Диалектиканы негізгі задары мен принциптері жне оларды танымды рольдерін айындаыз.

Осы уаыта дейін біз арастыран лем мен адам арым-атынасыны барлы ырында даму былысымен жеткілікті трде танысты. лем де, адам да, табиат та, оам да дайы згерісте, дамуда. Даму дегеніміз-мгі, ажетті озалыс, згеріс. Философияны бір блігі болып табылатын диалектика лемні дамуыны теориялы негіздерін анытайды. Диалектика дегеніміз-болмыс пен бкіл лем дамуыны жалпы байланыстары туралы ілім. Онда даму процесі зерттеледі. Диалектика-дамуды философиялы теориясы. Сонымен атар, ол-лемді бірттас жне арынды бтіндік деп абылдайтын ойлау тсілі. Диалектика лем лгісін згеріп тратын трлер, жадайлар жне дуірлерді бір-бірімен ауысуыны мгі процесі деп арастырады. Ф.Энгельсті анытамасы бойынша‚ диалектика дегеніміз - лемдегі байланыстар, табиатты, оам мен ойлауды озалысы мен дамуыны жалпы задары туралы ылым. Философия объективті жне субъективті диалектика ымдарын олданады. Ойлау жне таным процестері шін бл те маызды ымдар. Объективті диалектика дегеніміз-лемні, табиатты, объективті дниені дамуы, згеруі. Ал оны адам санасында бейнеленуінен субъективтік диалектика туындайды. лем, дниені дамуымен, згеруімен атар оны бейнелейтін, тсіндіретін ымдар да дамып, згеріп отырады. Диалектика зерттейтін маызды сратарды атарына: “Даму дегеніміз не?”, “Ол неліктен болады”, “Даму алай іске асып отырады”, “Даму айда баытталан” сияты маызды проблемалар жатады. Осылар тірегіндегі ізденістер мен ойлау иірімдері материалды лемні тере абаттарын ашып, оны даму тетіктеріні мнін зерттеуге ммкіндік береді. Диалектика да грек сзі. Ол бірден даму теориясына айналмаан. Грек мдениеті аясында диалектика сра - жауап арылы пікір таластыру абілетін, ымдарды саралау, заттарды трі мен шыан тегіне арай ажырату нерін білдірген. Сонымен атар, оны айшылытар туралы ілім деген анытамасы да болан. Крнекті грек философы Аристотель диалектиканы ытимал пікірлер туралы ылым деп есептеген. Бірте-бірте диалектика даму туралы ілімге айналды. арапайым диалектика антикалы философияда алыптасты. Ол кне гректерді табиатты арапайым пайымдауынан туындады. Диалектикалы дстрді бастауы, неДиалектика жйесіне оны негізгі задары кіреді. За ымыны маызды екі маынасы бар. Біріншіден, за дегеніміз-заттар мен былыстар арасындаы жалпы, траты жне ажетті байланыстарды білдіретін ым. Мысалы, лемдік тартылу заы, табии срыпталу заы. Бларды брі объективті материалды лемні задары. Екіншіден, за дегеніміз-лемні байланыстарын бейнелейтін білім жйесі. Бл-ылым задары. Диалектиканы негізгі ш заы бар. Олар даму процесіні маызды задылытарын тсіндіреді. арама-арсылытарды бірлігі мен кресі туралы за материалды лемні дамуыны негізін тсіндіреді. Даму процесі ішкі де, сырты да арама-арсылытарды атыысы арылы іске асады. Диалектика сырты арама-арсылытарды бірегейлікті екіге блінуіні нтижесі, тптеп келгенде ішкі арама-арсылытар туындысы деп арайды. Бл заны лкен дниетанымды жне трбиелік мні бар, йткені ол дамуды белгілі бір сатысын, тарихты ешбір жетістігін, адам ол жеткізген биікті е соы деп арастырмауа йретеді жне шексіз шыармашылыа бадар береді. оам міріндегі айшылытар те крделі жне жан-жаты. Санды жне сапалы згерістерді зара ту заы дамуды наты тетігін крсетеді. Диалектика кез келген затты оны асиеттері, саны жне сапасы жаынан сипаттайды. асиет дегеніміз - затты баса заттармен байланысындаы сипаты. Сапа - бл асиеттерді бірлігі. Сапалы айындылы зат пен былысты траты етеді, бір-біріне ажыратып, дниені шексіз саналуандылыын айындайды. Сапа дегеніміз-затты барынша зінділігі. Сан затты біркелкі бліктерге блінуін айындайтын ым. Бір-біріне самайтын нрселерді айырмашылыында сапалы, ол бір-біріне сайтын нрселерді айырмашылыында санды сипат бар. Кез келген затты негізгі бір сапасы бар. Мысалы, стаан-е алдымен ішуге арналан рал. рбір зат сапалы, траты жне санды, трасыз асиеттерді айшылыты бірлігі. Бл бірлік белгілі бір интервала дейін саталады. Оны шама арылы анытаймыз. Шама-нрсені немесе былысты сапалы жне санды айындылыыны табии бірлігін білдіретін философиялы категориягізі Гераклит ілімі деп есептелінеді.