Ылыми танымны антика дуіріндегі алыптасуы туралы айтыыз

Гректерді антика философиясы б.э.б. VII-VI . пайда болды. зіні сипаты жне мазмныны баыты, философиялы ойлау методтарыны згешелігіне байланысты шыыс философиясынан згеше, тарихта алаш рет оршаан ортаны рационалды тануа тырысты. Антика философиясыны дамуыны 4 кезеін атап крсетуге болады:

1 кезе – Сократа дейінгі кезе. Бл кезені орталы мселесі космос, табиат мселесі болды.

2 кезе – классикалы кезе. Ол Сократ, Платон жне Аристотель сияты крнекті философтарды шыармашылытарымен сипатталады. Адам мселесіне, оны мніне жне танымды ммкіндіктеріне негізгі кіл блінді.

3 кезе – эллинистік кезе – бл кезеде кптеген философиялы баыттар мен мектептер алыптасты, оларды кпшілігі Плотон мен Аристотель философияларыны ыпалымен пайда болан этикалы мектептер.

4 кезе – антикалы философияны дамуыны соы – бл кезеде грек демократиясы лап, грек полистері Рим империясыны олына ткен кезі еді. Бл кезде (І-ІІ .) христианды философия басталды.

Аталан дуірлерде Эллада полистерінде (ала-мемлекет) олнер, сауда, ашалай-затты атынастар жоары арында дамып, осы себептерді негізінде зіндік талап-мдделері ерекшеленген леуметтік топтар пайда болды. Бл ой ебегі мен дене ебегіні блінуіне, осы негізде таза зиялылар ауымыны пайда болуына, ртрлі леуметтік топтарды талап-мдделеріне сай саяси-леуметтік, философиялы кзарастарды оамды сана ретінде алыптасуына келіп сотырды.Сонымен атар, антика философиясыны алыптасуына Крит-Микен, Гомерлік Греция кезедеріндегі деби-діни-мифологиялы кзарастар жне кнделікті мір трысынан тжырымдалан данышпанды ой-пікірлер негізінде дамыан грек мдениетіні сол кездегі Кне Шыыс мдениетіні озы лгілерін з бойына сііруі арасында алыптасан лемні субстанционалды негізін іздеген, рационалданан кзарастар зор сер етті.Демек, антикалы дниетанымды кзарас з кезеіндегі ылыми жетістіктерге сйене, зіні логикалы, категориялы аппараттарын жетілдіре отырып, философияны кзарасты жне рационалды-жйелілік жатарын тыыз байланыстыра арастырып, алашы философиялы ой-пікірді алыптасып, кейінірек келе оны классикалы дегейге дейін ктерілуіне ммкіндік туызды.Б.д.д. VІІ-V . антикалы рухани даму мифологиялы, діни кзарастан ылыми, философиялы кзараса арай баытталды. Бл кезеді антикалы философия тарихында Сократа дейінгі, ал б.д.д. V-ІІІ асыр ойшылдарды мнділікті генетикалы бастамасын, тпнегізін жалпы дниетанымды кзарасты негізі етіп алып, оны зіні категориялы аппараты трысынан тсіндіріп, философиялы ойлауды биік дегейге ктеруіне байланысты кезеді – Сократтан кейінгі немесе классикалы кезе деп екіге бледі.Сократа дейінгі кезеде дниеге келген алашы философиялы мектеп Кіші Азияда шыан Милет мектебі болды. Оны негізін алаушы Милет аласында мір срген, жеті данышпан атарына жататын соларды ішінде е сыйлысы Фалес болды (шамамен б.д.д. 625-547 ж.ж.). Ол «Бастама туралы», «Кн туралы», «Кн мен тнні теесуі туралы», «Теіз астрологиясы» деген ебектер жазан, біра олар бізді заманымыза жетпеген. Фалесті ілімінше, барлы денелерді генетикалы бастамасы – су.Фалесті ілімін рі арай оны шкірті жне жолын уушы Анаксимандр (шамамен б.д.д. 611-545 ж.ж.) жаластырды. Негізгі ебектері: «Табиат туралы», «Жер картасы», «Глобус». Анаксимандр барлы денелерді бастамасын сол денелерді тпнегізі (субстанция) сатысына дейін ктереді. Бастаманы ол заттарды тпнегізі – айперонмен теестіреді. Олай болса, айперон бастама да, тпнегіз де.Анаксимандр ілімін рі арай оны шкірті Анаксимен (б.д.д. VІ . ортасы) жаластырды. Негізгі ебегі – «Табиат туралы». Анаксимен барлы денелерді негізі деп ауаны айтады. Ауа – шексіз (аепейрос). Сйтіп, Анаксимандрды аепейроны тпнегізден ауаны асиетіне айналды.Милет мектебінде алыптасан философиялы дстрді ілгері арай дамытан Эфес аласынан шыан саяси айраткер, лама ойшыл Гераклит (шамамен б.д.д. 544-483 ж.ж.) болды. Оны іліміндегі тере ойлары шін «тиы» деп атаан. Негізгі ебегі: «Табиат туралы». Гераклит заттарды бастамасын от деп есептеген. От мгі жне дай тектес.Пифагор (б.д.д. 580-500 жж.) Б.д.д. VI асырды аяында философиялы ілімдер Кіші Азиядан «лы Элладаа» ауыса бастады. Осы кезеде отстік Италия мен Сицилияда «пифагоршылар мектебі» деп аталан ода рылып, онда оамды мірді діни-дептілік трыдан реформалау ажеттігі туралы ілім ке ріс алады. Пифагоршылар оамда анархияны етек алуына арсы болып, дайды айтуымен жасалан мемлекеттік задарды сатау керектігін уаыздады. Пифагорды пікірінше, сандар – барлы заттарды, арышты, арышты негізі. Оны арышты бастамасы, негізі деп отыран сандары жай кнделікті мірде олданып жрген сандар емес, олар – арышты реттілігін, йлесімділігін крсететін сандар.