны табии тарихы», «Адам – машина», «Адам – сімдік», «Эпикур жйесі» т.б. Радикалды материализм мен механицизмні жатасы. лем тйсінілетін, ішкі белсенділіктегі, жайылан метерияны субстанциясыны ттастыы деп білді, оны органикалы емес, органикалы, жануарлы (адам да) патшалыы трінде крді. сімдіктер мен жануарлар арасында аралы тіршіліктілік – зоофиттер мір среді, бл адамдар мен жануарлар аралыында да бар. Табиат эволюциясын бейнелей келе, барлы тіршілік иелеріні згергіштігін дйектеп, преформизмді терістейді. Атеизм – кзарастарды толы моральдік жйесі, баыта жетуді жолы - атеизмді абылдау деген тжырымдарын дйектейді.

Дидро Дени (1713-1784 жж.) - француз философы, аартушылыты идеологы, жазушы, нер теоретигі. Негізгі шыармалары: «айырымдылы пен абырой туралы зерттеу», «Философты ойлары»,«Табиатты тсіндіру туралы ойлар», «д'Аламберді Дидромен гімесі», «д'Аламберді тсі», «гімені жаласы», «Материя мен озалысты философиялы аидалары», «Сенеканы імрі», «Клавдия мен Нерронны патшалы етуіні тжірибелері», «Физиология элементтері», «Скептикті бой жазу ыдырысы, немесе Аллеи», «Гельвецийді «адам туралы» кітабын жйелі трде жоа шыару»; философскиялы романдары: «Рамоны жиені», «Жак-фаталист жне оны иесі». Ол 35 томды энциклопедияны руда белсенділік танытан жне тірегіне бірнеше аартушыларды жинаан. Сондытан ол «кез-келген уаытта білмні барлы саласына адамзатты аылды кескіндеуді кшейтуді жалпылама бейнесі» масатын ойды. Когнитивті оптимизмді уаттай отыра, «біз тк те білмейміз» деген скептикалы тезистен ашатап, адамны лем туралы бейнелеулері бірте-бірте «адамзат біліміні прогресі» арасында длдікке арай жаындай тсті десе, онтологиялы ілімдерінде материализмді станды: «лемде тек бір ана субстанция бар – жаратылмаан мгі материя». Ол іштей белсенді потенциалды зіндік озалыштыпен кмкерілген. Еркіндік пен ажеттілік, сенсуализм мен рационализм, туа біткен бейімділік пен трбиелік ортаны сері т.б. тартыстар «парадокстар» болып табылады деп, зіні тсілін ол «Парадокстар дісі» деп атаан.

Гельвеций Клод Адриан(1715-1771 жж.) - француз философы, аартушылы пен материализмні крнекті ірі кілдеріні бірі, француз буржуазиялы революциясыны идеологы. Негізгі шыармалары: «Аыл туралы», «Адам туралы, оны аыл абілеті жне трбиесі туралы» т.б. Ол лемні динамикалы бейнесін былайша сынды: адам дниені блшегі болып табыла отырып, мгі мір среді: онда даму мен озалыс жріп отырады, брі туады, седі, леді, брі бір алыптан екінші алыпа теді, материя кеістік пен уаытсыз мір срмейді, материя зіні дамуыны белгілі бір кезеінде ана тйсіну абілетін ие болады деген кзарастарын дйектей келе, теизм мен деизмді жоа шыарады, дінні шыу тегін адамдарды лімнен оруынан, бір адамны зге адамдарды алдауынан деп тсіндіріп, таным теориясында материалистік сенсуализм станымын уаттады, агностицизмні арсыласы болды, адам – санасы, мтылыстары, сезімдері бар тіршілік иесі жне оамны негізі, адамдарды зін сатау мен мірлік игіліктерге мтылуынан леуметтік дерістерді кілтін табуа болады деп тсіндірді

Гольбах Поль Анри(1723-1789 жж.) - француз философы, француз материализмі мен атеизміні негізін салушыларды бірі, 18 асырдаы француз буржуазиялы ткерісіні идеологы. Негізгі шыармалары: «Табиат жйесі немесе физикалы жне рухан лемні задылытары туралы», «шкереленген христианды», «алталы дай туралы ілім», «Парасатты ой» т.б. Ол лемні философиялы бейнесін бірттасты ретінде сынды, брі де бір-бірімен зара байланыста, материя алашы, жаратылмаан жне жойылмайды, табиат адам санасынан тыс мір среді жне кеістік пен уаыт бойынша шексіз, материя андай-ма болмасын бір тсілдермен бізді сезімдерімізге сер етеді, озалыс материяны мір сру тсілі дей келе, адамды эволюциялы трыдан арастырды; ол табиатты зіндік рекетіні німі жне оны задылтарына толытай баынады, оны мні зін сатауа мтылу, барлы мірлік ажеттіліктер мен игіліктерді игеруге талпыныс болып табылады. оамдаы адам еркіндігіні лшемі ттастай оамны игілігі деп пайымдай отыра, таным станымында агностицизмді, туа біткен идеяларды жоа шыарады, пікір тумастан брын, салыстыру жреді, сол туа біткен идеялар сияты болып крінеді дейді. Аиатты танылан зат пен суреттелген сапаларды сйкестігі деп, практика ымыны орнына тжірибені алды. Адамдар тани алмайтын нрселер лемде болмайды, кездейсоты деп тсінілген былыстар оларды шыу себептерін білмегендіктен. Адам ажеттіліктерді лы, ол мірінде еркін емес. Гольбахты пікірінше, оамдаы айшылытарды шешілуі адам аылыны прогресі мен оамды пікірі болып табылады: «лемді пікір билейді», ал тарихты жеке адам жасайды. оамдаы жеке адамдарды баытты, не баытсыз болуы, не скери, не сенгіш, не сара, не жете тсінбейтін болып шыуы тарихты жасаушыа байланысты. Мселен, бір ашуша йелден, миллиондарды соыстыру, айыршылы т.б туады. Адамдар дайды жасады, дай адамдарда елес трінде саталады деген пікірлерін сынды.